Et proprii & focii progignebantur amores
Ipfo cum mundo; cunctarum erat unio conftans
Rerum, hominumque eadem conftans erat unio vinclum. 225 Tum nulla innocuas vefana fuperbia terras
Vaftabat. Nullæ, faftus fomenta maligni,
Artes, infidias fraudefque dolofque docebant.
Tumque homines, brutique animi, communiter usi
Ruribus ac filvis, patulo fub tegmine tuti
Arboris umbrofæ, fociatis greffibus, ibant.
Una gaudebant menfa, pariterque cubili
Gaudebant uno. Cædes, variæque rapinæ,
Non veftes homini, non hæc alimenta, parabant.
Silva, hinc arboribus, refonis hinc cautibus, ingens
Delicium efficiens, templum commune ftruebat,
Quo, quicquid fenfus vocifque acceperat ufum,
Communem patrem communi laude canebat.
Nec veítita auro, nec fœda facraria ftabant
Sanguine. Purus erat fceleris, vitæque facerdos.
Integer. Ambitio procul hinc, procul impia cædes.
Cœli communis, cœli mens provida cunctis
Ante oculos illuftris erat. Non fæva tyrannis,
Sed regnum, conftans & amore & pace, manebat
Laus hominis, reliqua promte parente caterva.
O homo venturi quam differt temporis! auctor
Nequitiæ, gaudens & raptu & fanguine, factus
Dimidiæ in terris vitæ mors atque fepulchrum!
Hoftis naturæ lacrymæ gemitufque latronem
Undique circumftant hominem! latro, proditor, hoftis 250
Ipfe fui varios juftofque nefaria morbos
Luxuries gignit, cædemque ulcifcitur ipfa,
Sanguine quæ miferum fatiarat, victima, corpus.
Horribiles animi motus, mentifque furores,
Ex his fumentes primævis cædibus ortum,
Contra hominem, fævum multoque ferocius aufu
Irritant animal, hominem proh! fcilicet ipfum.
Nunc, mortalis homo mediis quibus ufus, ad artis
Senfim, à natura, culturam venerit, audi.
Inftinctum ratio eft comitemque ducemque fecuta.
Vade, inquit natura homini, vade, inftrue mentem,
Brutorum exemplis ductus. Volucrefque feræque
Carpere te doceant alimenta, ex arbore fœta,
Virtutefque berba, folerti indagine, nosse;
Te ftudiofus apum cœtus, mirabilis arte,
Edificare domus doceat; tibi, fcindere aratro
Terras talpa niger, vermis tibi texere, monftret ;
Nautilus exilis doceat componere navem,
Uti remigiis, fciteque admittere ventos.
Et ftudia, & mores, geniumque, addifcere cura.
Qua formicarum conftet refpublica lege,
Quod fit apum regnum, regni quæ forma, quis ordo.
Ordine rem faciunt illæ, fine rege, vagata;
Ha contra infignis pofita fub lege monarcha
Sedem quæque fuam certam, certique peculi
Accepit curam. Quæ fit lex illa perennis,
Que formam regni fartam teƐtamque tuetur,
Sedulus obferva. Næ, quam natura creatrix,
Tam lex eft fapiens, quamque immutabile factum,
Tam lex bæc apium mutari nefcit & ordo.
Fruftra audes formare magis fubtilia legum
Fila tua ratione tibi, fruftraque laboras,
Legum bac textura jus fafque tenere ligatum.
Quin potius fummum jus fumma injuria fiet.
Fortibus eft nimium femper jus debile & impar;
Debilibus contra eft rigidum nimis, & nimis acre.
Vade igitur, cunctis rebus dominare creatis.
Dignior edoceat reliquos parere minores.
A brutis primum acceptas animantibus artes
Excole Mufarum regem te turba coronet,
Ipfiufque Dei fapientis adoret ad inftar.
Hæc ubi dicta dedit natura induftria, morem
Geffit homo docilis. Sedes conduntur & urbes.
In cœtus coëunt homines. Confortia fiunt.
Hic minor, hic major, fenfim Refpublica furgit.
Nunc homines focio fecum copulantur amore,
Nunc, cogente metu, finem res fpectat ad unum.
Eft regio, cujus meliores exhibet arbor
Fructus. Eft, cujus currit fœcundior unda.
Quæ poterat miferi vaftare injuria belli,
His uti faciunt commercia mutua gentes.
Bella igitur, lites, rixa, procul effe jubentur.
Fœdera, amicitiæ, felicia vincula, fiunt.
Quam non firmabant amor & communio nexus
Humani generis, dum res & nomen amoris
Non nifi libertas erat, & lex nulla ligabat,
Jus nullum, nifi quod fecum natura ferebat.
Hac ratione ftatus efformabantur in orbe.
Regis inauditum nomen titulufque latebat.
Utilitas donec communis gigneret unum,
Quem penes arbitrium fit, vis, & norma jubendi.
Unica tum virtus, locupletans artibus orbem,
Et tantum arcendis procul hoftibus arma capeffens,
Hæc, inquam, virtus, natos quæ patribus urget
Præftare obfequium, folum præftare valebat,
Frinceps ut patrie pater exoptabilis effet.
Huc dum quifque fui cœtus Patriarcha fuborti
Rex erat, atque pater venerabilis, atque facerdos,
Impofuit capiti naturæ dextra coronam.
Grex quoque fubjectus tam confidebat in illo
Non aliter, quam fi coram Deus alter adeffet.
Nempe oculus leges, oracula lingua ferebat.
E fulcis terræ proferre alimenta docebat,
Flammis juffa dare, & concludere finibus undas,
E maris horribili producere grandia abyffo
Monftra, fuper terras aquilam deducere cœlo.
Tandem cum fieret moribundus, debilis, æger,
Cœperunt homines hominis mala fata dolere,
Quem nuper coluere Dei immortalis ad inftar.
Poftea mortales, ad patrem à patre regreffi,
Communem ac primum perquifivere parentem,
Hunc & adorarunt devota mente repertumi.
Credebant primi, mundum cœpiffe, parentes.
Hæc de principio mundi perfuafio prima,
Hæc veri intemerata fides à patribus ibat
Non interrupto ad venturos ordine natos.
Eft opus, eft opifex, aliud. Difcrimen utrinque
Grande intercedit. Recte hoc innotuit illis.
Ex opere ergo opifex cognofcebatur, & illum
Recta Deum ratio tantum admittebat & unum.
Nondum perverfus mentes corruperat error,
Nondum lucem illam. Ratio, ceu conditor ipfe,
Omnia quod bene fint, quod recte facta, videbat.
Virtutem certo pede fectabatur & æquum.
Dux erat atque comes fidus, via & ipfa, voluptas,
Inque Deo Patrem charum reverenter habebat.
Tota fides, totum ftudium virtutis opufque;
In folo ac puro tum confiftebat amore.
Jus divum erga homines nullum natura ferebat,
Neve timere mali dilecto à Numine quicquam
Debebant homines, toto de pectore certi,
Ens fummum fumme effe bonum, nec id effe nequire.
Vera fides, verum regimen, venere fub unum
Tum thalamum. Illa Dei, hoc hominum, prodebat amorem. Quis primum fervas animas, & fubruta regna,
Hoc fidei docuit fceleratum admittere monftrum:
Plures quod facti fint, quodque operentur, ob unum?
Unde à naturæ tam vana exceptio lege,
Quæ mundum evertit, cauffæ obluctata fupremæ ?
Vis expugnabat primum. Expugnatio leges
Poftea condebat. Donec reverenter habere
Stulta fuperftitio, pofita quafi lege, tyrannum
Juffit. Divifa eft mox inter utrumque tyrannis.
Nempe fuperftitio, ex debellatore tyranno,
Fecit coeca Deum, fecitque ex cive fequaci
Mancipium miferum. In partes aftuta vocavit
Cœleftes ignes, tonitruque & fulminis ictus,
Concuffos montes, tremefactaque vifcera terræ.
His ufa auxiliis populum proftravit inertem,
Elatofque animos, fpecies, fimulacra, chimæras,
Iftarum auctores rerum, prece adire coëgit.
De cœlo in partes fciffo defcenderc divos,
Prodire e terris monftra infernalia fecit.
Hinc inde abreptos, ejufdem denique mentis
Naturæque Deos, hominum prout ipfa creatrix
Mens erat. Horribiles fitientia pectora cædes,
Divorum in cœtu, credebant effe tyranni.
Ira inflammatus zelus, non ardor amoris,
Dux fuit illorum. Truculenta fuperbia, cœlum,
|