IN LIBROS SAPIENTIÆ ET ECCLESIASTICI Edic. Am aliam utriusque Libri Sapientiæ, & Ecclesiastici Latinam Verfionem edimus, præter illam, quæ proftat, hodieque legitur in S. Bibliis Vulgatæ Editionis : hæc enim non differt ab antiqua Versione Latina , feu, ut aiunt, Italica; imo una eademque eft cum ipfa , fi nonnulla excipiantur varietates, que tamen duplicem non arguunt Interpretationem.« Qui namque in (Vulgata) libri continentur, (ut à majoribus noftris quafi per manus a Præf. Vulg. traditum nobis eft, partim ex S. Hieronymi Translatione , vel emendatione, fufcepti funt ; partim retenti ex antiquiffima quadam Editione Latina, quam S. Hieron. Communem Vul- a gatam, S. Ang. Italam, S. Greg. Veterem Translationem appellat. » Idem agnofcit eruditus Auctor differtationum hiftoric. in S. Script. differt. X. p. 83. «Certum est, inquit, Vulgatam « novam non ita pertinere ad D. Hieronymum, ut nihil omnino , quod ipsius Hieronymi non « fit, in ea habeatur. Primò enim liber Pfalmorum non eft ex Versione Hieronymi, fed ex « Versione LXX. ut multi volunt, ex correctione Luciani. Secundò, neque etiam Hiero- c nymo tribui possunt libri Machabæorum, Sapientiæ , Ecclesiastici, & Baruch, cùm libros se istos Hieronymus nusquam verterit : ceteros verò, paucis exceptis, qua tum ex Veteri Vul- « gata, tum ex Theodotionis versione admifta funt, totos effe Hieronymi dubitari nequit. Idem fentit Martianæus nofter, cùm ait Prolegom. 2. to. 1. op. S. Hieron. « Adverte di- ce ligenter Canonem Hebraica veritatis , uno Psalterio excepto , totum reperiri in Vulgata « Latina , cum duobus infuper Tobiæ & Judith voluminibus , de Chaldaico in Latinum ab « ipfo Hieronymo conversis..... Praterea habes in libro Pfalmorum pofteriorem emendationem « Hieronymi, quam ipse edidit cum fignis asteriscorum & obelorum .... Reliqui omnes libri « Instrumenti Veteris retenti funt ex illa Antiqua Vulgata , quæ Communis, vel Italica dicta perhibetur. Hi sunt liber Baruch, Sapientia , Ecclesiasticus, ac libri Machabæorum « primus & secundus. » De duobus etiam Sapientiæ & Ecclesiastici libris ita differit Hieronymus ipse , præf. in libr. Salomonis : Fertur & Tavcépetus Jesu filii Sirach liber, & alius fodenizamos, qui Sapientia Salomonis inscribitur ; quorum priorem Hebraïcum reperi, non Ecclefiafticum, ut apud Latinos , fed Parabolas prænotatum ; cui juncti erant Ecclefiaftes, & Canticum Canticorum..... Secundus apud Hebræos nusquam est; quia & ipfe stylus Græcam eloquentiam redolet, & nonnulli Scriptorum veterum hunc effe Judæi Philonis affirmant. Et poft pauca addit : Si cui fanè LXX. Interpretum magis Editio placet, habet eam à nobis olim emendatam ; neque enim sic nova cudimus, ut vetera destruamus. Cave tamen ex pofterioribus his ducas, da existimes duos libros Sapientiæ & Ecclesiastici, unà cum germanis Salomonis libris, emendatos fuiffe ab Hieronymo , vel exactos ad Græcum contextum : enim verò contrarium ipfe affirmat in præf. altera, quam præpofuit libris Salomonis fecundùm Verfionem LXX. ubi fic loquitur : Tres libros Salomonis, id est, Proverbia, Ecclefiaften, Canticum Canticorum, veteri LXX. Interpretum auctoritati reddidi, vel antepositis lineis fuperflua quæque designans, vel ftellis titulo prænotatis ea , quæ minùs habebantur, interserens. Subinde , paucis interjectis, addit : Porro in eo libro, qui à plerisque Sapientia Salomonis inscribitur, & in Ecclefiaftico, quem esse Jesu filii Sirach nullus ignorat, calamo temperavi : tantummodo canonicas Scripturas emendare desiderans, & ftudium meum certis magis, quàm dubiis, commendare. Unde manifeste colligitur neque Sapientiæ, neque Ecclefiaftici libros translatos fuisse olim , vel etiam emendatos ab Hieronymo; proindeque utriusque libri hujus Verfionem Latinam, qualiter nunc habetur in Vulgata nostra, disparem haud effe , vel distinctam ab illa , qua ufu communi recepta erat in Ecclesia ante Hieronymum. Et sanè, si Verfionis hodierna contentio fiat du comparatio cum MB. Codicibus antiquis, vel cum teftimoniis à SS. Patribus passim citatis, vix pauca proferri poterunt quæ disirepare videantur. Ac primò quidem de Ms. Codicibus res satis conftat : utrumque enim hunc librum exegimus ad quatuor MB. optime note, Corbeienses duos, unum Sangermanenfem, & alium $. Theoderici ad Remos; nec alias plerumque in ipsis varietates deprehendimus præter illas , qua palim occurrunt in antiquis hujuscemodi libris. Neque tamen diversas illas lec 0 i tiones negligendas effe duximus; quinimo fingulas ac prope omnes ascuratè indicavimus, subjecimusque in Notis . At plures alios id genus MB. Codices indagare , vel excutere ' supervacaneum effe jadicavimus, ac inutile. Non ita verò de Patrum veterum libris existimavimus, quorum vel unum prætermittere nobis religio fuit. Itaque locoruń ab ipsis citatorum comparatione adhibita cum duobus Vulgata noftræ libris, miram inter ipfos confensionem fæpe deprehendimus ; nec alias plerumque dissimilitudines animadvertimus, præter communes, leves, & parvi momenti. Eofdem etiam libros contulimus cum Augustini Speculo, quod opus, tum in ipfis , tum in aliis Scripturæ libris Vulgatam noftram pene ad verbum refert. Non disimulabimus tamen multò pauciores ac leviores varietates in hoc Auguftini opere à nobis fuisse repertas , quàm in aliis Latinis, cum veterum Patrum scriptis, tum ipfiusmet Augustini. Unde fatis fum adductus ut crederem (quod etiam facile contingere potuit , aliquam hisce libris, & aliis id genus adhibitam fuiffe correctionem , ftatim atque, vel faltem non multis post annis, quàm Vulgata nova adornata fuerat ab Hieronymo ; unde neceffariò acciderit ut varie lectiones plures remanferint cùm in MB. Codicibus hujus antiquæ Verfionis, tum in veterum Patrum fcriptis, quibus nimirum caruerit Vulgata nostra. Hanc autem emendationem Augustino pofteriorem effe non potuisse , ipfiusmet Speculum manifeste oftendit : at Speculo ipso non multò fuiffe antiquiorem," alii Augustini libri, Speculo anteriores, fatis indicant." In his enim plures exftant varietates , quæ in Speculo non inveniuntur; unde id affirmari poffe crediderim, librorum Sapientiæ & Ecclesiastici, necnon aliorum id genus , testimonia ufurpata ab Augustino in aliis ejus operibus, anguftè magis & pressè Verfionem Italicam exprimere , quàm illa que proferuntur ab ipfo in Speculi. libro : id etiam vel ex eo uno concludi posse crediderim, quòd Speculi testimonia his in locis non tam arctè Græcum readant, quàm cætera palim adhibita ab Augustino in aliis tractatibus. Et verò totos hosce libros, Sapientiæ & Ecclesiastici, pro more nostro, cum Græco hodierno comparavimus , hujusque Græci contextûs, & Verfionis Latine nostre non parvam agnovimus cognationem confenfumque : fi verò interdum discrepare inter fe videantur, ifta dissimilitudines & varietates nasci quoque potuerunt ex ipfo textu Græco, qui diverfus in pluribus effe potuit , pro variis ejufdem Ms. Codicibus , necnon pro duplici ipsiusmet Editione, una Kovñ, seu Communi , altera purgata & emendata, non quidem ab Origene , qui hujusmodi libros non invenit in Canone Hebr. fed ab alio quopiam ipfius exemplo, quod non omni verisimilitudine caret. Major tamen libri Sapientiæ vicinitas cum Græco hodierno nobis visa eft, quàm Ecclesiastici. Hujus discrepantia caufam indicare videtur Auctor ipse Prologi in hunc lib. cùm dicit : Hortor itaque venire vos cum benevolentia, & attentiori studio lectionem facere, & veniam habere in illis, in quibus videmur , sequentes imaginem Sapientiæ , deficere in verborum compositione. Nam deficiunt verba Hebrasca , quando fuerint translata ad alteram linguam. Ex quibus, ut ex aliis quæ adduntur infra, manifeste colligitur textum Ecclesiastici primigenium non Græcum fuiffe, fed Hebraicum : id etiam testatur Hieron. præf. fuprad. in libros Salomonis, ubi ait Ecclesiastici librum reperiffe fe Hebraicum ; alterum verò, qui Sapientia Salomonis inscribitur, apud Hebræos nusquam effe , quia & ipfe stylus Græcam eloquentiam redolet. Porro fi Ecclefiaftici liber primitus Hebraicus fuit, non Græcus, quid obftat quominus Latina illa, quam habemus , ejusdem libri Versio proximè manaverit ex fonte Hebraico, non verò ex translatione Græca, que nunc exftat ; quemadmodum Sapientiæ libri interpretatio Latina à fonte Græco derivata eft, quod nemini dubium est. Cum autem Hebraicus textus à Græco fæpe multùm differat , non valde mirum si Verfionum duarum Latinarum, ex diverso fonte ortarum , una magis conveniat cum Græco, altera plus differat. Verùm hac in re tantummodo conjecturâ ducor ; & quamvis id quod fufpicor de libro Ecclesiastici, non omnino temerè credi poffe putem ; hoc tamen non aufim tam valde affirmare, ut omnis de eo tollatur dubitatio ; maximè cum hujus libri Translatio Græca prima antiquitatis sit, nec etiam ipfius Verfio Latina parum fit confentanea cum textu Græco etiam hodierne. C. I, V. II. I 2. მოჭი-ი-ი-შოუ mana შევიჭიმი მოჭილი--ვილიჯი გიგი-იოგავოგიაზე PODPORU PODE PORC Pored the content CAPITULA VETERA Ex Ms. cod. Corb. num. 1. XXVII. Patientiam Dei dare locum pænitentie pec Catoribus. c. 12. 9. 10. troibit. €. 1. *. 4. XXVIII. Bonitatem Dei cogitandam, & fperandam XXIX. De idolatriis. c. 13. 7.1. XXXI. Deridendum idolatria errorem. c. 13. 7. 10. XXXII. Quòd in misericordia Deus disponit om- XXXIII. De adinventionibus idolorum, & de cul- XXXIV. Idolatria causâ nefanda omnia introducta. IX..... C. 14. yy. 12. 27, C. IS. X. 2. beat poteftatem. c. 16. 7. 13. XXXVII. Subfannat inventores idolatria. c. 15. XIII. Concupiscendos sermones sapientia.c. 6. ¥.12. V. 4. XIV. Per incorruptionem proximari ad Dominum. XXXVIII. Dediße Dominum escam dele&amenti c. 6. V. 20. populo timenti se. c. 16. 4. 20. XV. De proprio nativitatis ortu Salomonis. c. 7. XXXIX. Quòd creatura Deo fa&tori suo deserviat. c. 16. ¥. 14 XVI. Salomonem accepisse Spiritum sapientia. c. 7. XL. Quòd sermo Domini pafcat credentes in se.c. 16. V. 26. XVII. Sapientiam ubique attingere. c. 7. v. XLI. Magna effe Dei judicia , & inenarrabilia.c. XVIII. Sapientia attingit à fine usque ad finem for titer , & disponit omnia suaviter.c. $. . 1. XLII. Prasumptio sava turbat conscientiam.c. 17. XLIII. Quòd Sanctis inter tenebras Ægypti lux non gypti. c. 18. .s. er operatione eduxit populum de Ægypto. c. 18. XXIII. De Sanctis martyribus. c. 11. v. 14. XXIV. Quòd delinquenti populo ultrices beftia in- XLVI. Qualiter edu&ti sunt de Ægypto filii Ifraël. misa sunt. c. 11. *. 16. C. 19. $.1. XXV. Quòd ante Deum fint omnia tanquam gut- XLVII. Qualiter, transacto mare , populus desiderata roris antelucani. c. 11, V. 2;. verit carnes, o acceperit coturnices. c. 19. 4.11. XXVI. Quòd Spiritus Sanctus suavis sit in omnibus. XLVIII. Quòd magnificaverit Dominus populum fuum , quem eduxit de terra Ægypti. c. 19. 7. 10. C. 5. v. 16. 24. 17. V.I. V. 22. C. 12. 1. I. பயாமாமா பயாமாமா I. 3. Reg. 3.9. Ifai. 56.1. 2. Por, 15.2. CAPUT PRIMU M. I LIGITE justitiam, qui Deo : probata autem virtus corripit insipien- subdito peccatis. 5. Spiritus enim fan&us disciplinæ effu- perveniente iniquitate. NOTÆ. $.1. Sentite.... in fimplicitate cordis , &c. Hieron. introibit sapientia , nec inhabitabit in corde fubdito peccatis : 3. Testim. p. 319. b. Gildas vero. Sap. castig. in Ec to. 9. col. 37. b. & l. cont. Adim. to. 8. 118. b. & in cont. Fastid. p. 343. & 1. 2. ad Trasim. c. 11. cum Vi- fubtrahet fe à cogitationibus , &c. Græc. y draveshortcut enim fpir. Sapientiæ ; Gr. Dincévpwaor yop arcurece Copia, &e. 10. VERSIO ANTIQUA, QUÆ ET VULGATA NOSTRA niam renum illius teftis eft Deus, & cordís il- animam. lius scrutator est verus, & linguæ ejus auditor. 12. Nolite zelare mortem in errore vitæ 13. Quoniam Deus mortem non fecit, nec Exech. 18. 32. 8. Propter hoc qui loquitur iniqua, non lætatur in perditione vivorum. $ 33. II, nabiles fecit nationes orbis terrarum : & non talis. 11. Custodite ergo vos à murmuratione, defluxerunt, & fponfiones posuerunt ad illam : NOTÆ. 4.34. ap. Aug. to. 3. p. 52. g. S. Athan. p. 194. e. 7. 8. Sic habet August. 1. de mendac, to. 6. 438. b. c. 3. p. 130. d. Apud Cypr. epist. 52. p. 72, c. Deus eter unum fed nec , ante præteriet. Ita quoque leg. Aug. mortem non fecit , nec deledatur in perditione vivorum. Am- Philastr. Brix, de hæres. p.710.a. Quoniam Deus malum ep. 17. p. 311. 9. 10. Mr. Corb. I. non abfconditur , è Gr. ox aro- injuftitia autem mortis eft acquifitio ; quæ in Ms. Sangerm. *. 11. August. cùm in Speculo , tum l. de mendac. cum ita : Justitia enim immortalitatis , injuftitia autem mor- Job.7. CAPUT I I. scintilla ad commovendum cor noftrum: hominis, & non eft qui agnitus fit reversus ab & fpiritus diffundetur tanquam mollis aer, & transibit yita noftra tanquam vestigium nu- NOTÆ. . & duo Corb. ferunt : quia ex λυπηρος ο βίος ημών, και εκ έσιν ίασις ά..... και εκ έγνώθη ex nihilo , exstat 007.XX ediws , ad litt. ex tempore , non Dad |