brig. Orantes autem, non vana loquimini, ficut gentes: putant enim quia in multiloq. fuo exaudientur. Gr. Пgeuxμενοι δὲ μὴ βατιολογήσητε, ὥσπερ οἱ ἐθνικόι· δοκῶσι γὰρ ὅτι ἐ τῇ πολυλογίᾳ αὐτῶν εἰσακεθήσονται. Auguft. l. 2. de ferm. Dom. in m. 205. b. cum textu Colbert. concinit, fi exceperis unum arbitrantur, pro putant. Chromat. verò Aquil. in Matth. p. 986. d. Germanenfi 1. favet, addito tantùm fuo, poft multiloquio. Item apud Auct. op. imp. in Matth. hom. 13. p. 75. Orantes autem, nolite multùm loqui, ficut ethnici faciunt. Hilar. quoque in Matth. col. 630. d. ait: Orare ad Deum non multiloquio, fed confcientiâ, admonemur: quia dictorum verbis opus omne præcellat. Juvencus l. 1. p. 59. h. fubdit his quæ fup.

paucifque Deum venerabere verbis.

Scit pater ipfe, tui (al. tibi ) quæ fit trepidatio cordis :
Nil abfente Deo loquimur, nil abdita claufum
Pectoris antra tegunt: præfens Deus omnia cernit.
.9. Mf. S. Germ. 1. cum Clarom. Sic ergo orabitis eum,
&c. à Corb. quoque abest vos: fubinde in Clarom. qui in
cælis es. In Cantabr. verò hîc defunt multa, fcilicet omnia
à medio verfu 8. hujus capitis fexti, ufque ad medium #.
27. capitis 8. In Græco hod. fic: OUTING BY TOGEUX ENDE
ὑμεῖς· Πάτερ ἡμῶν, ὁ ἐν τοῖς ὐρανοῖς, &c. In Mr Vel.
9. Apud Cyprianum 1. de orat. Dom. p. 205. c.
206. b. Sic orate: Pater nofter, qui es in cælis : fanctifice-
tur nom, tuum. Apud Tertul. I. de orat. c. 2. p. 180. b.
Pater, qui in cælis es: 1. verò cont. Prax. Pater nofter,
qui es in cœlis : & 1. de orat. c. 3. p. 180. c. fanctificetur
nomen tuum. Similiter apud Hilarium in Pf. 134. col. 477.
e. & Ambrof. 1. 5.& 6. de Sacram. 377.a. 385. a. Apud
August. verò l. 2. de fer. Dom. in m. 206. a. Sic itaque ora-
ze vos: Pater nofter, &c. ut in Vulg. & fer. 56. to. 5.325.
C. Vos ergo dicite: Pater nofter, &c. vide etiam ep. 130.
to. 2. 390. a. Apud Chromat. Aquil. in Matth. p. 986. e.
Sic ergo orabitis: Pater n. qui in cælis es, &c. ut fup.
Apud Sedul. 1. 2. de oper. pafch. c. 11. p. 480. h. & Aucto-
rem op. imp. in Matth, hom. 14. Pater nofter, qui es in
calis, &c. Apud Juvencum l. 1. p. 59. h.

His igitur votum placeat concludere verbis:
Sidereo genitor refidens in vertice cæli:
Nominis, oramus, veneratio fanctificetur
In nobis, Pater alte, tui.....

. 10. Mf. S. Germ. 1. cum Corb. Veniat regnum tuum. Fiat vol. tua, ficut in cælo, &c. Claromont. & alii, Vulg. congruunt. Græcè : 'Extéтw ..... I srutulw..... ws in year, wirus vs. Apud Tertul. 1. de orat. c. 4. p. 180. c. Fiat voluntas tua in cœlis, & in terra ; fubinde p. 181. Veniat regnum tuum; quæ petitio tertium locum tenet apud ipfum, Cyprian. verò 1. de orat. Dom. p. 205. c. Vulgate Tom. 111.

.....

. 8. Colbertino textui confonat Mf. Sangerm. 1. nifi quòd habet fimilare, pro affimilari. In Cantabrig. quoque, fimilare. In Germ. 2. adfimilare ; extremòque, quid opus fit, antequam petatis ab eo. In Claromont. Nolite ergo fi miles effe illis fcit enim pat. vefter, quid opus fit, priufquam os aperiatis. Græce : Μὴ ἐν ὁμοιωθῆτε ἀὐτοῖς· οἶδε Tap & TαTUP Uμar, ŵr Xpelar EXETE, πрÒ TỶ Úμas αiT και αυτόν. In M. verò Steph. 2. πρὸ τῇ ὑμᾶς ἀνοῖξαι τὸ ςόa. Tertul. I. 1. ad uxor. c. 4. p. 275. a. ait Deum fcire quid cuique fervorum fuorum opus fit. Auguft. 1. 2. de fer. Do. in m. 205.c. Nolite itaque fimiles illis effe fcit enim pater vefter, quid vobis neceffarium fit, antequam petatis ab eo: & fer. 56. to. 5. 325. c. fcit enim..... quid vobis necessarium fit, priufquam petatis ab eo: fimiliter ep. 140. to. 2. 448. f. præter unum novit, pro fcit: & ferm. 57. to. 5. 337.b. novit enim pater v. quia ifta necessaria funt vobis, priufquam petatis ab eo: & l. 11. confeil. to. 1. 195. c. novit pater vefter, quid vobis opus fit, priufquam petatis abeo. Ambrof. 1. 1. de Cain, c. 9. col. 200. b. 201. a. fcit enim pat. vefter, quid vobis opus fit, antequam petatis ab eo. Auct. op. imp. in Matth. hom. 13. p. 76. fcit enim..... quid vobis neceffarium fit, antequam petatis eum. Chromat. Aquil. in Matth. p. 986. d. initio habet fimilari eis; ultimò que, petatis ab eo; cæt. ut in Vulg. Juvencus 1. 1. p. 59. h.

.....tranquillaque mundo
Adveniat, regnique tui lax ampla patefcat.
Sic cœlo >
ut terris, fiat tua clara voluntas:

11. Panem noftr. quotidianum fimiliter habent Mfs
S. Germ. 1. Corb. Clarom. Maj. Mon. & S. Gatiani: hie
poftremus fcriptum etiam præfert fuperfubftantialem, caś
dem manu: fed quotidianum conftanter retinent Tertul.
1. de orat. c. 6. p. 181. b. Cyprian. de orat. Dom. p. 205.
c. Ambrof. 1. 5. & 6. de Sacram. col. 377. a. 378. a. 385.
b. necnon Auguft. 1. 2. de fer. Dom. in m. 206. a. & in
Joh. 15. col. 723. a. & epift. 130. to. 2. 390. & fer. 56. to.
5.325. c. & Enchirid. to. 6. 239. g. & alibi, Item Chromat.
Aquil. in Matth. p. 987. b. Sedul. 1. 2. op. pafch. c. 11. p.
480. h. & Auctor op. imp. in Matth. hom. 14. Nec ali-
ter habet antiquiffim. Lectionar. Luxovienfe. Ita quoque
legitur in Vulgata ad Luc. 11. . 3. nempe, Panem no-
frum quotidianum da nobis hodie. Græcè verò tam in Mat-
thæo, quam in Luca, Τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιέσιον, &c.
Unde Hieronymus 1. 2. in ep. ad Tit. to. 4. 432. a. b. Illud,
inquit, quod in Evangelio fecundum Latinos Interpretes,
fcriptum eft: Panem noftrum quotidianum da nobis ho-
die melius in Graco habetur: Panem noftrum 1,
id eft, præcipuum, egregium, peculiarem : & poft pauca :
Quidam iwoor exiftimant in oratione Dominica panem dis
aum, quod fuper omnes volas fit, hoc eft, fuper univerfas
fubftantias. Quod fi accipitur, non multùm ab eo fenfu
differt, quem expofuimus: quidquid enim egregium eft, &
præcipuum, extra omnia eft, & fuper omnia: rurfum com-
ment. in Matth. col. 21.a. b. dicit: Quod nos fuperfubftan-
tialem expreffimus, in Graco habetur &wisior, quod verbum
LXX. terior frequentiffimè transferunt. Confideravimus
ergo in Hebræo, & ubicunque illi eelvoor exprefferunt,
nos invenimus fgolla, quod Symmachus alperor, id eft,
præcipuum, vel egregium tranftulit; licet in quodam lo
co peculiare interpretatus fit: & infra: In Evangelio quod
appellatur fecundùm Hebræos, pro fuperfubftantiali pane,
reperi mahar, quod dicitur craftinum, id eft, futurum da
nobis hodie: ipfe etiam in Ezech. 18. to. 3. 822. f. ita legit i
Panem noftrum fubftantivum, five fuperventurum da no-
bis: at 1. 3. cont. Pelag. to. 4. 543. c. Panem quotidia
num. Eadem obfervat Ambrof, 1. 5. de Sacram. c. 4. n. 24.
Panem quidem dixit, fed iwoor, hoc eft, fuper fubftantias
lem: & infra: Latinus autem hunc panem quotidianum
dixit, quem Græci dicunt advenientem; quia Graci di-
cunt Tür wiécar μéexv, advenientem diem. Negat Jof.
Scaliger, reddi poffe per fuperfubftantialem, eo
quòd non derivetur do Ts vclxs; dicendum enim effet,
inquit, ewétior; fed ab iwi, & iar, iŷoa, ab ew, unde
awein, & ? wiyoa, craftina dies. Huic fententiæ contradi-
cit Victorin. Afer 1. 2. cont. Arium p. 273. g. Græcum
Evangelium, inquit, habet, ior, quod denominatum
eft à fubftantia..... Hoc Latini, vel non intelligentes, vel
non valentes exprimere..... tantummodo quotidianum pofue
runt, non swiścior: & fupra p. 262. f. Unde enim deductum
świcior, quàm à fubftantia? tum addit: Da panem nobis

cor, hodiernum at infra 270. d. Panem noftrum con-
fubftantialem da nobis hodie. Similiter habet Juvencus 1. 1.
p. 60. a.

fuffragatur. Accinunt pariter Hilarius in Pf. 119. & 134;
col. 374. e. 477. e. Ambrofius 1. 5. & 6. de Sacram. col.
377.a. 385. a. & in Pf. 118. col. 1078. a. Auguftinus epift.
130. to. 2. 390. a. & 1. 2. de fer. Dom. in m. 206. a. &
Enchirid. to. 6. 239. f. item Chromatius Aquil. in Matth.
p. 986. h. 987. a. cum Sedulio 1. 2. op. pafch. c. 11. p.
480. h. & Auctore op. imp. in Matth. hom. 14. Ambrofius
tamen 1. de Elia, c. 21. col. 561. a. & l. 5. de Sacram. c. 4.
n. 22. legit: Veniat regnum tuum, &c. ut in Vulg. Simi-
liter Auguft. fer. 56. to. 5. 325. c. fed addit cum noftro
Colb. Fiat vol. tua in cælo, & in terra: Mfs. tamen pleri-
que in hoc & feq. ferm, ferunt Adveniat. Apud Juven-
cum l. 1. p. 59. h.

Vitalifque bodie fancti fubftantia panis

Proveniat nobis.....

Vide fis Ambrof. 1. 3. de fide col. 519. a. cum notis ; &-
E

cut Tho. Marefchalli obfervat. in verf. Goth. p. 393. quæ
Gothica verfio reddit panem continuum, perpetuum.

V. 12. Textui Colb. congruunt Mfs. S. Germ. 1. & 2.
Corb. Maj. Mon. &c. Clarom. verò habet: Et remitte no-
bis debita 5 peccata noftra, ficut & nos remittimus, &c. Græ-
cum prioribus codicibus favet : quibus accinunt Ambrof. l.
5.& 6. de Sacram. col. 377. a. 385. a. b. & de apol. Dav.
col. 734. b. Victor Tun, ap. Ambrof. 602. d. Hieronymus
ep. 13. ad Caftorin. to. 4. p. 2. col. 19. a. Auguft. epift.
130. to. 2. 390. c. d. & l. 2. de fer. Dom. in m. to. 3. 206.
a. tr. 26. in Joh. 498. d. fer. 56. to. 5. 325. c. & Enchirid.
to. 6. 239. f. Item Chromatius Aquil. in Matth. p. 987. c.
cum Sedulio 1. 2. op. pafch. c. 11. p. 480. h. 481. a. Leone
M. fer. 38. & 42. pp. 101. e. 108. a. & Auctore op. imp. in
Matth. hom. 14. p. 78. Optatus verò 1. 7. cont. Donat. p.
103. b. Dimitte nobis peccata, ficut & nos dimittimus,
&c. Irenæus 1. 5.c. 17. p. 313. e. Et remitte nobis debita
noftra. Sic etiam Cypr. 1. de orat. Dom. p. 205. c. necnon
4. 3. Teftim. p. 314. a. ubi addit, ficut & nos remittimus
debitoribus noftris. Tertul. de orat. c. 7. p. 181. c. ait: Do-
cet itaque petamus dimitti nobis debita noftra: deinde, Re-
mittere nos quoque profitemur debitoribus noftris. Hilarius
in Matth. n. 19. col. 626. c. Remitti nobis peccata noftra
oramus. Juvencus l. 1. p. 60. a. antecedentibus addit:
.....Tua mox largitio folvat
Innumera indulgens erroris debita pravi,
Et nos band aliter concedere fænora noftris.

. 13. Mf. Corb, cum Clarom. & Maj. Mon. Et ne in-
ducas nos in tentationem. Sed libera nos à malo. Ita quo-
que habet Sangerm. I. fed ultimò addit: quoniam tuum eft
regnum, & virtus, & gloria in facula: quæ tota pari-
ter fubjiciuntur in Græco, hoc infuper addito, 'Aur, in
fine: fed hoc additament. abest à Mfs. quibufdam Græcis,
& à Latinis pene omnibus, de quibus vide Millium. Mfs.
S. Germ. 2. & S. Gat. ferunt: Et ne patiaris nos induci in
tentationem. Sed lib. nos à malo. Tertul. 1. de fuga in perf.
p. 969. c. Ne nos inducas in tentationem. Sed erue nos à
maligno; id eft, inquit, Ne nos induxeris in tentationem:
& 1. de orat. c. 8. p. 181. b. Ne nos inducas in tentationem,
id eft, Ne nos patiaris induci ab eo utique, qui tentat : &
poft paulò: Sed evehe nos à malo. Cyprianus de orat. Dom.
p.205. c. Et ne nos patiaris induci in tentationem. Sed lib.
nos à malo. Amen. Similiter habet Ambrof. 1. 5. & 6. de
Sacram. col. 377.a. 385. c. fed abfque Amen in fine. Item
Arnob. de Deo trino, p. 233. d. Ne nos patiaris induci in
tentationem. Auguftinus verò l. 2. de fer. Dom. in m. col.
206.a. Et ne nos inferas in tentationem. Sed lib. uos à ma-
lo: & infra 2 12. a. addit: Nonnulli codices habent inducas,
quod tantumdem valere arbitror: nam ex uno Græco, quod
dictum eft eloevéyxys, utrumque translatum eft. Multi au-
tem precando, ita dicunt: Ne nos patiaris induci in ten-
tationem exponentes videlicet quomodo dictum fit inducas:
at ipfe conftanter legit inferas, cùm epift. 130. & 157.
to. 2. 390. f. 391. a. 544. a. tum in Joh. 12. to. 3. 642. c.
647. a. 690. c. & ferm. 56. to. 5. 325. c. & Enchirid. to. 6.
239. g. & l. 2. de pecc. mer. to. 10. 41. f. Auctor l. de voc.
gent. 1. 2. c. 28. p. 32. d. Ne nos inducas; al. inferas, &c.
Chromat. Aquil. in Matth. p. 987. e. & Sedul. 1. 2. de
pafch. c. 11. p. 481. Et ne nos inducas, &c. ut in Vulg.
abfque ult. Amen. Similiter Auct. op. imp. in Matth. hom.
14. p. 78. nifi quòd addit: Ad illa refpondet: Quia tua eft
gloria. Hilarius autem in Pf. 118. col. 250. c. In Dominica
orationis ordine ait contineri: Non derelinquas nos in ten-
tatione, quam ferre non poffimus: fed in Matth. 25. col.
744. b. fimpliciter in oratione traditum dicit: Non inducas nos
in tentationem. Priorem lectionem etiam admittere videtur

op.

14. Si enim dimiferitis hominibus peccata eorum: dimittet vobis & pater vefter, qui in cœlis eft, delicta veftra.

15. Si autem non dimiferitis hominibus nec pater remittet vobis peccata veftra.

16. Cùm autem jejunatis, nolite fieri ficut hypocritæ tristes, exterminantes facies fuas, ut paNOTE AD VERSIONEM

Pafchafinus epifc. epift. ad Leon. PP. cùm dicat: Deus.....
non tradat beftiis animas confitentes fibi ; neque ampliùs
patiatur tentari nos fupra id, quod ferre poffumus: fed fa-
ciat cum tentatione proventum mifericordem..... ut fuftinere
poffimus. Hieron. quoque in Ezech. 48. to. 3. 1067. c. id
monet: Quotidie in oratione dicentes': Ne inducas nos in

VULGATA NOVA.

12. Et dimitte nobis debita noftra, ficut & nos dimittimus debitoribus noftris.

13. Et ne nos inducas in tentationem. Sed libera nos à malo. Amen.

Eccli. 28. 3. 4.

5.

15. Si autem non dimiferitis hominibus: nec pater vefter dimittet vobis peccata veftra.

Inf. 18. 35. Marc.

16. Cùm autem jejunatis, nolite fieri ficut hy- 11. 250 pocritæ triftes: exterminant enim facies fuas, ut ANTIQUA M.

14. Si enim dimiferitis hominibus peccata eorum: dimittet & vobis pater vefter cœleftis delicta veftra,

tentationem, quam ferre non poffumus. Item Chromat.
Aquil. in Matth. p. 987. f. Et ne nos inferas in tentationem,
quam fufferre non poffumus: quæ ultima verba ut ad ora-
tionem Dom. pertinere credamus, inducimur cum ex præ-
dictis locis, tum ex ferm. 84. appendicis August. n. 4. ubi
eadem velut ex oratione Domini petita memorantur. Idem
fignificare videtur Ambrofius l. 5. de Sacram. c. 4. 379.
ita differendo: Vide quid dicat: Et ne patiaris induci nos
in tentationem, quam ferre non poffumus. Non dicit :
Non inducas in tentationem : fed quafi athleta, talem vult
tentationem, quam ferre possit humana conditio. Facilè ta→
men crediderim verba ista, quam ferre non possumus, me-
ram expofitionem effe antecedentium verborum ap. Am-
brof. quod & ipfe fatis innuit, cùm non folùm hîc, & initio
capitis; verum etiam l. feq. c. 5. poft illas voces, induci in
tentationem, proximè fubjungat ultimam petitionem, Sed
libera nos à malo: at 1. 6. c. 5. col. 385. iifdem verbis,
Sed libera nos à malo, fubdit alia : Quid fequitur? inquit,
Audi quid dicat facerdos: Per Dominum noftrum Jefum
Chriftum, in quo tibi eft, cum quo tibi eft honor, laus,
gloria, magnificentia, poteftas cum Spiritu fanéto, à fæculis,
5 nunc, & femper, & in omnia facula fæculorum, amen:
quæ exhibent claufulam à facerdote folo in Liturgia reci-
tari folitam: quemadmodum in Græca ecclefia à facer-
dote folo, tefte Aria Montano, pronunciabatur ifta, ör
Cε esir й Basineta, &c. quæ ex Jacobi, Bafilii, & Chry-
foftomi Liturgiis in Evangelicum Matthæi textum trans-
lata fuiffe videtur. De his confule Morini exercit. Bibl.
p. 37. Juvencus autem l. 1. p. 60. a. hæc fola reddit:
Tetri fæva procul tentatio damonis abfit.
Deque malis tua nos in lucem dextera tollat.

. 14. Colbertino textui confentit Mf. S. Germ. 1. Cla-
romontanus verò habet: Si enim dimifèritis hom. deliða
eorum: demittet vobis & pater vefler, qui eft in cœlis. Sin
verò, &c. Græcè pariter: 'Ear yaр арйTE TOTS..... Tà πα-
exμala άuTŵr άрúceι y úμÏV • TаTÙρ Úμŵr à s'pários
nec plura. In Sangerm. 2. & Maj. Mon. fic: Si enim di-
mif. hom. peccata eorum: dimittet vobis pater v. cæleftis
peccata veftra: quibus Mfs. accinit Maxim. Taurin. in ho-
mil. p. 30. g. Auguft. verò 1. 2. de fer. Dom. in m. col.
216. b. Claromontano favet & Græco. Item Leo M. ferm.
38. p. 101. f. legit: Si enim dimif. hom. peccata eorum:
dimittet pater v. vobis, qui in cælis eft. Si autem, &c.
at ferm. 42. p. 108. b. dimittet & vobis pat. v. qui in cœ-
lis eft, delicta veftra: & fup. p. 49. a. dimittet vobis S
pater v. qui in cælis eft, peccata veftra. Chromat. Aquil.
in Matth. p. 987. g. remittet vobis pater vefter, qui eft in
cælis, delicta veftra, Juvencus l. I. p. 60. a.

Tunc etenim genitor populis delica remittet,
Si veftra alterni vobis peccata velitis

Cedere, nec durum erratis intendere (al. impendere }
pectus.

.15. Mf, S. Germ. 2. Si enim non dimiferitis hom.
peccata eorum: nec pater vefter cæleftis dimittet. Ita quoque
in Mf. S. Gat. præter conjunct. autem, pro enim. În Cla-
romont. fic: Sin verò non dimiferitis hominibus: nec pa-
ter vefter vobis remittet delica veftra. Græcè : 'Eav se μv
ἀφῆτε τοῖς..... τὰ παραπτώματα αὐτῶν· ἐδὲ ὁ πατὴρ ὑμῶν
ἀφήσει τὰ παραπτώματα ὑμῶν. Μ. Cant. omittit τὰ πα
ραπτώματα αυτῶν huic autem, ὁ πατὴρ ὑμῶν, Seld. 2.
Comp. & Arab. jungunt pários; addunt pariter Cant.
&
Syr. Arab. v, poft aphou. Auguft. 1. 2. de fer. Dom. in
m. col. 216. b. Vulgate fuffragatur; ficut etiam Leo M.
fer. 38. p. 101. f. at fer. p. 49.a. legit, remiferitis, &, re-
mittet. Maximus Taurin, in homil. p. 30. g. Si autem non
dimiferitis nec pater vefter dimittet debita veftra. Auctor
op. imp. in Matth. hom. 14. p. 78. Si enim non dimif.
hom. peccata eorum: nec pater vefter dimittet vobis. Hic
autem . non redditur à Juvenco.

. 16. Mfs. Corb. & S. Germ. 1. cum Vulgata concinunt, præterquamquod habent pareant, pro appareant. Græcè pariter paror; cæt, ut in Vulgata, Mf, Claromone,

Fall. 3.4.

f.18.

Marc, 25

VERSIO ANTIQUA.

reant hominibus jejunantes. Amen dico vobis, Ex Mf. Colbert, quia receperunt mercedem fuam.

VULGATA NOVA.

appareant hominibus jejunantes. Amen dico vo-
bis, quia receperunt mercedem fuam.

17. Tu autem, cùm jejunas, unge caput tuum,
& faciem tuam lava,

18. ne videaris hominibus jejunans, fed patri tuo, qui eft in abfcondito : & pater tuus, qui videt in abfcondito, reddet tibi.

18. ne pareatis hominibus jejunantes, fed pa tri veftro, qui eft in abfcondito: & pater vefter, qui videt in abfcondito, reddet vobis in palam.

19. Nolite thefaurizare vobis thefauros in ter ra: ubi ærugo, & tinea exterminat : & ubi fures effodiunt, & furantur.

20. Thefaurizate autem vobis thefauros in coe lo: ubi neque ærugo, neque tinea exterminat; & ubi fures non effodiunt, nec furantur. VERSIONEM ANTIQUAM.

19. Nolite thefaurizare vobis thefauros in ter-
ra: ubi ærugo, & tinea demolitur : & ubi fures
effodiunt, & furantur.

20. Thefaurizate autem vobis thefauros in
cœlo: ubi neque ærugo, neque tinea demolitur;
I. Tim. & ubi fures non effodiunt, nec furantur.
6.19.
NOTE AD

Luc. 12.
33.

17. Vos autem, cùm jejunatis, ungite caput veftrum, & faciem veftram lavate,

Cùm autem jejunatis, nolite esse ficut hypoc. trifles; qui ex-
terminant facies fuas, ut pareant..... Amen dico vobis, per-
ceperunt merc. fuam. Sangerm. 2. & S. Gat. demoliuntur
enim facies fuas, ut pareant, &c. fimiliter in Mf. Maj.
Mon. demoliuntur. Unde Hieron. in hunc loc. to. 4. 21. d.
ait: Verbum exterminant, quod in Ecclefiafticis Scripturis,
vitio Interpretum, tritum eft, aliud multò fignificare, quàm
vulgò, intelligitur: exterminantur quippe exules, qui mit-
tuntur extra termines. Pro hoc ergo fermone, demoliuntur
femper accipere debemus. Græcè aparison Hilarius in eun-
dem Matth. loc. col. 630. e. folito more legit: Cùm autem
jejunatis, nolite fieri ficut hypocr. triftes exterminant
enim facies fuas, ut pareant hominibus jejunantes. Item
Auguft. 1. 2. de fer. Dom. in m. col. 216. c. Cùm autem
jejunatis, nolite fieri..... trifles: exterminant enim vultum
fuum, ut videantur hom. jejunantes. Amen dico vobis,
perceperunt merc. fuam. Auct. op. imp. in Matth. hom. 15.
Vulgatæ congruit, deleto tantùm quia, ante receperunt. Sic
etiam Leo M. fer. 89. p. 175. f. cum Chromatio Aquil. in
Matth. p. 987. h. fublato præterea autem, ante jejunatis.
Apud Ambrof. 1. de Elia, c. 10. col. 546. 2. hæc pauca:
Cùm autem jejunatis, nolite fieri ficut hypocrita triftes.
Apud Maxim. Taurin. in homil. p. 13. g. Cùm jejunatis,
non eritis ficut..... exterminant enim fac. fuas, ut appa-
reant hom. jejunare. Ambrofiaft. p. 194. f. addit: Amen dico
vobis, perceperunt merc. fuam. Apud Juvenc. 1. 1. p. 60. a.

Sunt etiam pergrata Deo jejunia plebis:
Sed propriam multi faciem fædare laborant,
Que vanam captent hominum jejunia famam.

. 17. Itidem in Mf. Clarom, nifi excipiatur unum un-
guete; Sangerm. 2. fcribit ungue. S. Germ. 1. Vos autem,
cùm jejunatis, ungite capita veftra, & faciem veftram la-
vate. Græc. Vulgate confonat, ficut Auctor op. imp. in
Matth. hom. 15. & 17. Hilarius verò in Pf. 140. col. 538.
d. cum textu Colbert. confentit ad verbum. Concinunt pa-
riter Ambrof. 1. de Elia, c. 10. col. 546. b. & Chromat.
Aquil. in Matth. p. 987. h. Apud Auguft. 1. 2. de fer. Dom.
in m. col. 216. d. fic: Vos autem jejunantes, unguite capita
veftra, & facies veftras lavate: infra verò 217. a. Vos au-
tem, cùm jejunatis, &c. Apud Maxim. Taurin. in homil.
p. 14. a. Sed unge, cùm jejunas, caput tuum, & lava fa-
ciem tuam. Idem infinuat Hilar. in Matth. col. 630. f.
Item Juvencus l. 1. p. 6o. a. dicens:

Tu verò, & grato crinem nitefactus olivo,
Lætantem puris de fontibus ablue vultum.

. 18. Claromont. codex confentit cum textu Colbert.
nifi quòd fcribit bis in abfconfo. Sangerm. 1. hab. ut non vi
deamini hominibus jejunantes, fed patri veftro, qui eft in
abfconfo: pater vefter, qui vidit in abfconfo, reddet vo-
bis in palam. S. Gat. ne videaris ab hominibus jejunans:
fed pater tuus, qui videt in abfconfo, reddet tibi. Corb.
fimiliter hab. in abfconfo. Græc. Vulgatæ refpondet, addito
uno in fine, & T parepa, quod tamen abeft à plerifque
aliis Mfs. Græcis, fi Millio fides. Ambrofius 1. de Elia, c.
10. col. 546. b. legit: ne pareatis hominibus quia jejuna-
tis, fed patri veftro, qui eft in abfcondito: & pater vefter,
qui videt in abfcondito, reddet vobis. Similiter Auguft. 1.
2. de fer. Dom. in m. col. 216. d. 217. a. exceptis his, ne
videamini hominibus jejunantes, lɔco, ne pareatis..... quia
jejunatis. Chromat. Aquil. in Matth. p. 987. h. 988. a. ne
appareatis hominibus jejunantes, fed patri veftro, qui eft
qui eft
in abfconfo: pater vefter, qui eft in abfconfo, reddet vobis.
Auctor op. imp. in Matth. hom. 17. p. 91. ne appareas homi-
nibus jejunans, &c. ut in Vulg. Apud Juvenc. 1. 1. p. 60. a.
Ut folus genitor devoti pectoris aptum
Servitium cernens, laudem meritumque rependat.

. 19. Mf. Corb. textui Colbertino confonat. Sangerm. 1. fcribit exterminant, num. plurali. Claromont. verò habet: Nolite thefaurizare vobis thefauros fuper terram: ubi tinea, & arugo difperdit: 5 ubi fures, &c. Ita quoque in Tom. III.

›

nat,

Græco eft. Verbum autem exterminat non probat Hierony
mus, ut notavimus fup. ad . 16. quapropter hîc & inf. in
Vulgata illud permutavit cum ifto demolitur, quo fenfu ait
femper accipiendum efle in Scripturis verbum exterminat.
Cyprianus quoque l. de op. & eleem. p. 239. b. legit more
veteri: Nolite vobis condere thefauros fuper terram: ubi ti-
nea, & comeftura exterminat: ubi fures effodiunt &$
furantur. Hilarius autem in Matth. col. 631. a. Nolite the
faurizare vobis thefauros in terra. fimiliter Ambrof. 1. 2. de
Sp. S. col. 633. b. subditque : ubi arugo, & tinea extermi
&c. quæ in textu Colb. at in Pf. 118. col. 1058. f. le
git: Nolite thefaurum vobis condere in terra: poft plura
verò, 1114. f. Nolite thefaurizare vobis in terra : ubi æru-
go, tinea exterminant. Auguft. 1. de vera relig. to. I.
749. e. Nolite vobis condere thefauros in terra: ubi tinea, I
arugo exterminant, &c. ut in Vulg. fimiliter fer. 312. to
5.1255. f. exceptis his prioribus, Ne thefaurizetis vobis in
terra: at fer. 36. & 60. col. 177. d. 348. b. necnon l. 2. de
fer. Dom. in m. to. 3. 217. f. Nolite vobis condere thefauros
in terra: ubi tinea, 5 comeftura exterminant ( vel extermis
nat :) ubi fures, &c. & l. de op. Monach. to. 6. 497. b.
Nolite condere vobis thefauros in terris: ubi arugo, & tis
nea exterminat, &c. & lib. 1. de civit. Dei, c. 10. to. 7.
col. 1 1. c. & in Pf. 44. 396. c. Nolite condere vobis..... ubi
tinea, rubigo exterminant › vel exterminat. Chromat.
Aquil. in Matth. p. 988. d. Nolite thefaurizare vobis the
fauros in terra: ubi arugo, & tinea exterminant: ubi fu-
res effodiunt, & involant. Arnobius Afr. annot. in Evang.
P. 331. d. Nolite vobis condere thefauros fuper terra: ubi
tinea, comeftura exterminant: & ubi fures effod. & fu-
rantur. Auctor op. imp. in Matth. hom. 15. p. 81. Nolite
thefaurizare vobis thefauros fuper terram: ubi tinea, & co-
mestura exterminant: 5 ubi fures effod. & furamtur. Ful-
gent. ep. 2. p. 160. legit exterminat ; cæt. verò ut in Vulga◄
ta. Apud Juvencum l. 1. p. 60. b. ita:

Vanum eft defolis terra invigilare talentis:
Illic arugo, & tineæ dominantur edaces:
Cundaque diripiunt fures egefla latebris.

. 20. Mf. S. Germ. 1. cum Claromont. & Corb. The
faurizate autem vobis thefauros, (Corb. thefaurum,) ubi
neque arugo, neque tinea exterminat ; 5 ubi fures non effo
diunt, furantur; Corb. nec furantur. Similiter peran-
tiquum Luxovienfe Lectionarium, ubi neque arugo, ne-
que tinea exterminat. In Sangerman. verò 2. initio de-
eft autem; fubinde fic: ubi nec arugo, nec tinea demo-
liuntur, &c. ut in Vulgata. Græcum textui favet. Cy-
prianus 1. de op. & eleem. p. 239. b. & l. 3. Testim. p.
303. a. Thefaurizate autem vobis thefauros in cœlo : ubi
neque tinea, neque comeftura exterminat, &c. ut fupra. Hilar.
in Matth. col. 631. b. 632. c. ait, cœleftem laudem æter-
nam effe; nec tinea, aut rubigine invidia exedendam.
Ambrof. 1. 2. de Spir. S. col. 63 3. c. legit: Thefaurizate vo-
bis thefauros in cælo: ubi neque arugo, neque tinea exter-
minat; ubi fures non effod. & furantur: at in Pf. 118.
col. 1058. f. Sed thefaurum vobis condite in cælo: infra ve
rò 1114. f. cum Auctore op. imp. in Matth. hom. 15. p. 82.
Sed thefaurizate vobis in cœlo. Gaud. Brix. in ferm.
943. f. ubi neque arugo, neque tinea corrumpit ; neque
fures effod. & furantur. Auguft. 1. de vera relig. to. I.
749. e. Sed thefaurizate vobis thefauros in cælo: ubi ne-
que tinea, neque rubigo exterminat ; neque fures effodiunt,
neque furantur: at 1. 2. de fer. Dom. in m. col. 217. f.
Thefaurizate autem vobis..... ubi neque tinea, neque comestu-
ra exterminant ; & ubi fures non effod, nec furantur: &
in Pf. 44. to. 4. 396. c. Sed thefaurizate vobis thefauros in
cœlo : ubi neque fur , neque tinea corrumpit : & fer. 60.
to. 5. 348. b. in cælo, quò fur non accedit, neque tinea
corrumpit. Ubi enim, &c. Similiter fer. 312. col. 1255. f. &
1. 1. de civit. Dei, c. 1o. to. 7. 11. c. at lib. de op. Monach.
to. 6. 497. c. ita legit: Recondite verò vobis thefauros in
E ij

PA

24. Nemo poteft duobus dominis fervire: aut enim unum odiet, & alterum diliget: aut unum patietur, & alterum contemnet. Non poteftis Deo fervire & mammona.

25. Ideo dico vobis, ne cogitetis in corde veftro quid manducetis, aut quid bibatis, aut quid induamini. Nonne anima plus eft quàm efca: & NOTE AD VERSIONEM

VERSIO ANTIQUA. corpus plus eft quàm veftimentum?

26. Refpicite volatilia çoeli, quoniam non ferunt, neque metunt, neque congregant in horrea: & pater vefter coeleftis pafcit illa. Nonne vos pluris eftis illis?

27. Quis autem veftrum cogitans poteft adjicere ad ftaturam fuam cubitum unum?

28. Et de vestimento quid folliciti eftis? Confiderate lilia agri quomodo crefcunt : non laborant, neque nent.

29. Dico autem vobis, quoniam nec Salomon coopertus eft in omni gloria fua ficut unum ex iftis.

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.

30. Si enim fenum agri, quod hodie eft, & cras in clibanum mittitur, Deus fic veftit: quantò magis vos minimæ fidei?

tur.....

. 30. Mf. Sangerm. 1. Si enim fenum agri, quod..... cras in ignem mittitur..... quantò magis vos modica fidei? Claromont. Quòd fi fenum agri..... && cras in clibanum mittiquantò magis vos pufilla fidei? Sangerm. 2. & Corb. ut & pervetuftum Luxovienfe Lectionarium, minima fidei ? Græc. Vulgatæ congruit. Hilarius in Matth. col. 635. c. codici Germanenfi 1. fuffragatur ad verbum; ficut etiam Ambrof. 1. 5. Hexa. col. 90. b. detractâ tantùm conjunct. enim plures tamen Hilarii Mfs. ferunt, minimæ fidei, non modica. Auguft. 1. 2. de fer. Dom. in m. col. 220. d. Si autem fenum agri..... 5 cras in clib. mittitur..... quantò magis ergo nos modica fidei ? & l. 10. de civit. Dei, c. 14. col. 251. b. Quod fi fenum agri, &c. ut in Vulg. at 1. de op. Monach. to. 6. 475. d. nil prorfus differt ab ipfa. Auctor op. imp. in Matth. hom. 16. Si enim fenum agri, &c, us in Vulg. Juvencus l. 1. p. 60. d.