Non propterea Scripturarum in chini parum fibi amplificandam hanc effe difficultatem; quandoquidem fancti Patres alii ab aliis, aut ipfi à femetipfis in laudandis Scripturis tantopere non diffident : Latini namque Patres, cùm facras Scripturas proferunt, iifdem eas fententiis verbisque, aut iifdem, aut pene iifdem folent proferre, & magna inter eos felixque ut plurimùm eft concordantia ; rara autem, & levis ferè femper, quandocunque aliqua intercedit, difcrepan tia. Deinde quilibet Pater fibi fatis conftat,& quam femel laudavit Scripturæ fententiam, hanc in aliis deinceps libris, fiquando opus eft, iifdem plerumque conftanter verbis laudat. : LXIV. Sed fateamur quod res eft, verifque concedamus,' In laudiverfa umur dandis Scripturis interdum non adeo omnes, & finguli fecum Patres terpretationes. confentiunt, ut non aliquando alii ab aliis diffideant, & alias alii fententias, alia alii verba adhibeant. Hanc varietatem minimè diffitemur aliquando enim difcrepat à Tertulliano Cyprianus, à Cypriano Auguftinus, ab Auguftino Hieronymus, & alii ab aliis. An verò propterea diverfas fuiffe Scripturarum interpretationes, quibus Patres uteContraria Blan- rentur, dixerimus? Ita exiftimat clariffimus Jofephus Blanchinus, conftantis opinio. presbyter Congregationis Oratorii Romani, to. 1°. nuper edito Vindiciarum canonicarum Scripturarum, pag. XXVII. qui poftquam nonnulla Hieronymi, Auguftini, Hilarii Pictavienfis in medium adduxit testimonia, quibus plurimos Scripturarum interpretes & translatores, quo quidem nomine utitur Hilarius, adeoque plurimas interpretationes fuiffe docent, ita profequitur: « Varietas ergo lectionum, quæ in operibus » veterum Latinorum Patrum deprehenditur, non unam eandemque, fed » varias ac planè diverfas Latinas verfiones prodit, quas ufurpari deprehendimus à Tertulliano, Cypriano, Hilario, aliifque. S. Auguftinum Hipponenfem, & Ambrofium Mediolanenfem, epifcopos, Italam fuiffe » fecutos dubitari minimè poteft. » Miror hæc poftrema verba viro docto * Varietas lectio- excidiffe, quibus prima impugnari queunt. * Etenim fi varietas lectioregula, qua varie- num in laudandis Scripturis, quæ in veterum Patrum fcriptis detas interpretatio- prehenditur, prodit non unam eandemque fuiffe Scripturarum internum dignofcatur. pretationem, fed varias, & planè diverfas, quibus ufi funt Tertullianus >> num, malè fida De variarum le&tionum multitu Cyprianus, Hilarius; cùm eadem varietas in Auguftino & Ambrofio reperiatur, neceffe eft ut fequatur, aut Augustinum & Ambrofium non eandem fecutos fuiffe interpretationem, aut varietatem lectionum malè fidam effe regulam, qua varietas interpretationum deprehendatur. Poftremum nobis magis arridet; & clariff. Blanchino concedentes, dubitari minimè poffe S. Auguftinum Hipponenfem, & Ambrofium Mediolanenfem, epifcopos, Italam fuiffe fecutos; ipfam quoque & alios veteres Patres fecutos fuiffe, in quorum fcriptis vix alia lectionum varietas quàm in Ambrofio & Auguftino deprehenditur, fas esse contendere arbitramur. Imo idem clariffimus Blanchinus, quamvis varias interpretationes fe in Tertulliano, Cypriano, & Hilario deprehendiffe fcripferit; horum quoque tamen Patrum teftimonia occurrere, fi quis in Italam intueatur, auctor eft: In eam fi intuearis, inquit, ubi lectori Italam commendat p. ccix. maximè tibi occurrent, & quafi lucebunt pleraque SS. Patrum teftimonia, præfertim Irenai (Latina loquor antiquiffima interpretationis) Cypriani, Hilarii Pitav. Luciferi Calar. Zenonis Veron. Gaudentii, &c. LXV. Quid ergo varietas illa lectionum prodit? Scilicet varios, dine quid tandem difcrepantefque unius ejufdemque interpretationis codices habuiffe aninferendum, tiquos Patres, Tertullianum, Cyprianum, Hilarium, & alios, in qui bus illa occurrit varietas. Non enim olim, ut hodie, innumera ex eodem prælo exibant libri unius exemplaria, omnino fimilia; fed plura à pluribus, peneque fingula à fingulis defcripta librariis erant, iifque aliquando ofcitantibus, fæpe temerariis, qui mutare quæ minùs intelligebant, gloffulis illuftrare, meliùs dixerim, obfcurare, aut aliter reddere fatis non habuere religioni. Latini autem Patres, qui Græcè perinde ac Latinè norant, cùm hæc librariorum menda inter legendum offenderent, ea emendare fuo quifque calamo, exactâ ad Græcum interpretatione Latina, folebant. Hinc Auguftinus, ad pleniorem Scripturarum fcientiam, linguarum illarum, ex quibus in Latinam Scriptura pervenit, petendam effe cognitionem docet: hinc jubet S. Doctor, ut ad Latinos codices emendandos Græci adhibeantur: Latinis, inquit, Cbrift. quibuslibet emendandis Græci adhibeantur. Neque etiam negaverim Latinos Patres aliquando interpretum vice functos fuiffe, & ea quæ ipfis minùs bene reddita funt vifa, aliter interpretatos fuiffe, quàm præ fe ferrent codices, quibus utebantur. Hinc illæ discrepantiæ, quæ occurrunt ; fed hujufmodi tamen difcrepantiæ, ut reipfa SS. Patres una & eadem Scripturarum interpretatione ufos fuiffe, & difcrepantes tantùm codices habuiffe agnofcas. de Dotr. LXVI. Poftremò nobis SS. Patrum, maximè Auguftini & Hierony- Refellitur 3. armi auctoritas opponitur. Scilicet ille interpretes Latinos, adeo multi gumentum. funt, numerari poffe negat; ifte verò tot Latina effe exemplaria, quot codices difertè afferit. Ex quibus, non unam, fed plurimas fuiffe Scripturarum interpretationes fequitur. LXVII. Equidem arbitror cum Cl. V. Phil. Gabellio, to. 1°. Vindiciarum Blanch. p. 381. « non fatis attentè Hieronymi atque Auguftini auctoritatem urgere multos, qui N. T. Latinas verfiones plurimas olim in Ecclefia fuiffe arbitrantur. » Do tamen manus; & plurimos prifcis Ecclefiæ temporibus, Latinè reddendis, quæ Græca exftabant Scripturarum exemplaria operam impendisse suam, Augustini auctoritate adductus, fateor. At idem S. Doctor auctor eft, unam præ cæteris infignem fuisse versionem; & eam omnibus præferendam, quòd tenacior verborum fit cum perfpicuitate fententia, docet. Hanc profectò fecutus est S. Auguftinus; hanc & alii bene multi Patres fecuti funt; hæc in ufu frequentiori verfari debuit interpretatio, atque verfata eft; atqui hoc unum est quod contendimus. Irritum ergo telum, quod contra nos cuditur ex verbis Augustini, in cujus tanti doctoris & magistri verba me pene addictum jurare dixerim. Urgeatur licet adductum ex Auguftino teftimonium, nihil nobis no ritas. hementius nec pof LXVIII. Quod Hieronymum fpectat, S. Doctoris verba vehemen- Urgeri tamen vetiùs urgeri nec poffunt, nec debent; quod fateatur neceffe eft, quifquis funt, nec debent animadverterit Hieronymum de novi Teftamenti codicibus verba facere: Hieronymi verba. De novo nunc, inquit, Teftamento loquor, &c. Quis autem dixerit tantam fuiffe interpretationum multitudinem, ut numerus exemplarium exæquaret numerum codicum? Ufquene adeo turbatum fuiffet in Ecclefia; tantane unquam fuit confufio, ut nulli codices novi Teftamenti confentirent? Ergone Christiani, qui his temporibus tanto ftudio facras verfabant Scripturas, tam diverfis utebantur codicibus, ut alii aliter legerent, alii aliter interpretarentur; nullufque inter eos vel in ipfa Urbe, & in ipfius legendis novi Teftamenti Scripturis effet confenfus? Ecquis id afferere aufus fit? Concedendum eft igitur Hieronymi verba, quæ ultra fidem, numerum & difcrepantias facrorum exemplarium amplificant, arctioribus circumfcribenda cancellis, benignèque intelligenda; Tam revocari in lucem poteft vetus tuit Græca LXX. Interp. verfio. nec tam de variis discrepantibusque interpretationibus, quas varii elaboraverant interpretes, quàm de multiplicibus effe accipienda mendis quæ in varios unius ejufdemque interpretationis codices irrepferant, of citantia & fupinitate librariorum, necnon & temeritate eruditulorum, qui inter describendos legendofve facros codices addiderant, detraxerant, mutaverant. Atque ita fi benignè Hieronymi verba intelligantur, ex his duntaxat efficietur, ejus ætate pluribus vitiis mendifque antiquam interpretationem laboraffe ; non verò eam aut exftinctam, aut cum tanta aliarum interpretationum multitudine permixtam & confufam, ut ab his difcerni non poffit. Teftes hîc appello viros doctos, antiquitatis amantes, quicunque revocandis in lucem veterum Patrum fcriptis impendunt operam, priftinumque ipfis reddere nitorem novis editionibus laborant. Quàm multis antiquæ editiones maculis afperfæ erant ! quot vitiis, quot erroribus, quot mendis laborabant veterum fcripta, priufquam novis curis emendarentur ! an propterea interiiffe, nec poffe dignofci, revocari in lucem scripta illa, tot aspersa maculis, existimarunt viri docti ? LXIX. Sed quid externorum oppofitione exemplorum opus est? ipfe fit exemplo divus Hieronymus. S. Doctor Pfalterium, cùm Romæ verfaretur, magna ex parte ad Græcæ Septuaginta Interpretum verfionis fidem emendaverat ; idem tamen Pfalterium, non ita longo post tempore, nempe ipfa Hieronymi ætate, adeo depravatum erat fcriptorum vitio, ut emendando & expurgando iterum Pfalterio manum admovere, precibus Euftochii & Paula coactus fit. Pfalterium Romæ dudum pofitus emendaveram, inquit, Euftochium & Paulam alloquens in epistola utrique infcripta, & juxta LXX. Interpretes, licet curfim, magna tamen ex parte correxeram. Quod quia rurfum videtis fcriptorum vitio depravatum, plufque antiquum errorem, quàm novam emendationem valere; me cogitis ut veluti quodam novali fciffum jam arvum exerceam, & obliquis fulcis renafcentes fpinas eradicem. Depravatum erat Pfalterium, cùm illud, pofitus Romæ, Hieronymus juxta LXX. Interpretes magna ex parte emendavit ; nec dubium quin plures in Urbe, variique hujus depravati Pfalterii codices circumferrentur; & forfitan refpondere Hieronymo licuiffet tot effe exemplaria quot codices, fi quis ei hanc emendandi Pfalterii provinciam impofuiffet, nec eam ipfe fponte cepiffet. Nunc ergo ab adverfariis requiro, an varii hujus Pfalterii codices diverfas interpretationes repræfentarent? Non opinor certè; fed diverfi erant duntaxat unius ejufdemque interpretationis, fed depravate vitio fcriptorum, codices; tam ante primam, quàm ante fecundam correctionem Hieronymi. Quidni ita intelligamus verba illa, quæ vehementiùs urgentur ? LXX. Certè fi quis perftare in hac fententia velit, & contendat, Italica, quàm po aut interiiffe, aut cum tam multis aliis confufam & permixtam effe veterem interpretationem, ut fecerni ab aliis non poffit; idem etiam, fi auctoritate, & rigidè exactis Hieronymi verbis stare velit, necesse est concedat, ne ipfam quidem Septuaginta Interpretum Græcam verfionem revocari in lucem, & ab aliis Græcis interpretationibus poffe fecerni; quippe cujus verfionis, ut fcribit Hieronymus in epistola Chromatio infcripta, pro varietate regionum diverfa ferantur exemplaria, & germana illa, antiquaque translatio corrupta fit atque violata. Etenim fi pro varietate regionum diverfa funt Græcæ interpretationis LXX. exemplaria; fi hæc antiqua interpretatio corrupta violataque; fi orbis ipfe ftudia in contraria fciffus, hac varietate compugnet; fcilicet, ut Hieronymi verbis utar, Alexandria & Ægyptus in Septuaginta' suis Hefychium laudat auctorem: Conftantinopolis ufque Antiochiam Luciani martyris exemplaria probat: media inter has provincias Palaeftinos codices legunt, quos ab Origene elaboratos Eufebius & Pamphilus vulgaverunt ; totufque orbis hac inter fe trifaria varietate compugnat. Si totus, inquam, orbis circa Græca exemplaria diffidet, cujus erit tantas lites componere? Ecquis judex & arbiter fedebit, ut fecernat quænam inter diverfa, quæ pro varietate regionum circumferuntur, fincera & germana LXX. Interpretum exemplaria fint habenda ? quis ea, tot aliis permixta, dignofcat; extractaque è multitudine, digito monftrare poffit? Expediant fefe inde qui talia in nos momenta urgent vehementiùs, & Hieronymi verbis prorfus abutuntur. Nobis interea licebit afferere, ut multis momentis revocari in lucem, & in tanta codicum varietate antiquam interpretationem Latinam dignofci non poffe contendunt; nobis, inquam, interea licebit afferere, tam recuperari eam poffe, fi minùs totam, faltem partem aliquam, quàm recuperari potuit, & recuperata eft Græca interpretatio LXX. cujus pro varietate regionum, diverfa circumferebantur exemplaria. ་ tiamus, hujus tan concello, unicui arbitrium. LXXI. Sed forfan nimis multa de hac quæftione, cujus arbitrium Diatis quæ de unicuique permittimus, dummodo nobis concedatur, penitus non in- hac quæftione fenteriiffe antiquam interpretationem Scripturarum, nec adeo eam effe dem, uno nobis exftinctam & oblitteratam, ut non aliquæ faltem fuperfint reliquiæ, que permittimus quæ etiamnum revocari in lucem poffint. Cæterum fi quis erit ita morofus, ut ne id quidem velit concedere ; fi quis pertinaciter contenderit, plurimas exftitiffe olim Scripturarum interpretationes, quas inter Itala nulla ratione fecerni poffit; faftidienfque quafcunque ad hanc dignofcendam regulas conftituimus, eam, quæ in hac editione Antiqua Verfionis nomine à nobis cohoneftatur, tam effe aliam quamcunque ex antiquis interpretationibus, quàm ipfam Italam propugnet ; fi cui, inquam, ita videbitur, fuo ut libet fastidio obfequatur. Neminem cogimus in noftram concedere fententiam : tantùm exoratos volumus omnes, quorum fefe auribus conftitutæ à nobis regulæ non probarint, quid in operis fronte promiferimus, advertant. Tum verò five Itala fit, five Itala non fit, quæ Itala nobis vifa eft, & quam Antiquæ Verfionis nomine donavimus; five poffit, five non poffit ab aliis fecerni ; five demum plures exftiterint interpretationes, feu una, neglectis aliis, in ufu & honore fuerit; nihilominus noftris nos promiffis feciffe fatis, & quæcunque in operis fronte polliciti fumus, exfecutos fuiffe intelligent. Cùm enim non tantùm eam, quæ Itala effe nobis vifa eft, fed cæteras omnes interpretationes quafcunque licuit reperire, repræfentet hæc Bibliorum editio; Italam certè, fi minùs ab aliis fejunctam, faltem ipfis permixtam exhibet. Casleyi de voce LXXII. His refponfis dilutum confutatumque videri debet recens nuperi fcriptoris commentum; qui fuiffe aliquam Scripturarum inter- Itala commentum. pretationem, quæ olim Itala ab Auguftino fuerit appellata, negat, atque in ea inveftiganda inanem Benedictinos operam impendere, fcribere non eft veritus. Nupero fcriptori Casleyo nomen eft. Is in Catalago Mss. bibliothecæ Londinenfis, quem anno 1734. in lucem emisit, depravata effe hæc contendit Auguftini verba: In interpretationibus autem Latinis Itala cæteris præferatur ; nam eft tenacior verborum, cum perfpicuitate fententia: ficque legendum effe exiftimat : In interpretationibus autem Latinis illa cæteris præferatur, quæ eft tenacior, &c. Res est profectò operæ levis, exiguique laboris, contra hujufmodi correctorem, meliùs dixerim adulteratorem, verba Augustini defendere ; quandoquidem in om Bentleyi de la cium. nibus manu exaratis codicibus, quotquot noftri in adornanda operum S. Doctoris editione adhibuere, Itala, & nam; non verò illa, & qua leguntur: adeoque fruftra Casleyus contra omnium Mff, fidem, novam inducere lectionem conatur. Inanem profectò Benedictini impenderent operam, fi pluribus refellere iftud commentum laborarent; quapropter huic labori fuperfedebimus. LXXIII. Veruntamen, quandoquidem Casleyus auctorem se habore noftro judi- bere scribit Bentleyum, ego hîc Bentleyi auctoritate & verbis etiam oftendam in inveftigandis interpretationibus antiquis, inanem non effe Benedictinorum operam. Equidem vir doctus, qui de nobis optimè est meritus dum viveret, fuit in ea fententia, in qua eum fuisse scribit Casleyus, idque datis litteris ad unum è noftris fignificavit. At propterea adeo fruftraneus Benedictinorum labor ipfi non eft vifus, ut eum longe fore utiliffimum exiftimaverit, atque etiam ut propofitum maturarent, calcar addiderit. Quid verò moror ejus verba referre? << In his ego omnibus Italicam, fi fortè reperirem, aliquando invefti» gavi, Millii noftri, & aliorum opinione commotus; fed diuturna exa» minatione id folùm confecutus fum, ut de invenienda illa, quam caftigandam fibi recepit Hieronymus, verfione jam pridem defperem. Nec » tamen ideo hæc dico, ut fodales veftros ab inftituto opere gnaviter perficiendo dehortari velim; quin ipfe, ut maturent propofitum, cal» car eis, fi poffem, addere vellem ; paratus eis & confilio, & re, & » opera opitulari. Neque enim aut oberit veftra meæ, aut vestræ mea » editio; immo altera alteri & lucem & dignitatem impertiet. >> » Aliis idem datis ad nos litteris Bentleyus, poftquam pluribus fuam circa Auguftini teftimonium fententiam confirmavit, ita demum claudit epiftolam : « Vos verò, utcunque de his judicatis, incoeptum opus » ftrenuè exfequimini : nihil enim de veftræ editionis utilitate pretioque » decedet, five unius Itala, five variarum interpretationum Aerfava protu»liffe videatur. »> Nunc indicandi fontes, ex quibus variarum interpretationum fragmenta haufimus. Indicantur fontes, ex quibus antiquam Scripturæ interpretationem haufimus. LXXIV. H I funt manu exarati codices Scripturarum, & SS. Pa trum fcripta, in quibus facræ Scripturæ frequenter laudantur. Puriores hi funt fontes, quàm ut in iis afferendis & defendendis operam impendere noftram neceffe fit. Hos ergo tantùm affignabimus; atque initium ducimus à codicibus manu exaratis, de quibus tamen paucis dicemus, pluribus dicturi in præviis admonitio nibus. Pauci admodum LXXV. codices,qui partem aliquam veteris in A D revocandas in lucem veteres Scripturæ interpretationes, ante omnia lux ipfa fidefque codicum manu exara terpret, exhibeant, torum requirebantur. Utinam varia illa Scripturarum exempla, quæ tam |