CAPITULA PROPHETIE DANIELIS,

Ex codd. Mfs. Orat. B. VIII. Vatic. 4220. & S. Petri, 3. edita à Jof. Maria Caro presb. Romæ, 1688.

VULGATA NOVA.

3. Et ait rex Afphenez præpofito eunucho, ut introduceret de filiis Ifrael, & de femine regio & tyrannorum,

3.

2. & tradidit Dominus in manu ejus Joakim regem Juda, & partem vaforum domus Dei : & afportavit ea in terram Sennaar in domum dei fui, & vafa intulit in domum thefauri dei fui.

VERSIO ANTIQUA.

col. 166. da

Et dixit rex Afphanez principi eunuchorum, Hieron. l. 1. cont. ut introduceret de filiis captivitatis Ifraël, & de Jovin. to. 4. p. 2. femine regio, & de phorthommim, NOTE AD VERSIONEM ANTIQUA M.

* De hoc libro Danielis ita Hieron. loquitur præfat. in eund. to. 3. 1074. Illud quoque lectorem admoneo, Danielem non juxta LXX. Interpretes, fed juxta Theodotionem Ecclefias legere..... fed 5 Origenes de Theodotionis opere in Editione Vulgata afterifcos pofuit, docens defuiffe que addita funt ; & rurfus quofdam verfus obelis prænotavit, fuperflua quaque defignans. Cùmque omnes Chrifti Ecclefia tam Gracorum, quam Latinorum, Syrorumque Egyptiorum banc Sub afterifcis & obelis Editionem legant, ignofcant invidi labori meo, qui volui habere noftros quod Graci in Aquila, Theodotionis, ac Symmachi editionibus lectitant. Item præf. in hanc Verf. Lat. Danielis, to. 1. 990. Danielem prophetam, inquit, juxta LXX. Interpretes, Domini Salvatoris Ecclefia non legunt, utentes Theodotionis editione : & hoc cur acciderit, nefcio. Sive enim quia fermo Chaldaicus eft, & quibufdam proprietatibus à noftro eloquio difcrepat, noluerunt LXX. Interpretes eafdem lingua lineas in translatione fervare: five fub nomine eorum ab alio nefcio quo non fatis Chaldæam linguam fciente, editus eft liber: five aliud quid caufa exftiterit ignorans : hoc unum affirmare poffum, quòd multùm à veritate difcordet, 5 recto judicio repudiatus fit. Addit Montfalconius nofter, admonitione præv. in Dan. Hexap. to. 2. p. 327. « Cùm autem, ut ait Hieronymus, Ecclefiæ Danielem, non fecundùm LXX. fed fecundùm Theodotionem legerent, hîc contigit ut Editio TV O. prorfus exciderit, & Theodotionis fola remanferit. » Nonnullæ tamen lectiones Editionis LXX. adhuc fuperfunt, quas doctus editor ex variis libris excerpfit: quædam etiam referuntur ab Hieronymo ipfo in comment. quas nos de more in Notis noftris inferere curabimus. Quare autem multa defint de Verfione antiqua hujus libri, quæ nobis colligere non licuit, hæc maximè caufa fuit, quòd Hieronymus in commentario, , præter morem, nonnifi unum (Vulgatæ) contextum protulerit ; nec alterius è Gr. nifi lectiones, aut varietates pauciffimas addiderit. Hujus ta

men antiquæ Verfionis jactura tantulùm levabitur, fi ad-
vertatur Interpretationem Latinam Hieronymi quæ nunc
habetur in Vulg. noftra, non longè plerumque difcrepare à
textu Græco, unde manavit Verfio antiqua, imo fæpius
& plurimùm cum ipfo concordare: id fanè patebit cuivis,
contentione & comparatione facta. Neque ego hic loquor de
tribus fragmentis additis ab Hieronymo, nempe hymno
trium puerorum,
necnon Sufannæ, Belis ac draconis hif-
toriis, quæ omnia, quoniam in Hebræo volumine non le-
gebantur, tefte Hieron. de Theodotionis editione translata
Junt. Porro ufitatum Hieronymo eft in commentariis,
textum integrum & fecundùm Hebr. & fecundùm LXX. re-
ferre cùm ambo plurimùm inter fe difcrepant; fi verò non
multùm, diverfitates tantummodo LXX. Interpretum tex-
tui Hebraico admifcere. Id potiffimùm liquet comm. in
Ezechielem, ubi a referenda integra Verfione Lat. ex Edit.
LXX. abftinere fe non femel dicit: v. g. in cap. 27. col.
879. c. Itaque, noftra erimus interpretatione contenti;
ficubi dissonant, ex latere copulabimus : & infra in cap. 29.
col. 903. c. Studio brevitatis utramque editionem mifcemus,
ubi non multùm inter fe difcrepant; alioquin ubi magna
diverfitas eft, utramque proponimus. Cùm autem comment.
in Dan. Verfionem fuam Lat. unam & folam plerumque
adhibeat S. Doctor, inde colligimus Græcum contextum
fontis Hebraïci vel potiùs Chaldaici parum diffimilem,
ipfum judicaffe, proindeque ab utraque verfione Latina
fimul jungenda vel admifcenda fibi temperasse.

V. I. Ita Hieron. in hunc loc. to. 3. 1075. a. Nemo
putet eundem in Danielis principio effe Joacim, qui in Eze-
chielis exordio Joachin fcribitur: ifte enim extremam fylla-
bam chin babet, ille cim: & ob hanc caufam in Evangelio
fecundùm Matthæum una videtur deeffe generatio, quia fe-
cunda Teorapád exas in Joacim definit filio Jofia, & tertia
incipit à Joachin filio Joacim.

.3. Itidem Græcè, adnexo uno avt, ejus, ad vo

Hieron. ubi fup.

VERSIO ANTIQUA.
4. pueros, in quibus non effet macula,
chros facie, & intelligentes fapientiam.....

pul

VULGATA

5. Et conftituit eis rex annonam per fingulos dies de cibis fuis, & de vino unde bibebat ipfe, ut enutriti tribus annis, poftea ftarent in confpectu regis.

6. Fuerunt ergo inter eos de filiis Juda, Daniel, Ananias, Mifael, & Azarias.

7. Et impofuit eis præpofitus eunuchorum, nomina; Danieli, Baltaffar; Ananiæ, Sidrach; Mifaeli, Mifach; & Azariæ, Abdenago.

8. Propofuit autem Daniel in corde fuo, ne pollueretur de menfa regis, neque de vino potus ejus : & rogavit eunuchorum præpofitum ne contaminaretur. 9. Dedit autem Deus Danieli gratiam & mifericordiam in confpectu principis eunuchorum.

10. Et ait princeps eunuchorum ad Danielem: Timeo ego dominum meum regem, qui conftituit vobis cibum & potum : qui fi viderit vultus veftros macilentiores præ cæteris adolefcentibus coævis veftris, condemnabitis caput meum regi.

11. Et dixit Daniel ad Malafar, quem conftituerat princeps eunuchorum fuper Danielem, Ananiam, Mifaelem, & Azariam :

12. Tenta nos obfecro fervos tuos diebus decem, & dentur nobis legumina ad vefcendum, & aqua ad bibendum :

VULGATA NOVA.

4. pueros, in quibus nulla effet macula, decoros formâ, & eruditos omni fapientia, cautos fcientia, & doctos difciplina, & qui poffent ftare in palatio regis, ut doceret eos litteras, & linguam Chaldæorum.

NOVA.

rorum qui vefcuntur cibo regio: & ficut videris, facies
cum fervis tuis.

14. Qui, audito fermone hujufcemodi, tentavit
eos diebus decem.

15. Poft dies autem decem, apparuerunt vultus eorum meliores & corpulentiores præ omnibus pueris, qui vefcebantur cibo regio..

16. Porro Malasar tollebat cibaria & vinum potus eorum: dabatque eis legumina.

17. Pueris autem his dedit Deus fcientiam & difciplinam in omni libro, & fapientia: Danieli autem intelligentiam omnium vifionum & fomniorum.

18. Completis itaque diebus, poft quos dixerat rex ut introducerentur: introduxit eos præpofitus eunuchorum in confpectu Nabuchodonofor.

19. Cùmque eis locutus fuiffet rex, non funt inventi tales de univerfis, ut Daniel, Ananias, Misael, & Azarias: & fteterunt in confpectu regis. 20. Et omne verbum

fapientiæ & intellectus,

20... Vide Not.

quod fcifcitatus eft ab eis rex, invenit in eis decuplum, fuper cunctos ariolos & magos, qui erant in univerfo regno ejus.

21. Fuit autem Daniel ufque ad annum primum Inf.6.

2.

Præcepit autem rex, ut convocarentur arioli, & magi, & malefici, & Chaldæi, ut indicarent regi fomnia fua: qui cùm veniffent, fteterunt coram rege. 3. Et dixit ad eos rex : Vidi fomnium; & mente confufus ignoro quid viderim.

4. Refponderuntque Chaldæi regi Syriacè : Rex in fempiternum vive: dic fomnium fervis tuis, & interpretationem ejus indicabimus.

5. Et refpondens rex ait Chaldæis : Sermo receffit à me : nifi indicaveritis mihi fomnium, & conjecturam ejus, peribitis vos, & domus veftræ publicabuntur.

6. Si autem fomnium, & conjecturam ejus narraveritis, præmia, & dona, & honorem multum accipietis à me: fomnium igitur, & interpretationem, ejus indicate mihi.

7. Refponderunt fecundò, atque dixerunt : Rex
fomnium dicat fervis fuis, & interpretationem illius
indicabimus.

8. Refpondit rex, & ait: Certè novi quòd tem-
pus redimitis, fcientes quòd recefferit à me fermo.
9. Si ergo fomnium non indicaveritis mihi, una
est de vobis fententia, quòd interpretationem quoque
fallacem & deceptione plenam compofueritis, ut
loquamini mihi donec tempus pertranfeat. Somnium

NOVA.

itaque dicite mihi, ut fciam quòd interpretationem quoque ejus veram loquamini.

10. Refpondentes ergo Chaldæi coram rege, dixerunt: Non eft homo fuper terram, qui fermonem tuum, rex, poffit implere: fed neque regum quifquam magnus & potens verbum hujufcemodi fcifcitatur ab omni ariolo, & mago, & Chaldæo.

11. Sermo enim, quem tu quæris, rex, gravis eft: nec reperietur quifquam, qui indicet illum in confpectu regis exceptis diis, quorum non eft cum homini→ bus converfatio.

28.

12. Quo audito, rex in furore, & in ira magna præcepit, ut perirent omnes fapientes Babylonis. 13. Et egreffa fententia, fapientes interficiebantur : quærebanturque Daniel & focii ejus, ut perirent.

14. Tunc Daniel requifivit de lege atque fententia ab Arioch principe militiæ regis, qui egreffus fuerat ad interficiendos fapientes Babylonis.

15. Et interrogavit eum, qui à rege poteftatem acceperat, quam ob caufam tam crudelis fententia à facie regis effet egreffa. Cùm ergo rem indicaffet Arioch Danieli,

16. Daniel ingreffus rogavit regem, ut tempus daret fibi ad folutionem indicandam regi.

17. Et ingreffus eft domum fuam, Ananiæque & Mifaeli & Azariæ fociis fuis indicavit negotium :

18. ut quærerent mifericordiam à facie Dei cœli fuper facramento ifto, & non perirent Daniel & focij

1

4. 5. Joan. 1.

12.

22. Ipfe revelat profunda, & abfcondita, & novit in tenebris conftituta: & lux cum eo eft.

23.

Tibi Deus patrum noftrorum confiteor, teque 9. & 8. laudo quia fapientiam & fortitudinem dedifti mihi: 1. Joan, & nunc oftendifti mihi quæ rogavimus te, quia fer1.6. monem regis aperuifti nobis.

24. Poft hæc Daniel ingreffus ad Arioch, quem conftituerat rex ut perderet fapientes Babylonis, fic ei locutus eft: Sapientes Babylonis ne perdas : introduc me in confpectu regis, & folutionem regi narrabo. 25. Tunc Arioch festinus introduxit Danielem ad regem, & dixit ei: Inveni hominem de filiis tranfmigrationis Juda, qui folutionem regi annuntiet.

26. Refpondit rex, & dixit Danieli, cujus nomen erat Baltaffar : Putafne verè potes mihi indicare fomnium, quod vidi, & interpretationem ejus ?

VULGATA NOVA.

31. Tu rex videbas, & ecce quasi statua una grandis ftatua illa magna, & ftatura fublimis ftabat contra te, & intuitus ejus erat terribilis. 32. Hujus ftatuæ caput ex auro optimo erat, pectus autem & brachia de argento, porro venter & femora ex ære:

33. tibiæ autem ferreæ, pedum quædam pars erat ferrea, quædam autem fictilis.

34. Videbas ita, donec abfciffus eft lapis de monte fine manibus: & percuffit ftatuam in pedibus ejus ferreis & fictilibus, & comminuit eos.

35. Tunc contrita funt pariter ferrum, tefta, æs, argentum, & aurum, & redacta quafi in favillam æstivæ areæ, quæ rapta funt vento: nullufque locus inventus eft eis : lapis autem, qui percufferat ftatuam, factus eft mons magnus, & implevit univerfam terram:

NOVA.

Caffiod. in Pfal, 101. p. 342. b.

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. . 20. Græc. Vatic. TI Copía, Cuveois duty AUTY es at in ed. Compl. & Mf. Alex. voci Cuves, fubjicitur και η χὺς αυτό.

*.21. Gr. Καὶ ἀυτὸς ἀλλοιοῖ καιρὸς, καὶ χρόνος.

. 29. Hieron. in hunc loc. col. 1080. d. Pro eo quod eft, (in Vulg.) poft hæc, foli LXX. dies noviffimos tranftulerunt nunc tamen Græcè legitur μerà Taura.

. 31. Julius Firmic. 1. de errore prof. relig. c. 21. p. 172. g. & ecce imago, imago nimis magna, & contemplatio ipfius imaginis metuenda, elata ftabat contra te. Græc. καὶ ἰδὲ εἰκὼν μία μεγάλη ἡ εἰκὼν ἐκείνη, και η πρόσοψις αυτῆς ὑπερφερῆς, ἐσῶτα πρὸ προσώπε (ε, και η όρασις αυCo, Tus polepá 5 ecce imago una magna imago illa, & afpectus ipfius fublimis, ftans ante faciem tuam, & intuitus ejus erat terribilis.

. 32. Eadem refert Julius Firm. 1. de errore prof. rel. 172. g. Ita quoque in Græco eft, nifi quòd ante vocem cujus, reponitur six, imago; & ante pectus, ai xeipes, manus. Auct. 1. de promiff. p. 2. c. 33. p. 161. c. ait : Statuæ caput aureum..... pectus & brachia ejus argentea..... venter & femora area. Hieron. in comm. col. 1081.a. Pro ftatua, inquit, id eft, avfelávîn, quod folus interpretatus eft Symmachus, cateri imaginem tranftulerunt.

#. 33. Ita legit Jul. Firm. 1. de err. prof. rel. p. 172. g. At Iren. 1. 5. c. 26. pedes (al. pedis) pars quidem aliqua ferrea, & pars aliqua fiilis. Auctor 1. de promiff. apud Profperum, c. 33. p. 161. c. crura ferrea, digiti pedum par

tim ferrei, partim fitiles. Græc. ai xvμal Cid next of πó-
xruμaι C1dneaï TÓ-
διες, μέρος μέν τι σιδηρῶν, καὶ μέρος δέ τι ὀςράκινον· i. e.
tibia ferrea; pedes, pars quidem ferrea, pars quadam
reftea.

. 34. Itidem apud Jul. Firmic. 1. de errore prof. rel.
p. 172. g. nec aliter in Græco, præter verbum "etscpers,
videbas, quod ipfo initio ponitur ante rò quoadufque ;
tollitur verò inf. concidentium; extremòque legitur eis
Texos, in finem, loco minutatim; in ed. Compl. sisawak,
fimul, pariter, femel. Irenæus l. 5. c. 26. fimiliter habet :
quoadufque abfcius ef lapis fine manibus : & percuffit ima-
ginem in pedes ferreos & fililes, & comminuit eos ufque ad
finem: & l. 4. c. 20. p. 256. d. lapis à monte abfciffus
fine manibus. Auguft. quoque epift. 105. to. 2. 302. d.
ait lapidem de monte fine manibus præcifum, fregiffe omnia.
regna terrarum: vide etiam tract. 4. in Joh. to. 3. 313.
g. Item Auct. 1. de promiff. p. 2. c. 33. ap. Profp. p.
161. c. dicit: Regnum fubjungit Daniel in lapide abfciffo
de monte fine manibus concidentium. Auctor op. imp. in
Matth. hom. 10. p. 60. a. Ecce lapis excifus eft fine ma-
nibus.

. 35. Ita Cyprianus ex editt. Parif. 1541. 1616. 1643. & 1666. ubi conftanter, Et factum eft fimul ferrum ita quoque in edit. nov. Baluz. anni 1726. præter unum ferreum, loco ferrum; fed vitiosè, ni fallor, cùm in Græco fit Cinegs. In edit. etiam Oxon. an. 1700. legitur ferrum; fed loco Et factum eft fimul, fic emendatur, Et fras

VULGATA NOVA.

NOTÆ AD VERSIONEM

tis: & epift. 105. to. 2. 302. d. lapidem ipfum crevisse, 5 factum montem magnum, & repleviffe omnem terram : & tract. 4. in Joh. to. 3. 313. g. & crevit lapis ille, & faltus eft mens magnus, & implevit univerfam faciem terra: vide etiam tract. 3. in 1. Joh. col. 846. b. Eadem memorat Auct. I. de promiff. p. 2. c. 33. p. 161. d. dicens: Cùm illam ftatuam percuffiffet, omnes ejus partes redegit in pulverem ; eaque auferens fpiritus venti, locus ejus inventus non eft: ipfum autem lapidem, qui percuffit ftatuam, factum effe montem magnum, & impleffe omnem faciem terræ. Auct. op. imp. in Matth. hom. 10. p. 60. b. & fadus eft mons magnus, occupavit totam terram.

.41. Totidem verba Græc. exhibet, nifi quòd ante fililem, & ante ferream, ponit Tí, quandam.

. 42. Sic iterum Græcè, hoc tamen ult. excepto, απ' αυτῆς (βασιλείας) και συντριβόμενον, de eo erit contritum, pro ab ipfa pars erit minuta.

*. 44. Eadem exftant Græcè, nifi exceperis verbum ἀναςήσεται, arashoeтal, pro exaltabitur, Nobil, ftabit, quod eodem redit. Apud Hilar. in Pf. 144. col. 563. b. Et in diebus regum illorum, excitabit Deus cæli regnum aliud, quod nunquam corrumpetur ufque in facula, regnumque ejus alteri populo non relinquetur: comminuet, & ventilabit omnia regna: hoc regnum in æternum. Ambrofiaft. p. 163. b. Deus cæli excitabit aliud regnum, quod nunquam corrumpetur: & hoc regnum erit in æternum : & infra p. 238. d. exfurget regnum aliud incorruptibile. Auct. 1. de promiff. p. 2. c. 33. ap. Profp. p. 161. d. ait : Vacuatis omnibus regnis, regnum Chrifti Domini exfurget, quod nulli alteri populo relinquetur, quoniam permanebit in æternum.

. 45. Eadem pene in Græco, detracta conjunctione , ante aramentum, ficut ante argentum, & aurum. *.47. Græc. Επ' αληθείας ὁ Θεὸς ὑμῶν αυτός ἐςι Θεὸς θεῶν, και Κύριος τῶν βασιλέων ὁ ἀποκαλύπτων μυςήρια i. e. In veritate Deus vefter ipfe eft Deus deorum, & Dominus regum revelans myfteria.