香樓

***

ET ECCLESIASTICI

ADMONITIO

PRE V I A.

>>

LL4m aliam utriufque Libri Sapientiæ, & Ecclefiaftici Latinam Versionem edi-
mus, præter illam, quæ proftat, hodieque legitur in S. Bibliis Vulgate Editionis : hac
enim non differt ab antiqua Verfione Latina, feu, ut aiunt, Italica; imo una eademque eft
cum ipfa, fi nonnulla excipiantur varietates, que tamen duplicem non arguunt Interpreta-
tionem. « Qui namque in (Vulgata) libri continentur, (ut à majoribus noftris quafi per manus «
traditum nobis eft) partim ex S. Hieronymi Translatione, vel emendatione, fufcepti funt; «
partim retenti ex antiquiffima quadam Editione Latina, quam S. Hieron. Communem & Vul- «
gatam, S. Aug. Italam, S. Greg. Veterem Translationem appellat. » Idem agnofcit eruditus
Auctor differtationum hiftoric. in S. Script. differt. X. p. 83. « Certum eft, inquit, Vulgatam «
novam non ita pertinere ad D. Hieronymum, ut nihil omnino, quod ipfius Hieronymi non «
fit, in ea habeatur. Primò enim liber Pfalmorum non eft ex Verfione Hieronymi, fed ex «
Verfione LXX. & ut multi volunt, ex correctione Luciani. Secundò, neque etiam Hiero- «
nymo tribui poffunt libri Machabæorum, Sapientiæ, Ecclefiaftici, & Baruch, cùm libros i
iftos Hieronymus nufquam verterit : cæteros verò, paucis exceptis, que tum ex Veteri Vul- «
gata, tum ex Theodotionis verfione admifta funt, totos effe Hieronymi dubitari nequit.
Idem fentit Martianeus nofter, cùm ait Prolegom. 2. to. 1. op. S. Hieron. « Adverte di- «
ligenter Canonem Hebraica veritatis, uno Pfalterio excepto, totum reperiri in Vulgata «
Latina, cum duobus infuper Tobiæ & Judith voluminibus, de Chaldaico in Latinum ab «
ipfo Hieronymo converfis..... Præterea habes in libro Pfalmorum pofteriorem emendationem «
Hieronymi, quam ipfe edidit cum fignis afterifcorum & obelorum..... Reliqui omnes libri «
Inftrumenti Veteris retenti funt ex illa Antiqua Vulgata, qua Communis, vel Italica «
dicta perhibetur. Hi funt liber Baruch, Sapientia, Ecclefiafticus, ac libri Machabæorum «
primus & fecundus. » De duobus etiam Sapientiæ & Ecclesiastici libris ita differit Hie-
ronymus ipfe, pref. in libr. Salomonis : Fertur & navάperç Jefu filii Sirach liber, & alius
foldmans, qui Sapientia Salomonis infcribitur ; quorum priorem Hebraïcum reperi,
non Ecclefiafticum, ut apud Latinos, fed Parabolas prænotatum ; cui juncti erant Eccle-
fiaftes, & Canticum Canticorum..... Secundus apud Hebræos nufquam eft ; quia & ipfe stylus
Græcam eloquentiam redolet, & nonnulli Scriptorum veterum hunc effe Judæi Philonis affir-
mant. Et poft pauca addit : Si cui fanè LXX. Interpretum magis Editio placet, habet eam
à nobis olim emendatam ; neque enim fic nova cudimus, ut vetera deftruamus. Cave ta-
men ex pofterioribus his ducas, & exiftimes duos libros Sapientiæ & Ecclefiaftici, unà
cum germanis Salomonis libris, emendatos fuiffe ab Hieronymo, vel exactos ad Græcum
contextum : enim verò contrarium ipfe affirmat in praf. altera, quam præpofuit libris Sa-
lomonis fecundùm Verfionem LXX. ubi fic loquitur: Tres libros Salomonis, id eft, Pro-
verbia, Ecclefiaften, Canticum Canticorum, veteri LXX. Interpretum auctoritati reddidi,
vel antepofitis lineis fuperflua quæque defignans, vel ftellis titulo prænotatis ea, quæ mi-
nùs habebantur, interferens. Subinde, paucis interjectis, addit: Porro in eo libro, qui à
plerifque Sapientia Salomonis infcribitur, & in Ecclefiaftico, quem effe Jefu filii Sirach nul-
lus ignorat, calamo temperavi : tantummodo canonicas Scripturas emendare defiderans, &
ftudium meum certis magis, quàm dubiis, commendare. Unde manifeftè colligitur neque
Sapientiæ, neque Ecclefiaftici libros translatos fuiffe olim, vel etiam emendatos ab Hiero-
nymo; proindeque utriufque libri hujus Verfionem Latinam, qualiter nunc habetur in Vul-
gata noftra, difparem haud effe, vel diftinctam ab illa, quæ ufu communi recepta erat
in Ecclefia ante Hieronymum.

Et fane, fi Verfionis hodierna contentio fiat & comparatio cum M. Codicibus antiquis,
vel cum teftimoniis à SS. Patribus passim citatis, vix pauca proferri poterunt quæ difcre-
pare videantur.

Ac primò quidem de M. Codicibus res fatis conftat: utrumque enim hunc librum exegimus ad quatuor MB. optime note, Corbeienfes duos, unum Sangermanenfem, & alium S. Theoderici ad Remos; nec alias plerumque in ipfis varietates deprehendimus præter illas, quæ paffim occurrunt in antiquis hujufcemodi libris. Neque tamen diverfas`illas lec

Præf. Vulg.

Edit.

tiones negligendas effe duximus; quinimo fingulas ac prope omnes accuratè indicavimus, fubjecimufque in Notis. At plures alios id genus MB. Codices indagare, vel excutere fupervacaneum effe judicavimus, ac inutile.

Non ita verò de Patrum veterum libris exiftimavimus, quorum vel unum prætermittere nobis religio fuit. Itaque locorum ab ipfis citatorum comparatione adhibita cùm duobus Vulgate noftra libris, miram inter ipfos confenfionem fæpe deprehendimus; nec alias plerumque diffimilitudines animadvertimus, præter communes, leves, & parvi momenti.

Eofdem etiam libros contulimus cum Auguftini Speculo, quod opus, tum in ipfis, tum in aliis Scriptura libris Vulgatam noftram pene ad verbum refert. Non diffimulabimus tamea multò pauciores ac leviores varietates in hoc Auguftini opere à nobis fuiffe repertas, quàm in aliis Latinis, cùm veterum Patrum fcriptis, tum ipfiufmet Auguftini. Unde fatis fum adductus ut crederem (quod etiam facilè contingere potuit) aliquam hifce libris, & aliis id genus adhibitam fuiffe correctionem, ftatim atque, vel faltem non multis poft annis, quàm Vulgata nova adornata fuerat ab Hieronymo; unde neceffariò acciderit ut varia lectiones plures remanferint cùm in Mẞ. Codicibus hujus antiqua Verfionis, tum in veterum Patrum fcriptis, quibus nimirum caruerit Vulgata noftra. Hanc autem emendationem Auguftino pofteriorem effe non potuiffe, ipfiufmet Speculum manifefte oftendit at Speculo ipfo non multò fuiffe antiquiorem, alii Auguftini libri, Speculo anteriores, fatis indicant. In his enim plures exftant varietates, que in Speculo non inveniuntur; unde id affirmari posse crediderim, librorum Sapientiæ & Ecclefiaftici, necnon aliorum id genus, teftimonia ufurpata ab Auguftino in aliis ejus operibus, anguftè magis & prefsè Verfionem Italicam exprimere, quam illa que proferuntur ab ipfo in Speculi libro: id etiam vel ex eo uno concludi poffe crediderim, quòd Speculi teftimonia his in locis non tam arcle Græcum reddant, quàm cætera paffim adhibita ab Auguftino in aliis tractatibus.

Et verò totos hofce libros, Sapientiæ & Ecclefiaftici, pro more noftro, cum Graco hodierno comparavimus, hujufque Graci contextus, & Verfionis Latine noftra non parvam agnovimus cognationem confenfumque : fi verò interdum difcrepare inter fe videantur, iste dissimilitudines & varietates nafci quoque potuerunt ex ipfo textu Graco, qui diverfus in pluribus effe potuit, pro variis ejufdem Ms. Codicibus, necnon pro duplici ipfiufmet Editione, una Kown, feu Communi, altera purgata & emendata, non quidem ab Origene, qui hujufmodi libros non invenit in Canone Hebr. fed ab alio quopiam ipfius exemplo, quod non omni verifimilitudine caret. Major tamen libri Sapientiæ vicinitas cum Graco hodierno nobis vifa eft, quàm Ecclefiaftici. Hujus difcrepantiæ caufam indicare videtur Auctor ipfe Prologi in hunc lib. cùm dicit: Hortor itaque venire vos cum benevolentia, & attentiori ftudio lectionem facere, & veniam habere in illis, in quibus videmur, fequentes imaginem Sapientiæ, deficere in verborum compofitione. Nam deficiunt verba Hebraica, quando fuerint translata ad alteram linguam. Ex quibus, ut ex aliis que adduntur infra, manifeste colligitur textum Ecclesiastici primigenium non Gracum fuiffe, fed Hebraicum : id etiam teftatur Hieron. praf. fuprad. in libros Salomonis, ubi ait Ecclefiaftici librum reperisse se Hebraicum; alterum verò, qui Sapientia Salomonis infcribitur, apud Hebræos nufquam effe, quia & ipfe ftylus Græcam eloquentiam redolet. Porro fi Ecclefiaftici liber primitus Hebraicus fuit, non Grecus, quid obftat quominus Latina illa, quam habemus, ejufdem libri Verfio proximè manaverit ex fonte Hebraico, non verò ex translatione Graca, que nunc exftat; quemadmodum Sapientiæ libri interpretatio Latina à fonte Graco derivata eft, quod nemini dubium eft. Cum autem Hebraicus textus à Graco fæpe multùm differat, non valde mirum fi Verfionum duarum Latinarum, ex diverfo fonte ortarum, una magis conveniat cum Graco, altera plus differat. Verùm hac in re tantummodo conjecturâ ducor; & quamvis id quod fufpicor de libro Ecclefiaftici, non omnino temerè credi poffe putem; hoc tamen non aufim tam valde affirmare, ut omnis de eo tollatur dubitatio; maximè cùm hujus libri Translatio Greca prime antiquitatis fit, nec etiam ipfius Verfio Latina parum fit confentanea

cum textu Greco etiam hodierne.

LIBER SAPIENTIÆ.

CAPUT PRIMU M.

VERSIO ANTIQUA, QUÆ ET VULGATA NOSTRA.

ILIGITE juftitiam, qui
judicatis terram. Sentite
de Domino in bonitate,
& in fimplicitate cordis
quærite illum:

NOTE.

10.

VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA.
Jer. 17. non liberabit maledicum à labiis fuis: quo-
niam renum illius teftis eft Deus, & cordis il-
lius fcrutator eft verus, & linguæ ejus auditor.
7. Quoniam fpiritus Domini replevit or-
bem terrarum : & hoc, quod continet om-
nia, fcientiam habet vocis.

8. Propter hoc qui loquitur iniqua, non
poteft latere, nec præteriet illum corripiens
judicium.

Ifai. 6.

3.

9. In cogitationibus enim impii interrogatio erit fermonum autem illius auditio ad Deum veniet, ad correptionem iniquitatum illius.

10. Quoniam auris zeli audit omnia, & tumultus murmurationum non abfcondetur.

11. Cuftodite ergo vos à murmuratione, quæ nihil prodeft, & à detractione parcite linguæ, quoniam fermo obfcurus in vacuum

.7. Concinit Auguft. 1. de mendac. to. 6. 438. b. Hilar. autem in Pf. 118. p. 355. e. legit: Spiritus Dei replevit orbem terrarum : & ita in Pf. 135. col. 487. b. Sed Ambrof. in Pf. 118. p. 1219. c. & 1. 1. de Spir. S. to. 2. p. 618. d. cum Fulg. 1. cont. Faftid. p. 342. & ep. 14. p. 231. Spiritus Domini, &c. ut in Græco & Vulg. .8. Sic habet Auguft. 1. de mendac. to. 6. 438. b. præter unum fed nec, ante præteriet. Ita quoque leg. Aug. In Speculo; ficut Fulg. ep. 14. p. 231. qui etiam addit fuum poft judicium. Græcè, &eis μù nábḥ, &'d μur, &c. nemo latebit, neque, &c.

#.9. Similiter habet Auguft. in Job, to. 3. 625. c. cum Auct. op. imp. in Matth. p. 170. a. 176. a. necnon Fulg. ep. 14. p. 231. In cogitationibus impii interrogatio erit. Ita rurfum Aug. 1. 20. de civitate Dei, c. 27. to. 7. 611. f. & 1. de mendac. to. 6. 438. c. at hoc ult. loco fubdit: fermonum autem illius auditio à Domino veniet, ad correptionem, &c. & in Speculo, ad Dominum · veniet, ad corrept. Mf. Sangerm. & S. Theoder. ad Dominum veniet, ad correptionem; Corb. ad Deum veniet, ad corrept. Gr. wpis Kielove, sis xyxor, &c.

. 10. Mf. Corb. I. non abfconditur, è Gr. ex añоxpÚTTETα. Auguft. 1. de mendac. 438. c. Vulgatæ congruit.

. 11. Auguft. cùm in Speculo, tum 1. de mendac. 438.c. legit refponfum obfcurum in vacuum non ibit; cæt. ut in Vulg. Ita quoque in Mfs. Corb. 2. & Floriac. in Gr. qteyμa nateator. Apud Hieron. ep. ad Heliodor. to. 4. p. 2. col. 9. d. poftrema tantùm leguntur: os autem, quod mentitur, occidit animam. Similiter ap. Chromat. Aquil. in Matth. p. 984. d. cui favet S. Valerian. -hom. 5. Sirm. to. 1. p. 638. a. Apud S. Leonem, fer. 38. p. 101. d. os quod mentitur, animam mentientis in

NOTE.

gent. 1. cont. Faftid. p. 342. legit: Humanus eft enim
Spiritus fapientiæ, & non lib, maledictum à lab. fuis: dein,
quoniam renum illius teftis eft Deus, & cordis ejus infpes-
tor verus, lingua illius auditor. Item Gr. ör! TWY VE-
φρῶν αὐτῷ μάρτυς ὁ Θεὸς, καὶ τῆς καρδίας αυτῷ ἐπίσκοπος
axutus, & Tas radarus axesús Mí. verò Alex. yawarns
aviy axesús. Tertul. 1. de anima, p. 482. b. fimiliter ait :
Scrutatorem difpectorem cordis Deum legimus.

I.

non ibit: os autem, quod mentitur, occidit
animam.

12. Nolite zelare mortem in errore vitæ
veftræ, neque acquiratis perditionem in ope-
ribus manuum veftrarum.

inferis :

2. quia ex nihilo nati fumus, & poft hoc erimus tanquam non fuerimus: quoniam fu

13. Quoniam Deus mortem non fecit, nec lætatur in perditione vivorum.

14. Creavit enim, ut effent omnia : & fanabiles fecit nationes orbis terrarum : & non eft in illis medicamentum exterminii, nec inferorum regnum in terra.

15. Juftitia enim perpetua eft, & immortalis.

.1. Fulg. 1. 3. ad Monim. p. 48. Dixerunt apud fe
cogitantes non rectè. Mf. Corb. 2. Dixerunt enim apud fe
cogitantes, &c. Gr. Eiror yàp saurois ( Mf. Alex. cum edd.
Ald. & Compl. & ÉαUTOTS ) 20710ά18'x optŵs 'Onlyos ésì,
λυπηρὸς ὁ βίος ἡμῶν, καὶ ἐκ ἐειν ἴασις ἐ.... καὶ ἐκ ἐγνώθη
• aranusas 4 as Exigua eft, & triftis vita noftra,
non eft fanatio in..... 5 non eft agnitus qui fit reverfus ab
Tom. II.

.....

16. Impii autem manibus & verbis accerfierunt illam : & æftimantes illam amicam, defluxerunt, & fponfiones pofuerunt ad illam: quoniam digni funt qui fint ex parte illius.

CAPUT

I I.

VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA.

Job.7.

>

Ixerunt enim cogitantes apud non mus eft in naribus noftris : &
Drecte. Exigim not cum tadio eft tem fcintilla ad commovendum cor noftrum.
1.14. pus vitæ noftræ, & non eft refrigerium in fine
hominis, & non eft qui agnitus fit reverfus ab

I.

terficit. Similiter in Mf. S. Theoder. os quod, abfque med.
autem. Gr. ςόμα δὲ καταψευδόμον ἀναιρεῖ ψυχήν.

. 12. Concinit Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p.
194. e. nifi quòd legit zelari, & in errorem. Similiter
in M. S. Theoder. Nolite xehari. Græc. textui confonat
demptâ unâ voculâ in, ante operibus; fed in Mf. Alex.
eft, ac ed. Compl. & pyas. Vid. Auct. quæft. V. T.
q. 34. ap. Aug. to. 3. p. 52. g.

. 13. Ita Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 194. e.
unà cum Græco. Ita quoque Ambrof. in Pf. 1. col. 760.
d. & in Luc. 22. col. 1517. a. Item Victor Tun. ap.
Ambr. col. 591. a. cum Auguft. in Pf. 51. to. 4. 475.
g. & 1. de vera relig. 755.c. Ita etiam Optat. 1. 2. cont.
Donat. p. 44. c. necnon Auct. 1. de promiff. ap. Profp. p. 2.
c. 3. p. 130. d. Apud Cypr. epist. 52. p. 72. c. Deus
mortem non fecit, nec delectatur in perditione vivorum. Am-
brof. quoque in Luc. 15. col. 1462. c. leg. non delecta-
tur Deus perditione vivor. In Gr. ¿dè Tépπela éπì, &c.
Philaftr. Brix. de hæref. p. 710. a. Quoniam Deus malum
non fecit, neque delectatur in perdit. vivorum.

. 14. Hieron. in Zachar. 12. to. 3. 1784. a. Crea-
vit, ut effent omnia, & falutares generationes mundi :
non erit eis venenum mortiferum. Ita quoque in Græco,
* Carnell αi YEVÉGELS TO XÓGμY. Mfs. Corb. & S. Theo-
der. ferunt, & fanabiles voluit effe nationes. August. ve-
rò in Pf. 51. p. 475. g. Vulgate fuffragatur cum Fulg.
ep. 17. p. 311.

. 15. A Græco abeft vox perpetua, cum feq. ; præ-
terea in multis Vulgatæ codd. fubnexa leguntur ifta:
injuftitia autem mortis eft acquifitio; quæ in Mf. Sangerm.
fcribuntur in ora inferiori. In Mf. S. Theoder. intra rex-
tum ita Juftitia enim immortalitatis, injuftitia autem mor-
tis eft acquifitio. Hæc autem tota abfunt à Græco.

·

. 16. Ita Auguft. in Pf. 51. col. 476. a. ad hoc ufque, & fponfiones. In Gr. 'Adebes d'è..... wegcexanicar 70 αυτόν· φίλον ἡγησάμινοι αυτὸν, ετάκησαν, tum fequitur, καὶ Συνθήκην ἔθεντο πρὸς αυτόν· ὅτι ἀξιοί εἰσι τῆς ἐκείνῳ μερίδος. ira. Mís. S. Theod, & Corb. hab, qui funt ex parte illius.

3. qua exftincta, cinis erit corpus noftrum, & fpiritus diffundetur tanquam mollis aer, & tranfibit vita noftra tanquam veftigium nubis, & ficut nebula diffolvetur, quæ fugata eft à radiis folis, & à calore illius aggravata:

NOTE.
inferis.

#. 2. Mfs. S. Theoder. & duo Corb. ferunt: quia es
nihilo.... poft hac erimus tanquam fi non fuerimus: quon.
fumus afflatus eft.......& fermo fcintilla, &c. Græcè, pro
ex nihilo, exftat dulcedios, ad litt. ex tempore, non
prameditate; reliqua Vulgate favent.

#. 3. In Mf. Corb. 2. deest vox noftrum, post cor-
Ddd

Exech. 18. 32. 33. II.