terram, & fingens fpiritum hominis in eo :

2. Ecce ego ponam Jerusalem fuperliminare crapulæ omnibus populis in circuitu : fed & Juda erit in obfidione contra Jerufalem.

3. Et erit: In die illa ponam Jerufalem lapidem oneris cunctis populis: omnes, qui levabunt eam, concifione lacerabuntur : & colligentur adversùs eam omnia regna terræ.

4. In die illa, dicit Dominus, percutiam omnem equum in ftuporem, & afcenforem ejus in amentiam : & fuper domum Juda aperiam oculos meos, & omnem equum populorum percu

tiam cæcitate.

5. Et dicent duces Juda in corde fuo : Confortentur mihi habitatores Jerufalem in Domino exercituum Deo eorum.

6. In die illa ponam duces Juda ficut caminum ignis in lignis, & ficut facem ignis in feno: & devorabunt ad dexteram, & ad finiftram omnes populos in circuitu : & habitabitur Jerusalem rurfus in loco fuo in Jerufalem.

7. Et falvabit Dominus tabernacula Juda, ficut in principio: ut non magnificè glorietur domus David, & gloria habitantium Jerusalem contra Judam.

8. In die illa proteget Dominus habitatores Jerufalem, & erit qui offenderit ex eis in die illa, quafi David ; & domus David quafi Dei, ficut angelus Domini in confpectu eorum.

9. Et erit in die illa: quæram conterere omnes gentes, quæ veniunt contra Jerusalem.

10. Et effundam fuper domum David, & fuper habitatores Jerufalem, fpiritum gratiæ & preJoan, cum : & afpicient ad me, quem confixerunt: & 19. 37. plangent eum planctu quafi fuper unigenitum, & dolebunt fuper eum, ut doleri folet in morte primogeniti.

dans terram, & fingens fpiritum hominis in eo:

2. Ecce ego ponam Jerufalem ut fuperlimina- col. 1780. ria, quæ moventur omnibus populis in circuitu, & in Judæa: & erit obfidio circa Jerufalem.

3 Et erit: In die illo ponam Jerufalem lapidem qui conculcatur à cunctis gentibus: omnis, qui conculcaverit eam, illudens illudet: & congregabo fuper eam omnes gentes terræ.

4.

In die illa, dicit Dominus omnipotens, col. 1781. percutiam omnem equum in ftupore, & afcenforem ejus in amentia: fuper domum autem Juda aperiam oculos meos, & omnes equos populorum percutiam in cæcitate.

5. Et dicent tribuni Juda in cordibus fuis: Inveniemus nobis qui habitant Jerusalem, in Domino omnipotente Deo eorum.

6. In die illa ponam tribunos Juda ficut torrem ignis in lignis, & ficut fenum ignis in ftipula: & devorabunt à dextris & finiftris omnes populos Domini per circuitum : & habitabitur Jerufalem adhuc in femetipfa.

7. Et falva faciet Dominus tabernacula Juda, ficut à principio: ut non magnificetur gloria domus David, & elatio habitatorum Jerufalem fuper Judam.

8. Et erit in die illa: proteget Dominus habitatores Jerufalem, & qui infirmus in eis fuerit in die illa, erit quafi domus David; & domus David quafi domus Dei, & angelus Domini in confpectu eorum.

9. Et erit in die illa: quæram auferre omnes
gentes, quæ veniunt contra Jerufalem.

10. Et effundam fuper domum David, & fu-
per habitatores Jerufalem, fpiritum gratiæ & mi-
fericordiæ: & afpicient ad me, pro eo quòd in-
fultaverunt : & plangent fuper eum planctum
quafi fuper chariffimum, & dolebunt dolore
quafi fuper primogenito.
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUA M.

. 1. Concinit Græc. ad verbum, Ambrof. 1. de Spir. S. to. 2. 645. a. legit: qui creat fpiritum hominis in ipfe. Aug. epift. 190. to. 2. 704. d. qui fingit fpiritum hominis in ipfo. Auct. quæft. V. Teftam. q. 23. apud Aug. to. 3. 50. b. qui plafmavit animam hominis in eum.

. 2. Græcè legitur ibnu, pono, non ponam: extremòque ita diftinguitur : ν & τῇ Ἰνδαίᾳ ἔσαι περιοχὴ ἐπὶ Ieproanúu in Judæa erit obfidio fuper Jerufalem; at in Ms. Alex. eftesa ex cætera quadrant. Ambrofiaft. p. 47. f. 84. b. legit: Ponam Jerufalem in omnibus gentibus. . 3. Græc. pro qui conculcatur à cundis, fimpliciter hab. καταπατέμενον πᾶσι· & infra, ἐπισυναχθήσονται, congregabuntur, non congregabo; cæt. ut in Latino. Hieron. in comm. ait : LXX. verterunt, lapidem conculcatum à cunctis gentibus omnis, qui conculcaverit eum, five eam, id eft, Jerufalem, illudens illudet.

.4. Eadem exhibet Græcum. Ambrof. 1. de Nabuth. c. 15. col. 584. f. legit: percutiam omnem equum in amentia, afcenforem ejus in infipientia. Gr. & Exsάoe..... ¿v παραφρονήσει.

#. 5. Ad verbum è Græco, fupplendo tamen eos qui babitant.

ante

. 6. Græc. Vatic. ponit aμmáda, facem, loco fenum; deletque Domini, poft populos; ultimò fic habet:xxτοικίας Ιερυσαλήμ ἔτι καθ' ἑαυτὴν ἐν Ιερεσαλήμ. Nobil. & habitabit Jerufalem adhuc per fe ipfa in Jerufalem; cætera ut in textu. Mf. Alex. cum edit. Compl. tollit ult. & Iep8балин.

615.b. Ita quoque in Græco eft. Addit Auguft. ibid. alios
effe interpretatos, veniunt fuper eam; Gr. el 'Isproɑnúμ.

. 10. Eadem omnino in Græco edit. Rom. excepta vo-
ce ayal, dilecto, loco chariffimum; in Mfs. Alex. &
Barb. eft ayarlór. Schol. Rom. « Sic quoque eft in qui- «
bufdam aliis libris, nempe, ἀνθ' ὧν κατωρχήσαντο, pro eo c
quod infultaverunt ; in quibufdam antecedit εἰς ὃν ἐξεκέν- «
Tusar, in quem confixerunt, aut transfixerunt; eft qui ha- cc
beat εἰς ὃν ἐξεκέντησαν, nec habeat ἀνθ' ὧν κατωρχήσαντο,
quæ duplex videtur interpretatio: alii quidem Interpre- t
tes verterunt exér7nov,» nimirum Aquila, Symm, &
Theodotio. Ita quoque legit Juftin. in defenf. Chrift. ad
Imperat. Antonin. Hieronymus 1. de opt.
gen. interpr. to.
4. col. 252. b. affirmat lectionem are ŵr xa/wpxnoar7o,
LXX. Interpretum effe: In LXX. inquit, legimus: TI-
ἐπι
βλέψονται πρός με ἀνθ' ὧν ἐνωρχήσαντο. quod interpretati
funt Latini: Et afpicient ad me pro his qua illuferunt, five
infultaverunt: de hoc etiam ita differit S. Doctor comm.
in Zach. col. 1784. c. Hebraica littera, daleth, & res,
eft, d, r, fimiles funt, & parvo tantùm apice diftinguun-
tur; ex quo evenit, ut idem verbum diversè legentes, aliter
atque transferant : tum allato exemplo, petito ex 1. Reg.
2. 18. addit: Quod ibi errore interpretationis accidit, etiam
bic factum deprehendimus: fi enim legatur dacaru, exer-
τησαν id eft,
, compunxerunt, five confixerunt, accipitur:
fin autem contrario ordine, litteris commutatis racadu,
pxúcarlo, id eft, faltaverunt, intelligituz; & ob fimilitu–
dinem litterarum error eft natus. Johannes autem Evangelifta
(19.37.). Hebraus ex Hebrais..... non magnopere cu-
ravit quid Graca litteræ continerent; fed verbum interpreta-
tus è verbo eft, ut in Hebræo legerat ; & tempore Dominica
paffionis dixit effe completum. Quòd fi quis non recipit, det
teftimonium, de quo S. Scripturarum loco Johannes ifta protu

hoc

col. 1782.

col. 1783.

col. 1784

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUA M.

lerit; cùm non repererit, cogetur ingratis fufcipere verita-
tem. Plangent autem Judai quafi fuper unigenito 5 primoge-
mito..... Pro unigenito, chariffimum LXX. tranftulerunt.....
Tunc dolebunt à fe crucifixum, quem viderint in claritate
regnantem. Verbum nalwpxnoarlo apud Græcos non ab illufio-
ne, fed à faltatu compofitum eft, quòd fcilicet contra Domi-
num quafi ludendo faltaverint; quando dicebant, illudentes
atque ridentes: Vah qui deftruis templum, &c. Tertul. tamen
1. cont. Jud. c. 14. p. 148. a. legit : & tunc cognofcent eum,
quem pupugerunt; ftatimque ex . 12. & cadent pectora fua
tribus ad tribum item 1. 3. adv. Marc. p. 671.c. tunc
cognofcent eum, qui compugerunt: 5 cadent pectora fua tri-
bus ad tribum. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 294. a. & intuebuntur
in me, in quem transfixerunt. Lactant. 1. 4. Inftit. c. 18. p.
581. & intuebuntur in me, quem transfixerunt. Hæc autem
quatuor teftimonia fumi potuerunt ex Johanne 19.. 37.
Auguft. enim 1.20. de civit. Dei, c. 30. col. 615. b. c. ita
refert cum Hieron. Et effundam fuper domum David, $5
fuper habitatores Jerufalem, fpiritum gratia 5 mifericordia:

afpicient ad me, pro eo quod infultaverunt, & plangent
fuper eum planetum quafi fuper chariffimum (inf. five dilec-
xum,) dolebunt dolore quafi fuper unigenitum : & poft

Hieron. in Zach, I. 13. col. 1786.

col. 1787.

col. 1788.

pauca Sanè, inquit, ubi dixerunt LXX. Interpretes : & af-
picient ad me, pro eo quòd infultaverunt : fic interpreta-
tum eft ex Hebræo: & afpicient ad me, quem confixerunt.
Rurfum Hieron. in Ifai. 57. col. 424. b. Effundam fuper
Jerufalem fpiritum gratia & mifericordia. Vigil. Tapf. 1. cont.
Varim. p. 749. g. Ecce ego effundam fuper domum David, 5
fuper eos qui habitant in Jeruf. Spiritum gratiæ & mifericordia.

. 11. Similiter in Græco, ubi loco malogranati, ponitur povos, quod Hieron. teftatur LXX. tranftuliffe pro Hebraïco Adadremmon : pour autem, inquit, appellatur, non una arbor malorum granatorum, id eft, mali punici, fed locus bis arboribus confitus.

. 12. In Græco Vatic. tollitur conjunct. ac, poft 1. tribus; tum fequitur, quaù oîx8 Davis, tribus domus David, non fimpliciter, tribus David; extremò omittitur totum hoc membrum : tribus domus Juda feorfum, & mulieres eorum feorfum. In Mfs. Alex. & Barb. poft hoc, tribus ac tribus, fequuntur ifta : φυλὴ καθ' ἑαυτὴν, καὶ αἱ γυναῖκες αυλῶν καθ' avrás deinde, quaù cîxy Davis, &c.

. 13. Eadem omnino in Græco.

*.14. Græc. Πᾶσαι αἱ ὑπολελειμμέναι φυλαί, φυλή καθ' avtur, &c. ut fupra.

CAPUT XIII.

VERSIO ANTIQUA.

N die illa erit omnis locus apertus in domo David, & habitantibus Jerufalem, & in tranfmutationem, & in afperfionem.

2. Et erit in die illa, dicit Dominus fabaoth: Disperdam nomina idolorum de terra, & non erit ultra eorum memoria : & pfeudoprophetas, & fpiritum immundum auferam de terra.

3. Et erit, fi prophetaverit homo ultra, dicet ad eum pater fuus, & mater fua, qui genuerunt eum: Non vives: quoniam mendacium locutus es in nomine Domini: & compedient eum pater ejus & mater ejus, qui genuerunt eum, cùm prophetaverit.

4. Et erit: In die illa confundentur prophetæ, unufquifque ex vifione fua cùm prophetaverit: & induentur pelle cilicina, qua mentiti funt:

5. & dicet: Non fum prophetes ego : quia homo genuit me à juventute mea.

I.

IN

VULGATA NOVA.

35.22.

N die illa erit fons patens domui David, & habitantibus Jerufalem in ablutionem peqcatoris, & menftruatæ.

2. Et erit in die illa, dicit Dominus exerci- Ezech. tuum: Difperdam nomina idolorum de terra, & 30. 13. non memorabuntur ultra : & pfeudoprophetas, & fpiritum immundum auferam de terra.

3. Et erit, cùm prophetaverit quifpiam ultra dicent ei pater ejus & mater ejus, qui genuerunt eum: Non vives: quia mendacium locutus es in nomine Domini: & configent eum pater ejus & mater ejus, genitores ejus, cùm prophetaverit.

4. Et erit: In die illa confundentur prophetæ, unufquifque ex vifione fua cùm prophetaverit : nec operientur pallio faccino, ut mentiantur :

5. fed dicet: Non fum propheta, homo agricola ego fum quoniam Adam exemplum meum ab adolefcentia mea.

6. Et dicam ad eum: Quid funt plagæ ifte
NOTE AD VERSIONEM

2

. 1. Græc. Vatic. non in domo habet, fed τω οίκω, 40-
mui, abfque præp. &; tollit etiam conjunct. 5, ante To
in tranfmutationem: Mf. Alex, cum edit. Compl. legit fup.
To; fubinde Compl. Telamon; MI. Barb.
sis TŴY METOlxnow; Vatic. sis Thy MeTaxivci, ultimòque,
sis Tòr xwecoμòv, i. e. in tranfmutationem, & in feparatio-
nem; MIs. verò Alex. & Barb. cum edit. Ald. eis Tor par-
Toμóv, in afperfionem, ut fupra; Compl. & parrúcs.

V. 2. Totidem verba in Græco. Apud Ambrof. in Luc.
8. col. 1 394. e. ita: Et erit in illa die: Difperdet Dominus
nomina idolorum de terra, & non erit ulteriùs memoria eorum :
& fpiritum immundum exuram de terra; Gr. cap. Apud
Auguft. 1. 8. de civit. Dei, c. 23. to. .7.col. 211. f. Erit in
illo die, dicit Dominus : Exterminabo nomina fimulacrorum à
zerra, & non jam erit eorum memoria, Auct. 1. de promiff.
p. 3. apud Profp. p. 185. b. Perdam nomina idolorum de

terra.

:

6. Et dicetur ei: Quid funt plagæ iftæ in me

ANTIQUA M.

. 3. Similia, Græc. habet, præter pauca, & leviffima; nimirum præponit xal, verbo dicet; fubinde fcribit pluraliter eu, mendacia, non mendacium; ultimòque, & T

egpulser dulór, dum ipfe prophetat, pro cùm prophetaverit. Ad verbum autem compedient, pro quo in Vulg. configent, obfervat Hieron. idem verbum effe in Hebraico quod fupra, dacaru: qua ergo ratione, inquit, LXX. Interpretes ibi xaτopxúcarlo, id eft, infulta verunt, five illuferunt,

ut verbum de verbo exprimam, contra eum faltaverunt, & hic ovμodest transferre voluerunt, id eft, compedient? .4. Ita fert Græc. præter unum ave' ar, quia, pro qua. .5. Græc. Vatic. poft ego, fubnectit ifta: o repoπος ἐργαζόμενος τὴν γῆν ἐγώ εἰμι i. e. quia homo operans terram ego fum: fed hoc additamentum abeft ab ed. Compl. & à Mf. Alex. cæt. ut in textu.

. 6. Itidem eft in Græco Vatic. excepto ult. 7 ayaπur μr, dilectâ meâ, loco diligentis me; fed in Mf. Alex.

VULGATA NOVA.

dio manuum tuarum? Et dicet: His plagatus fum
in domo eorum, qui diligebant me.

7. Framea fufcitare fuper paftorem meum, &
fuper virum cohærentem mihi, dicit Dominus
Matth. exercituum: percute paftorem, & difpergentur
26. 31. oves : & convertam manum meam ad parvulos.
8. Et erunt in omni terra,dicit Dominus: par-
14.27.
tes duæ in ea difpergentur, & deficient; & tertia
pars relinquetur in ea.

1.

Marc.

Amos I.

9. Et ducam tertiam partem per ignem, & uram eos ficut uritur argentum, & probabo eos ficut probatur aurum. Ipfe vocabit nomen meum, & ego exaudiam eum. Dicam: Populus meus es ; & ipfe dicet: Dominus Deus meus.

eft τὸ ἀγαπητέ με, ut fupra.

VERSIO ANTIQUA.

in medio manuum tuarum? Et dicet: Quibus Hieron. ubi fup. percuffus fum in domo diligentis me.

7. Framea confurge fuper paftorem meum & fuper virum civem ejus, dicit Dominus omnipotens: percute paftorem,& difpergentur oves: & inducam manum meam fuper paftores.

8. Et erit in die illa, dicit Dominus : duæ partes peribunt, & deficient; & tertia pars relinquetur in ea.

9. Et tranfducam tertiam partem per ignem,
& uram eos ficut uritur argentum, & probabo
eos ficut probatur aurum. Ipfe invocabit nomen
meum, & ego exaudiam eum. Et dicam: Popu-
lus meus ifte eft; & ipfe dicet: Dominus Deus

meus es tu.
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.

*.7. Græc. Vatic. habet: 'Poupala répon?t en rès ποιμένας με, καὶ ἐπὶ ἄνδρα πολίζων με..... πατάξατε τις ποιμένας, καὶ ἐκοπάσαγε τὰ πρόβατα· καὶ ἐπάξω τὴν χεῖρά με ExÌ TÙS MIxpós' i. e. Framea confurge fuper paftores meos, & fuper virum civem meum..... percutite paftores, & avellite oves: inducam manum meam fuper parvulos. Mis. verò Alex. & Barb. cum edit. Compl. ferunt: eyeponÌ TÒP ToμÉva (Alex. Taμaiva) μs tum Alex. & Barb. cum Ald. & Compl. κ ἐπὶ ἄνδρα πολίτην αυτό... πάταξον τὸν ποι μένα, και διασκορπιθήσονται ( Ald. & Compl. διασκορπιθήτωσαν, Mr. Barb. διασκορπιθήτω) τὰ πρόβαλα (Alex. πρόCala Tus Tolμrns) deinde in Alex. ficut in Ald. & Compl. καὶ ἐπάξω τὴν χεῖρά με ἐπὶ τὶς ποιμένας: in Mr. Barb. μικρές Taivas. Apud Tertul. 1. de fuga in perfec. p. 973. a. Exfurge rompbaa in paftores, 5 evellite oves: 5 fuperducam manum meam in paftores. Hieron. quoque in comm. ait : Convertit Dominus manum fuam, ut in LXX. legimus, ad pastores..... in Hebræo fcriptum eft, ad parvulos: item l. de opt.

CAPUT

VULGATA NOVA.

Cce venient dies Domini, & dividentur

Efpolia tua in medio tui.

2. Et congregabo omnes gentes ad Jerufalem in prælium, & capietur civitas, & vaftabuntur domus, & mulieres violabuntur : & egredietur media pars civitatis in captivitatem, & reliquum populi non auferetur ex urbe.

3. Et egredietur Dominus, & præliabitur contra gentes illas, ficut præliatus eft in die certa

minis.

4. Et ftabunt pedes ejus in die illa fuper montem olivarum, qui eft contra Jerufalem ad Orientem : & fcindetur mons olivarum ex media parte fui ad Orientem, & ad Occidentem, prærupto grandi valde; & feparabitur medium montis ad Aquilonem, & medium ejus ad Meridiem.

5. Et fugietis ad vallem montium eorum, quoniam conjungetur vallis montium ufque ad proximum : & fugietis ficut fugiftis à facie terræmotus in diebus Oziæ regis Juda : & veniet Dominus Deus meus, omnefque fancti cum eo.

. I. Similiter in Græco.

NOTE AD

I.

gen. interpret. to. 4. 252. b. ita differit: In Matthao le
gimus Dominum prædicentem Apoftolis fugam, & boc ipfum
Zacharia teftimonio confirmantem : Scriptum eft, ait,
Percutiam paftorem, & difpergentur oves at in LXX.

in Hebræo multò aliter eft : non enim ex perfona Dei dicitur,
ut Evangelifta vult, fed ex Propheta Deum Patrem rogantis:
Percute paftorem, & difpergentur oves.

2 '

2

.8. Græc. Vatic, initio habet, Kal sai & TάON THE IN Et erit in omni terra ; Ald. verò cum Mf. Alex. & T p ἐκείνη· Compl. cum Barb. & τῇ ἡμέρᾳ ἐκείνη ἐν πάση τη γ. fubinde Vatic. hab. τὰ δύο μέρη αυτῆς ; fed & Compl abeft αυτής; cætera ut in Lat. fupra, detracta voce pars, poft tertia.

.9. Eadem funt in Græco, præter vò ult. es tu, quod abeft at in Compl. additur μ8 cu. Tertul. 1. cont. Gnoft. p. 828. b. & 1. de fuga in perf. p. 970. a. fimiliter habet : uram illos ficut uritur argentum, & probabo illos ficut probatur aurum. Ambrof. in Pf. 118. col. 1226. b. ficut aurum in conflatorio probabo illos.

XI V.

2. Et congregabo omnes gentes fuper Jerufalem ad bellandum, & capietur civitas, & diripientur domus, & mulieres polluentur: & egredietur media pars civitatis in captivitatem, reliqui autem populi non peribunt de civitate.

3. Et egredietur Dominus, & præliabitur contra gentes illas, ficut in die commiffionis, & in die prælii.

4.

Et ftabunt pedes ejus in die illa fuper mon-
tem olivarum, qui eft contra Jerufalem ad Orien-
talem plagam: & fcindetur mons olivarum, me-
dia pars ejus ad Orientem, & media pars illius ad
mare, voragine magna nimis; & inclinabit me-
dia pars montis ad Aquilonem, & media pars
ejus ad Auftrum.

5. Et obturabitur vallis montium meorum, &
adjungetur vallis montium ufque ad Afael: & re-
plebitur ficut repleta eft à facie terræmotus in
diebus Ofiæ regis Juda : & aderit Dominus Deus
meus, & omnes fancti cum eo.
VERSIONEM ANTIQUAM.

. 2. Sic iterum Græcè, nifi quòd habetur sis óxeμov, ad bellum, loco ad bellandum; & poft pauca, To MION THS πόλεως ἐν αἰχμαλωσίᾳ, οἱ δὲ κατάλοιποι τῷ λαῷ με, dimidia pars civitatis in captivitate, reliqui autem populi mei ; quæ omnia eodem redeunt.

*. 3. Graec..... και παραλάξεται ἐν τοῖς ἔθνεσιν ἐκείνοις, και θὼς ἡμέρα παρατάξεως αυτέ, ἐν ἡμέρα πολέμε.

.4. In Græco Vatic. eft & Avarenav, ab Oriente, loco ad Orientalem plagam ; post paulò verò deeft media pars illius ad, ante mare; cætera fimilia. In Compl. & Mr. Alex. eft, καὶ τὸ ἥμισυ αυτῇ πρὸς θάλασσαν. Apud Tertul. l. 4. sont, Marc. p. 733. b. Et flabunt pedes ejus in monte Eleone.

*.5. Confonat Græc. edit. Rom. nifi quòd fcribit 'Ia-
, pro Afael; paulòque poft hab. & Taïs μexis, in die-
bus, pro à facie ; & pro aderit, Es, veniet. Sed in Mf. Alex.
eft as Acana, ficut in editt. Ald. & Compl. fubinde tam
in iifdem Ald. & Compl. quàm in Mf. Barb. an ePOTTY
To, ut fupra. Nota pro obturabitur, in edit. Rom.
legi φραχθήσεται ; & pro replebitur, ἐμφραχθήσεται ; fed in
Mf. Alex. utrobique eft supeяxfúoslar. Hieron. etiam in
comm. ait: Pro eo quod nos diximus, fugietis, LXX.
liqui Interpretes iμpexxnoslar, id eft, obturabitur, five
replebitur, tranftulerunt. Et pro eo quod nos pofuimus: quo-
niam conjungetur vallis montium ufque ad proximum: pro
proximo, LXX. Afael tranftulerunt: Aquila ipfum ver-

re

col. 1789.

Hieron.in Zach. 14.col. 1790.

col. 1791.

col. 179%

VERSIO ANTIQUA.

6. In die illa non erit lux, fed frigus & gelu erit una die.

7. Et dies illa nota erit Domino, & non dies
neque nox: & ad vefperam erit lux.

8. In die illa egredietur aqua viva de Jerufa-
lem: media ejus pars ad mare primum, & me-
dia pars
ad mare noviffimum in æftate & in
vere erit fic.

9. Et erit Dominus in Regem fuper omnem
terram: in die illa erit Dominus unus, & nomen
ejus unum

10. circuiens omnem terram & defertum, à Gabaa ufque Remmon ad Auftrum Jerufalem: Rhama verò in loco permanebit, à porta Benjamin ufque ad portam primam, ufque ad portam angulorum: & ufque ad turrem Anamael, ufque ad torcularia regis.

11. Habitabunt in ea, & anathema ultra non
erit: & habitabit Jerufalem confidens.

12. Et hæc erit ruina, qua percutiet Dominus
omnes populos, qui militaverunt contra Jerufa-
lem: tabefcent carnes eorum ftantium fuper pe-
des fuos, & oculi illorum defluent de foramini-
bus eorum,
& lingua eorum tabefcet in ore eo-

rum.

13. Et erit in die illa ftupor Domini magnus fuper eos: & apprehendet unufquifque manum proximi fui, & adhærebit manus ejus in manu proximi fui.

14. Et Judas præparabitur in Jerusalem: & congregabit robur omnium populorum per circuitum, aurum, & argentum, & veftes multas nimis.

VULGATA NOVA.

6. Et erit in die illa: Non erit lux, fed frigus & gelu.

15. Et hæc erit ruina equorum & mulorum, camelorum & afinorum, & omnium jumentorum, quæ fuerint in caftris illis, juxta ruinam hanc.

7. Et erit dies una, quæ nota eft Domino, non dies neque nox : & in tempore vefperi erit lux. 8. Et erit in die illa: Exibunt aquæ vivæ de Jerufalem: medium earum ad mare Orientale, & medium earum ad mare noviffimum: in æftate & in hieme erunt.

9. Et erit Dominus Rex fuper omnem terram : in die illa erit Dominus unus, & erit nomen ejus

unum.

10. Et revertetur omnis terra ufque ad defertum, de colle Remmon ad Auftrum Jerusalem: & exaltabitur, & habitabit in loco fuo à porta Benjamin ufque ad locum portæ prioris, & ufque ad portam angulorum : & à turre Hananeel ufque ad torcularia regis.

11. Et habitabunt in ea, & anathema non erit ampliùs: fed fedebit Jerufalem fecura.

12. Et hæc erit plaga, qua percutiet Dominus omnes gentes, quæ pugnaverunt adversùs Jerufalem : tabefcet caro uniufcujufque ftantis fuper pedes fuos, & oculi ejus contabefcent in foraminibus fuis, & lingua eorum contabefcet in ore fuo.

13. In die illa erit tumultus Domini magnus in eis: & apprehendet vir manum proximi fui, & conferetur manus ejus fuper manum proximi fui.

14. Sed & Judas pugnabit adversùs Jerufalem : & congregabuntur divitiæ omnium gentium in circuitu, aurum, & argentum, & veftes multæ fatis.

15. Et fic erit ruina equi, & muli, & cameli, & afini, & omnium jumentorum, quæ fuerint in caftris illis, ficut ruina hæc.

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.

bum Hebr. pofuit Afel per e brevem litteram, 'Alex; Theo-
dotio per extenfam, 'Ax; in Gr. Vatic.xml
pácare opéwr Ears Tacód. Ambrof. 1. 2. de Spir. S. col. 656.
f. ultimò legit:& veniet Dominus Deus meus, & omnes
faniti cum eo. Vigil. Tapf. 1. cont. Varim. 735. h. ecce veniet
Dominus meus, omnefque fancti cum eo. In Miffali Rom. ad
Commun. fer. VI. 4. temp. Adv. ecce Dominus veniet, &
omnes fan&ti ejus cum eo.

*.6. Græc. Vatic. Καὶ ἔσαι ἐν ἐκείνη τῇ ἡμέρᾳ· Οὐκ ἔσαι
φῶς, καὶ ψύχη και πάγος ἔσαι μίαν ἡμέραν· Et erit in illa die : Non
erit lux, frigus & gelu erit una die : fed à Mf. Alex. abest
initio esas paulòque poft eft,uxos mayos ita quoque
in ed. Ald. at in Compl. an' uxos Tayelés in Mf. Barb.
ἀλλὰ ψύχος και πάγος ἔσαι μια ἡμέρᾳ· in Compl. ἔσαι ο μιᾷ ἡμέ
pa. Apud Ambrof. 1. 2. de Spir. S. col. 656. f. In illa die non
erit lumen, fed frigus 5 gēlu, 5 erit dies una. Apud Ru-
fin. in Symb. p. 182. c. In illa die non erit lux, frigus
pruina erit uno die. Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad.
p. 735. h. Et in die illa non erit lux, fed frigus & gelu. In
Miffali Rom. ubi fup. Et erit in die illa lux magna.

V.7. Itidem Græcè, deleto verbo erit, ante Domino. Apud Ambrof. quoque 1. 2. de Spir. S. to. 2.656. f. Et dies illa nota Domino. Item ap. Rufin. in Symb. p. 182. c. Et dies illa nota Domino, neque dies, neque nox: 5 ad vefperam erit lux. Apud Vigil. autem Tapf. 1. cont. Varimad, P.735. h. Et dies hac, qua nota eft Domino.

.8. Græc. Vatic. ipfo initio ponit Kal; paulòque poft addit dui, ejus, ad To 2. media pars; rurfumque xal, poft noviffimum; cætera fimilia: abeft ult. conjunctio xai, abed. Compl. & à Mf. Barb. Hieron. in Ezech. 47. col. 1053. c. 1057. f. legit: In die illo egredietur aqua vivens ( Gr. (v) de Jerufalem: 5 medium ejus in mare primum, medium autem illius in mare noviffimum: Græcè quoque, тò йμiov avle εἰς, &c.

то

✩.9. Ad verbum è Græco. Sic etiam habet Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 731. b. præter hoc, univerfam terram, 5.

V. 10. Eadem exftant Græcè in edit. Rom. præter vocabulum Falé, pro Gabaa ; in Mf. Alex. Tabee; in Barb. IaCad: fubinde poft Benjamin, edit. Rom. hab. ws TỸ TÓ TY THS TURUS THS AROns, ufque ad locum porta prima; Mf. verò Alex, ἕως τῆς πύλης τῆς πρώτης, ut fupra. Hieron.in

comm. addit: Ananeel, non ut Græci 5 Latini malè legunt, Anamael; Gr. hod. 'Araus.

V. 11. Sic in Græco Vatic. eft, nifi excipiatur verbum ult. Toiles, pro confidens; at in Compl. wala's ; & apud Tichon. reg. 4. p. 59. e. habitabit in Ifraël ( Mf. Rem, in Jerufalem) confidens.

"

V. 12. Ad verbum è Græco, nifi exceperis unum cor quicunque, pro qui, ante militaverunt. Apud Tichon.reg. 4. p. 59. e. ita: Et hac erit ftrages, qua cader Deus ( Mf. Rem. Dominus) populos, quotquot militaverunt adversùs Ifraël (Mf. Rem. Jerufalem:) tabefcent carnes eorum, stantibus eis fub (Mf. Rem. fuper) pedes fuos, & oculi eorum fluent à foraminibus fuis (Mf. Rem. eorum,) lingua eorum tabefcet (Mf. Rem. & lingua eorum tabefcent) in ore

eorum.

. 13. Edit. Rom. hab. io7a, apprehendent, num. plur. Ald. verò éπýÞelaι, ut fupra ; Mf. Alex. μlα ultimo loco ita fert Rom. και συμπλαχνίσεται ἡ χεὶρ αυτό προς Tur xsïex T8 Tanelor dur cæt. fimilia. Apud Tichon. reg. 4. p. 59.e. Et erit in illa die alienatio ( Gr.exsaas) magna fuper illos: & apprehendet unufquifque manum proximi fui, implebitur (M. Rem. implicabitur) manus ejus manus (Mf. Rem. manui) proximi ejus.

. 14. Similia Græc. exhibet, præter hoc ult. iμariou eis mañbos opódex, loco veftes multas nimis; fupra etiam loco præparabitur, fcriptum waexrasla, quod propriè fignificat, aciem inftruet, in acie ftabit. Hieron. in comm. Judas, inquit, præparet fe in Jerufalem, ut contra adverfarios dimicet. Tertul. 1. 3. cont. Marc. p. 674. c. legit: Et Judas pertendet apud Jerufalem: & congregabit omnem valentiam populorum per circuitum, aurum, & argentum : fimiliter l. cont. Jud. c. 9. p. 142. a. deleto uno apud. Tichon. reg. 4. p. 59. e. fic : Et Judaa ( Ms. Rem. Judas) præliabitur in Jerufalem: colliget vires omnium populorum, & (deest S in Mf. Rem.) aurum, & argentum, & veftem in multitudinem nimis.

. 15. Itidem Græcè, additâ unâ conjunct. &, post mulorum. Apud Tichon. reg. 4. p. 59.e. fic: Et hæc erit ftrages equorum,& mulorum, 5 camelorum, & afinorum, & omnium pecorum, quæ funt in caftris illis ( Ms. Rem, illius,) fecundùm ftragem istam.

VULGATA NOVA.

16. Et omnes qui reliqui fuerint de univerfis gentibus, quæ venerunt contra Jerufalen, afcendent ab anno in annum, ut adorent Regem, Dominum exercituum, & celebrent feftivitatem tabernaculorum.

17. Et erit: qui non afcenderit de familiis terræ ad Jerufalem, ut adoret Regem, Dominum exercituum, non erit fuper eos imber.

18. Quòd & fi familia Ægypti non afcenderit, & non venerit: nec fuper eos erit, fed erit ruina, qua percutiet Dominus omnes gentes, quæ non afcenderint ad celebrandam feftivitatem

tabernaculorum.

19. Hoc erit peccatum Ægypti, & hoc peccatum omnium gentium, quæ non afcenderint ad celebrandam feftivitatem tabernaculorum.

20. In die illa erit quod fuper frenum equi est, fanctum Domino : & erunt lebetes in domo Domini quafi phiala coram altari.

21. Et erit omnis lebes in Jerufalem & in Juda fanctificatus Domino exercituum : & venient omhes immolantes, & fument ex eis, & coquent in eis: & non erit mercator ultra in domo Domini exercituum in die illo:

VERSIO ANTIQUA.

16. Et erit: Quicunque derelicti fuerint de cun- Hieron. ubi fup. &tis gentibus, quæ venerint contra Jerufalem, af- col, 1801. cendent per annos fingulos, ut adorent Regem, Dominum omnipotentem, & celebrent feftivitatem tabernaculorum.

17. Et erit: Qui non afcenderint de familiis terræ ad Jerufalem, ut adorent Regem, Dominum omnipotentem, & ifti illis apponentur.

18. Sin autem Ægypti tribus non afcenderit nec venerit illuc : & fuper eos erit ruina, qua percutiet Dominus omnes gentes, quæ non afcenderunt ut agerent folemnitatem fcenopegia.

19. Hoc erit peccatum Ægypti, & peccatum omnium gentium, quæ non afcenderint ut celebrent festivitatem fcenopegia.

20. In die illa erit quod fuper frenum equi eft, fan&tum Domino omnipotenti : & erunt lebetes, qui in domo Domini funt, ficut phialæ ante domum altaris.

21. Et erit omnis lebes in Jerufalem & in Juda fanctus Domino omnipotenti: & venient omnes qui immolent, & fument ex eis, & coquent in illis: & non erit Chananæus ultra in domo Domini virtutum in die illo. NOTE AD VERSIONEM ANTIQUA M. . 16. Tichonius reg. 4. p. 59. e. legit: Et erit: Quicunque relicti fuerint ex omnibus gentibus convenientibus (Mf. Rem. venientibus) fuper Jerufalem, 5 afcendent quotannis adorare Regem, Dominum (Mf. Rem. Jefum) Deum omnipotentem (Mf. potentem,) celebrare diem feftum fcenopegia. Ita quoque in Græco eft, præter vocem Deum, quæ deeft poft Dominum additur etiam poft omnipotentem. V. 17. Sic iterum Græcè, exceptis his, acur rar quar, amnibus tribubus, pro familiis.

σασ

. 18. Eadem rurfum in Græco, detracto uno illuc, poft venerit; in Mf. tamen Alex. eft en enst.

*. 19. Confonat Græc. edit. Rom. nifi quòd habet, ös år μù árabî εopláca, quicunque afcenderit ad celebrandum: in Mr. Alex. ὅσα ἐὰν μὴ ἀναβῇ τὸ ἑορτάσαι" in Compl. ὅσοι ἐὰν μὴ ἀναβῶσιν, &c.

V. 20. Ita fert Græc. Vatic, defunt tamen ibid, tres voculæ, nimirum eft, poft equi; rurfumque qui, & funt, poft lebetes; extremò etiam legitur, pо TOGONTY TỶ JVCiasnpír, ante faciem altaris, non ante domum, &c. In Mf. Alex.

fup. néGutes, of ev to a Kuple. Apud Ambrof. de ob.
Theodof. col. 1209. c. In illo die erit quod fuper frenum
equi, fan&um Domino omnipotenti. Ad hoc autem Vulg.f
per frenum, Hieron. in comm. addit: Verbum Hebr. mefu-
loth, Aquila & Theodotio Evler interpretati funt, id eft,
profundum; Symm. @epitator cucxico, id eft, inceffum um-
brofum; foli LXX, xánwer, id eft, fremum, tranftulerunt ;
quos nos, inquit, in hoc loco fecuti fumus, ne novum afi-
quid in quæftione vulgata videremur afferre. Quod cùm ab
Hebræo quærerem quid fignificaret, ait mihi, non debere nos
legere mefuloth, fed mefaloth, quod fignificat phaleras equos
rum, & ornatum bellicum; & excepto hoc loco, in nullo
penitus Sandarum Scripturarum volumine hoc verbum repe-
riri; frenum autem linguâ Hebraicâ refen appellari, & non
mefuloth, quod LXX. tranftulerunt.

TEG,

. 21. Eadem leguntur Græcè, præter feqq. of GuaiacorTes, qui immolant, non immolent; & πarloxpάlogs, bmnipotentis, loco virtutum. Hieron. in Ofe. 12. col. 1320. c. habet: Et non erit Chananæus ultra in domo Domini.

col. 1802.

col. 1803.

col. 1804.

ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT. VULGATAM DELECTUS,
Auctore FRANCISCO LUCA Brugenfi.

CAP

ZACHARIAS.

AP.I. .9. Et dixit ad me angelus, Non addas Domini. V. 12. Ifte jam feptuagefimus annus eft. Non omittas adverbium jam.

CAP. II. .8. Qui enim tetigerit yos, tangit pupillam oculi mei. Non facilè mutandum eft pronomen prima perfone mei, in tertia fui aut ejus : qua de re lege Notationes. CAP. IV. V. 14. Ifti funt duo filii olei. (Sequitur in multis libris fplendoris, fed fuperfluè: id unde irrepferit, docent noftra Notationes.

omittas nomen viri.

CAP. IX. v. 9. Et afcendens fuper afinam. Correctores prætulerunt femininum asinam mafculino afinum. Lege No

tationes.

V. 10. Et difperdam quadrigam ex Ephraim. Cave legas difpergam à fpargo, pro difperdam, quod eft, deftruam, à perdo.

CAP. X. .4. Ex ipfo angulus. Cave pro angulus fcribas angelus, id eft, vocalem fecundam pro quinta.

CAP. XII. . 3. Omnes qui levabunt eam. Pro feminieam, quod ad Jerufalem refertur, alii libri scribunt masculinum eum, quod ad lapidem.

CAP. V. V. 2. Ego video volumen volans. Non præpono nas adverbium ecce pronomini ego.

*.4. Et confumet eam. Non mutes pronomen femininum eam in masculinum eum.

#. 6. Hæc eft oculus eorum. Nec hîc, femininum hæc, in mafculinum hic.

CAP. VII. V. 11. Et averterunt fcapulam recedentem. Retinendus eft accufativus fingularis recedentem, non fubftituendus nominativus pluralis recedentes.

. 12. Verba quæ mifit Dominus exercituum. Pro Dominus non fcribas Deus.

. 13. Sicut locutus eft & non audierunt. Non repetas adverbium ficut ante non.

Cap. VIII. ✯. 4. Et viri baculus in manu ejus. Non

.6. Et ficut facem ignis in feno. Mendum hic eft tys pographicum in exemplari Romano, ubi faciem triffyllabum nomen, legitur pro diffyllabo facem, quod eft, faculam, lampadam. Porro ut mendose quidam habent faciem, ita alii fafcem, quod eft, fafciculum.

. 8. Sicut angelus Domini in confpectu eorum. Non mutes plurale eorum in fingulare ejus.

CAP. XIV. . 4. Prærupto grandi valde. Non fcribas quarta declinatione præruptu, id eft, vocalem u quintam pro o quarta.

. 10. Et habitabit in loco fuo. Alii legunt passivè habitabitur, fed minùs rectè.

!