Sup. 2. 1.M Orabatur autem eo tempore in aula regis, tur, datis ei pro delatione muneribus, 21. & 6. 2. cum Bagatha & Thara eunuchis regis, qui. janitores erant palatii. 2. Cùmque intellexiffet cogitationes eorum, & curas diligentiùs pervidiffet, didicit quòd conarentur in regem Artaxerxem manus mittere, & nunciavit fuper eo regi. 3. Qui de utroque habita quæftione, confeffos juf fit duci ad mortem. 4. Rex autem quod geftum erat, fcripfit in commentariis: fed & Mardochæus rei memoriam litteris tradidit. 6. Aman verò filius Amadathi Bugæus, erat gloriofiffimus coram rege, & voluit nocere Mardochæo & populo ejus, pro duobus eunuchis regis qui fuerant interfecti, Hucufque procmium. Qua fequuntur, in eo loco pofita erant, ubi fcrip- Et diripuerunt bona, vel fubftantias eorum. 5. Præcepitque ei rex, ut in aula palatii morare- Epiftolæ autem hoc exemplar fuit, 2. Cum plurimis gentibus imperarem, & univerfum orbem meæ ditioni fubjugaffem, volui nequaquam abuti potentiæ magnitudine, fed clementia & lenitate gubernare fubjectos, ut abfque ullo terrore vitam filentio tranfigentes, optata cunctis mortalibus pace fruerentur. 3. Quærente autem me à confiliariis meis, quomodo poffet hoc impleri, unus qui fapientia & fide cæteros præcellebat, & erat poft regem fecundus, Aman no mine, 4. indicavit mihi in toto orbe terrarum populum effe difperfum, qui novis uteretur legibus, & contra omnium gentium confuetudinem faciens, regum juffa contemneret, & univerfarum concordiam nationum fua diffenfione violaret. 5. Quod cùm didiciffemus, videntes unam gentem rebellem adversùs omne hominum genus perverfis uti legibus, noftrifque juffionibus contraire, & turbare fubjectarum nobis provinciarum pacem atque concordiam, 6. juffimus, ut quofcunque Aman, qui omnibus provinciis præpofitus eft, & fecundus à rege, & quem patris loco colimus, monftraverit, cum conjugibus ac liberis deleantur ab inimicis fuis, nullufque eorum mifereatur, quarta decima die duodecimi menfis Adar anni præfentis: 7. ut nefarii homines uno die ad inferos defcendentes, reddant imperio noftro pacem, quam turbaverant. Hucufque exemplar epiftola. Qua fequuntur, poft eum locum fcripta reperi, ubi legitur, Nec tamen habentur in Hebraïco, & apud nullum penitus feruntur Interpretum. 8. Mardochæus autem deprecatus eft Dominum memor omnium operum ejus, Vid. Verf. antiqi Sup. pag. 8034 1 Vid. Verf, antiq. fup. pag. 807. T 9. & dixit: Domine Domine rex omnipotens, in 808. ditione enim tua cuncta funt pofita, & non eft qui poffit tuæ refiftere voluntati, fi decreveris falvare Ifraël. 10. Tu fecifti cœlum & terram, & quidquid cœl ambitu continetur. 11. Dominus omnium es, nec est qui resistat majeftati tuæ. 12. Cunca nosti, & fcis, quia non pro fuperbia & contumelia, & aliqua gloriæ cupiditate, fecerim hoc, ut non adorarem Aman fuperbiffimum, 13. (libenter enim pro falute Ifraël etiam vestigia pedum ejus deofculari paratus effem,) 14. fed timui ne honorem Dei mei transferrem ad hominem, & ne quemquam adorarem, excepto Deo meo. 15. Et nunc Domine rex, Deus Abraham, miferere populi tui, quia volunt nos inimici noftri perdere, & hæreditatem tuam delere. 16. Ne defpicias partem tuam, quam redemifti tibi de Ægypto. 17. Exaudi deprecationem meam, & propitius efto forti & funiculo tuo, & converte luctum noftrum in gaudium, ut viventes laudemus nomen tuum Domine, & ne claudas ora te canentium. 18. Omnis quoque Ifraël pari mente & obfecratione clamavit ad Dominum, eò quòd eis certa mors impenderet. CAPUT XI V. VULGATA NOVA. Sther quoque regina confugit ad Dominum, pavens periculum, quod imminebat. 2. Cùmque depofuiffet veftes regias, fletibus & luctui apta indumenta fufcepit, & pro unguentis variis, cinere & ftercore implevit caput, & corpus fuum humiliavit jejuniis: omniaque loca, in quibus antea lætari confueverat, crinium laceratione complevit. 3. Et deprecabatur Dominum Deum Ifraël, dicens: Domine mi, qui rex nofter es folus, adjuva me folitariam, & cujus præter te nullus eft auxiliator alius. 4. Periculum meum in manibus meis est. 5. Audivi à patre meo, quòd tu Domine tuliffes Deut. 4. 20. 34. Ifraël de cunctis gentibus, & patres noftros ex om- & 32, 9. nibus retro majoribus fuis, ut poffideres hæreditatem fempiternam, feciftique eis ficut locutus es. 6. Peccavimus in confpectu tuo, & idcirco tradidifti nos in manus inimicorum noftrorum : 7. coluimus enim deos eorum. Juftus es Domine: 8. & nunc non eis fufficit, quòd duriffima nos opprimunt fervitute, fed robur manuum fuarum, idolorum potentiæ deputantes, 9. volunt tua mutare promiffa, & delere hæredi VULGATA tatem tuam, & claudere ora laudantium te, atque extinguere gloriam templi & altaris tui, 10. ut aperiant ora gentium, & laudent idolorum fortitudinem, & prædicent carnalem regem in fempi ternum. 11. Ne tradas Domine fceptrum tuum his, qui non funt, ne rideant ad ruinam noftram : fed converte confilium eorum fuper eos, & eum, qui in nos cœpit fævire, difperde. 12. Memento Domine, & oftende te nobis in tempore tribulationis noftræ, & da mihi fiduciam Domine rex deorum, & univerfæ poteftatis : 13. tribue fermonem compofitum in ore meo in confpectu leonis, & transfer cor illius in odium hoftis noftri, ut & ipfe pereat, & cæteri qui ei confentiunt. 14. Nos autem libera manu tua, & adjuva me, nullum aliud auxilium habentem, nifi te, Domine, qui NOVA. habes omnium fcientiam, 15. & nofti quia oderim gloriam iniquorum, & detefter cubile incircumciforum, & omnis alienigenæ. 16. Tu fcis neceffitatem meam, quòd abominer fignum fuperbiæ & gloriæ meæ, quod eft fuper caput meum in diebus oftentationis meæ, & detefter illud quafi pannum menftruatæ, & non portem in diebus filentii mei, 17. & quòd non comederim in menfa Aman, nec mihi placuerit convivium regis, & non biberim vinum libaminum : 18. & nunquam lætata fit ancilla tua, ex quo huc translatá fum ufque in præfentem diem, nifi in te Domine Deus Abraham. 19. Deus fortis fuper omnes, exaudi vocem eorum qui nullam aliam fpem habent, & libera nos de manu iniquorum, & erue me à timore meo. CAPUT Hac quoque addita reperi in editione Vulgata. Vid. Verf. antiq. Sup. pag. 816. Sap. 3. 10. 5. Cùmque regio fulgeret habitu, & invocaffet omnium rectorem & falvatorem Deum, affumpfit duas famulas, 6. & fuper unam quidem innitebatur, quafi præ deliciis & nimia teneritudine corpus fuum ferre non fuf tinens : 7. altera autem famularum fequebatur dominam, defluentia in humum indumenta fuftentans. 8. Ipfa autem rofeo colore vultum perfufa, & gratis ac nitentibus oculis, triftem celabat animum, & nimio timore contractum. 9. Ingreffa igitur cuncta per ordinem oftia, ftetit contra regem, ubi ille refidebat fuper folium regni X X V. NOVA. fui, indutus veftibus regiis, auroque fulgens, & pretiofis lapidibus, eratque terribilis afpectu. 10. Cùmque elevaffet faciem, & ardentibus oculis furorem pectoris indicaffet, regina corruit, &, in palvit caput. lorem colore mutato, laffum fuper ancillulam reclina 11. Convertitque Deus fpiritum regis in manfuetudinem, & feftinus ac metuens exfilivit de folio, & fuftentans eam ulnis fuis, donec rediret ad fe, his verbis blandiebatur : 12. Quid habes Efther? Ego fum frater tuus, no li metuere. 13. Non morieris : non enim pro te, fed nibus hæc lex conftituta eft. pro om 14. Accede igitur, & tange fceptrum. 15. Cùmque illa reticeret, tulit auream virgam, & pofuit fuper collum ejus, & osculatus eft eam, & ait: Cur mihi non loqueris ? 16. Quæ refpondit : Vidi te domine quafi angelum Dei, & conturbatum eft cor meum præ timore gloria tuæ. 17. Valde enim mirabllis es domine, & facies tua plena eft gratiarum. 18. Cùmque loqueretur, rurfus corruit, & peno exanimata eft. 19. Rex autem turbabatur, & omnes miniftri ejus confolabantur eam. CAPUT Exemplar epiftola regis Artaxerxis, quam pro Judais ad totas regni fui provincias mifit: quod & ipfum in Hebraico volumine non habetur. •R 1. Ex magnus Artaxerxes ab India ufque Æthiopiam, centum viginti feptem provinciarum ducibus ac principibus, qui noftræ juffioni obediunt, falutem dicit. 2. Multi bonitate principum, & honore qui in eos collatus eft, abufi funt in fuperbiam : 3. & non folùm fubjectos regibus nituntur opprimere, fed datam fibi gloriam non ferentes, in ipfos, qui dederunt, moliuntur infidias. 4. Nec contenti funt gratias non agere beneficiis & humanitatis in fe jura violare, fed Dei quoque cuncta cernentis arbitrantur fe poffe fugere fententiam. S 5. Et in tantum vefaniæ proruperunt, ut eos, qui credita fibi officia diligenter obfervant, & ita cuncta agunt ut omnium laude digni fint, mendaciorum cuniculis conentur fubvertere, 6. dum aures principum fimplices, & ex sua natura alios æftimantes, callida fraude decipiunt. 7. Quæ res & ex veteribus probatur hiftoriis, & ex his quæ geruntur quotidie, quomodo malis quorumdam fuggeftionibus regum ftudia depraventur. 8. Unde providendum eft paci omnium provincia rum. 9. Nec putare debetis, fi diverfa jubeamus, ex animi noftri venire levitate; fed pro qualitate & neceffitate temporum, ut reipublicæ pofcit utilitas, ferre fententiam. 10. Et ut manifeftiùs, quod dicimus, intelligatis : Aman filius Amadathi, & animo & gente Macedo, Sup. 3. alienufque à Perfarum fanguine, & pietatem noftram 1. fua crudelitate commaculans, peregrinus à nobis fuf- eft, Sufan, & ipfe qui machinatus eft, & omnis co- 11. & tantam in fe expertus humanitatem, ut pater nofter vocaretur, & adoraretur, ab omnibus poft regem fecundus : 12. qui in tantum arrogantiæ tumorem fublatus eft, ut regno privare nos niteretur & fpiritu. 13. Nam Mardochæum, cujus fide & beneficiis vivimus, & confortem regni noftri Efther, cum omni gente fua, novis quibufdam atque inauditis machinis expetivit in mortem : 14. hoc cogitans, ut illis interfectis, infidiaretur noftræ folitudini, & regnum Perfarum transferret in Macedonas, 15. Nos autem, à peffimo mortalium Judæos neci destinatos, in nulla penitus culpa reperimus, fed è contrario juftis utentes legibus, 16. & filios altiffimi & maximi, femperque viventis Dei, cujus beneficio & patribus noftris & nobis regnum eft traditum, & ufque hodie cuftoditur. 17. Unde eas litteras, quas fub nomine noftro ille direxerat, fciatis effe irritas. 18. Pro quo fcelere ante portas hujus urbis, id 19. Hoc autem edictum, quod nunc mittimus, in cunctis urbibus proponatur, ut liceat Judæis uti legibus fuis. 20. Quibus debetis effe adminiculo, ut eos, qui fe ad necem eorum paraverant, poffint interficere tertia decima die menfis duodecimi, qui vocatur Adar: 21. hanc enim diem, Deus omnipotens, mæroris & luctus, eis vertit in gaudium. 22. Unde & vos, inter cæteros feftos dies, hanc habetote diem, & celebrate eam cum omni lætitia, ut & in pofterum cognofcatur, 23. omnes, qui fideliter Perfis obediunt, dignam pro fide recipere mercedem ; qui autem infidiantur regno eorum, perire pro fcelere. 24. Omnis autem provincia & civitas, quæ noluerit folemnitatis hujus effe particeps, gladio & igne pereat, & fic deleatur, ut non folùm hominibus, fed etiam beftiis invia fit in fempiternum, pro exemplo contemptus, & inobedientiæ. ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT. VULGATAM DELECTUS, LIBER ESTHER. AP. I. . 6. Tentoria aerei coloris. Scribendum eft aerei quadrifyllabum, derivatum ab aere, non trifyllabum ærei, ab are. CAP. II. . 12. Oleo ungerentur myrrhino. Germana letio eft myrrhino, adjectivum à myrrha dedu&tum, non myrtino à myrto. . 14. Atque inde in fecundas ædes deducebatur. Servandum eft fingulare deducebatur, non mutandum plurali deducebantur. .23. Etappenfus eft uterque eorum in patibulo. Quod fubjiciunt exemplaria quadam, Et juffit rex ut in libro memoriali fcriberetur, ut pro vita fua aliquid repenfaret ei, fuperfluum eft. CAP. III. . 3. Qui ad fores palatii præfidebant. Pro præfidebant, alii fcribunt refidebant: nam hujufmodi aliquid Hebraicè fupplere oportet. CAP. IV. V. 3. Sacco & cinere multis pro ftrato utentibus. Incongruè quidam, quarta declinatione, fcribunt stratu. Idem ufu venit infra 11. V. 12. Job. 7. . 13. & alibi. . 4. Ut ablato facco induerent eum. f. Mardochaum veftem. Præferendus eft numerus pluralis induerent cum pronomine mafculino eum, fingulari indueret cum pronomine feminino eam, fubaudito, Mardochæus veftem. CAP. VIII. . 4. At ille ex more fceptrum aureum protendit manu. Non mutes protendit cum prætendit, id eft, pro cum præ, vocalem quartam cum diphthongo prima. V. 11. Interficerent atque delerent, &fpolia eorum di riperent. Non omittas poftremum & fpolia eorum diripe rent. . 15. Hyacinthinis videlicet & aeriis. Quadrifyllabum eft aeriis, ut fupra 1. .6. nec commutandum cum aerinis, CAP. IX. .2. Eò quòd omnes populos magnitudinis corum formido penetrarat. Retinendum præteritum plufquam perfectum indicativi penetrarat, non fubftituendum optativi præfens penetraret. V. 10. Prædas de fubftantiis eorum tangere noluerunt, Germana lectio eft tangere, non, omiffis duabus litteris, agere." V. 17. Primus apud omnes. Pro primus ordinali numero, alii fcribunt unus cardinalem. V. 22. Et luctus atque triftitia in hilaritatem gaudiumque converfa funt. Pro neutro converfa, non eft fcri bendum mafculinum conversi. . 27. Et certa expetunt tempora. Cave ne fcribas cœtera, id eft, reliqua, pro certa, quod eft definita. CAP. XIV. . 14. Nos autem libera manu tua. Non addas præpofitionem in ante manu. CAP. XV. V. I. Haud dubium quin Efther Mardochæus. Nomen proprium Esther, cave mutes in verbum fubftantivum effet. CAP. XVI. . 5. Mendaciorum cuniculis conentur subvertere. Non eft legendum funiculis, pro cuniculis, id eft f digamma, pro c muta. Varia Lectiones VULGATE, rurfum ab eodem FRANCISCO LUCA obfervatæ. LIBER Cetiam unum hujus Ecclefia, cum aliis Epanorthota noftri, fcribunt carpaffini, non carbafini, ficut Hebraicè eft carpas; ac monet Epanorthotes per p mutam tenuem fcribendum effe, non per ↳ mediam. AP. I. v. 6. Et carbafini & hyacinthini. Plura Mfs. CAP. III. . 15. Et cunctis Judæis qui in urbe erant fentibus. Complura Mfs. omittunt Judæis, confentaneè Hebrao 5 Graco. CAP. XII. . 6. Ubi fcriptum eft in volumine, Et diripuerunt bona vel fubftantias eorum. Interpres hîc respiciens ad locum fupra 3. ✯. 13. vix dubium quin repetierit eadem, quibus eo loco ufus fuerat, verba, Et diriperent bona, potiùs quàm mutarit diriperent in prateritum diripue runt. ESTHER. CAP. XV. . 4. Die autem tertio depofuit veftimenta ornatus fui, & circumdata eft gloriâ fuâ. Sententia fe ipfam evertere videtur, nifi pro ornatus, abjecâ n liquidă, legatur oratus, (quod conjiciunt quidam ) quod eft, orationis, qua voce utitur inter alios Hieronymus, Præfatione in libros Didymi de Spiritu S. à fe verfos. Veftimenta autem orationis, funt veftimenta lugubria, qualia decent orantem ac fupplicem, de quibus dictum fuerat fupra 14. . 2. Cùmque depofuiffet veftes regias, fetibus & luctui apta indumenta fufcepit. Hæc illic fufcepiffe Efiber, hîc depofuisse narratur : nam & Græca hic habent, Ut ceffavir orans, depofuit veftimenta T8 éves, luctûs, feu (ut quædam exemplaria) Tйs beeTelas fervitutis, feu cultûs, quemadmodum Baruch 4. ¥. 20. legimus faccum obfecrationis, I ATINA vetus Interpretatio libri Joв, quam hic fubjicimus, primùm edita eft à D. noftro Johanne Martianæo to. 1. nov. editionis op. S. Hieronymi, col. 1189. fcilicet è Mf. codice Majoris Monafterii, annorum circiter 600. «Ut verò, inquit, ad nos pervenit pretiofum illud antiquitatis facra monumentum, maxima ftatim aviditate integrum » revolvimus; curiofifque oculis cuncta perluftrantes, ipfiffimum hunc effe librum comperi»mus, quem fuo tempore tanti fecit Auguftinus, ut admirabilem prædicarit interpretis Hieronymi diligentiam ac fidem. Quantum autem incuria & cladis volumen Jobi incefferit, priufquam apud Græcos Origenes, apud Latinos verò Hieronymus, ipfum far» tum tectum effeciffent, non folùm ejufdem Hieronymi præfatiuncula, fed Origenis etiam Adamantii, ac quorumdam aliorum antiquorum Scriptorum atteftantur verba. » F αυ Et verò Origenes fcribens ad Africanum, ita differit de hoc libro: 'Ama no 7 'Iw6, τὰ ἀπὸ τ· Γέγραπία ἢ ἀυτὸν πάλιν αναςήσεθαι, μι' ὧν ὁ Κύριος ἀνίζησιν, ἄχρι τέλες, ε μεῖται τα τοῖς Ἑβραίοις....... Καὶ ἄλλα ἢ μυρία δρομὴν ἐν τῷ Ἰωβ, καὶ κατ' ὀλίγον, και Ἐπὶ πλέον ἐν τοῖς ἡμετέροις ἀντιγράφοις, ἢ ἐν τοῖς τὰ Ἰδαίοις. Πάλιν τε αὖ πλείςα τε ὅσα δια μέσου ὅλε ? Ἰωβ παρ Ἑβραίοις μὲν κεῖται, παῤ ἡμῖν ἢ ἐχί· καὶ πολλάκις μὲν ἔπη τέσσαρα, ἢ ξία· ἔσθ' ὅτε ο κὶ δεκατέσσαρα, καὶ δεκαεννέα, καὶ δεκαέξ· ~ τί με δε καταλέγειν, ἃ μετὰ πολλᾶ καμάτε ἀνελεξάμθα, ὑπὲρ τὸ μὴ λανθάνειν ἡμᾶς ὃ διαφορὰν by Indalous & nu avea¶v; Sed & in Job, ab his verbis: Scriptum eft autem ipfum refurrecturum, cum quibus Dominus refurgit, quæ fequuntur ufque ad finem, apud Hebræos non exftant....... Innumera quoque alia invenimus in Job, quæ in noftris exemplaribus ultra Hebraicum textum redundant, modò parum, modò multùm....... Rurfum plurima in medio toto libro Job apud Hebræos reperiuntur, quæ in exemplaribus noftris defiderantur fæpiùs quidem verficuli quatuor, vel tres; interdum verò quatuordecim, novemdecim, vel fexdecim : & quid me oportet hîc enumerare, quæ multo labore collegimus, ne nos lateret difcrimen, quod Judaica inter & noftra exemplaria intercedit? Idem quoque fcribit Hieronymus, tum prologo in edit. Lat. libri Job fecundùm LXX. tum prafat. in transbat. ejufdem libri ex Hebraico, ut videbitur infra. Utramque etiam hanc Jobi Interpretationem memorat Auguftinus, ac in primis Latinam priorem ex LXX. laudat epift. 71. al. 10. ad Hieronymum: In hac autem epiftola, inquit, hoc addo, quod poftea didicimus, ex Hebræo Job à te interpretatum, cùm jam quandam haberemus Interpretationem tuam ejufdem Prophetæ ex Græco eloquio verfam in Latinum. Ubi tamen afterifcis notafti quæ in Hebræo funt, & in Græco defunt; obelis autem quæ in Græco inveniuntur, & in Hebræo non funt; tam mirabili diligentia, ut quibufdam in locis ad verba fingula singulas ftellas videamus, fignificantes eadem verba effe in Hebræo, in Græco autem non effe. Hanc utique Verfionem oftendit Auguftinus quanti penderet, cùm illam ipfam ad librum fuum Annotationum in Job adhibuerit; quo in opere non tantum particula ejufdem referuntur plurima, fed & capita pene integra reperiuntur: lac lacti non fimilius eft, quàm ifta plerumque funt inter fe. Jam verò circa hanc Interpretationem, quam vulgamus poft Hieronymum, duo potissimum occurrunt nobis examinanda: primò utrùm in ejufdem Interpretationis Editione procuranda Verfio planè, feu omni ex parte nova, fubftituta fuerit à S. Doctore pro antiqua; an verò, fervata ut plurimùm veteri Interpretatione Latina, illa folùm loca, que ab Origene addita fuerant fub afterifcis ex Theodotione aut aliis, Latinè reddiderit Hieronymus, & eidem Verfioni antiqua inferuerit, præmiffis nempe iifdem fignis? uno, verbo an Hieronymus aliud præftiterit in Editione fua Latina procuranda, præter id quod & Origenes ipfe præftiterat in paranda & adornanda Editione Graca LXX. Interpretum. Secundò an loca illa infititia & mutuò fumpta à Theodotione, aut aliis, in Verfione primigenia LXX. Interpretum, imo & in Latina veteri ex ipfa proximè derivata, olim unquam interfuerint; ita ut deinceps, vel negligentiâ librariorum, vel imperitorum temeritate, vel etiam malevolorum quorumdam improbitate & malitia, ex ambobus, cùm Greco tum Latino, contextibus exciderint, aut abʻiifdem fubducta fuerint vel abrafa? Ad primum quod attinet, vix credibile eft Hieronymum plus opera fibi imposuisse f quàm decebat, & aliam ab integro condidiffe Verfionem, dum vetus correcta folummodo & emendata, aut novis acceffionibus aucta fufficere potuiffet; illud enim fuiffet magni laboris, fed minimè neceffarii, quem plerique fugimus. Neque verò id tantummodo conjectamus, fed facile colligi poffe credimus ex epiftola ipfa Auguftini ad Hieron. ubi fic ait: Didicimus ex Hebræo Job à te interpretatum, cùm jam quandam haberemus Interpretationem tuam ejufdem Prophetæ ex Græco eloquio verfam in Latinum. Vox enim ifta, quandam, pofita ante Interpretationem, pofterioris vocis hujus ambiguitatem explicare videtur : quod enim primitus, & novè, & de integro ab aliquo compofitum eft, quodam modo, vel aliquo modo ab eo conftructum non dicitur; fecus, filopus inceptum jam diu, aut infeliciter actum, novis curis ab alio elaboretur, augeatur, & expleatur; tunc enim aptè ab ipfo quodam modo compofitum dici poteft. Nec aliud etiam fignificare videtur Hieronymus ipfe, prologo in Edit. Lat. libri Job fecundùm LXX: ubi fic habet: Nunc autem quia..... volo antiquam divinorum Voluminum viam fentibus virgultifque purgare..... corrector vitiorum falfarius dicor, & errores non auferre, fed ferere. Tanta eft enim vetuftatis confuetudo, ut etiam confeffa plerifque vitia placeant, dum magis pulchros habere malunt codices, quàm emendatos. Quapropter, ô Paula & Eustochium..... Beatum Job, qui adhuc apud Latinos jacebat in ftercore, & vermibus fcatebat errorum, integrum immaculatumque gaudete : quomodo enim probatione atque victoria dupliciter univerfa ei funt reddita, ita ego in lingua noftra, audacter loquor, feci eum habere quæ amiferat. Igitur..... rogo ut ubicunque præcedentes virgulas (÷) videritis, fciatis ea quæ fubjecta funt, in Hebræis voluminibus non haberi; porro ubi ftellæ (*) imago fulferit, ex Hebræo in noftro fermone addita: necnon & illa quæ habere videbamur, & ita corrupta erant, ut fenfum legentis tollerent, orantibus vobis, magno labore correxi. Hæc verba fanè perfpicua, & expressa, nec puto illa explicationis indigere. Is enim non novam prorfus Verfionem inftruxiffe dicendus eft, qui antiquam folum purgandam & emendandam fibi propofuit; qui correctoris perfonam agens, nonnullos præpoftero vetuftatis amore captos redarguit, eò quòd pulchros mallent habere codices, quàm emendatos ; qui librum valde imperfectum & mutilum, in lingua fua fecit habere quæ amiferat, reddendo videlicet Latinè & adjiciendo ea qua in codicibus Græcis deerant, & in textu Hebraico repericbantur ; vel emendando & corrigendo que in Latinis ita corrupta erant & depravata, ut fenfum legentis tollerent. Id etiam rurfum innuit Hieronymus præfat. in lib. Job, fecundùm Hebr. cùm dicit: Habeant qui volunt veteres libros, vel in membranis purpureis auro argentoque defcriptos, vel uncialibus, ut vulgò aiunt, litteris, onera magis exarata, quàm codices; dummodo mihi, meifque permittant pauperes habere fchedulas, & non tam pulchros codices, quàm emendatos. Nec obftare debent vel officere qua addit : Utraque editio, & LXX. juxta Græcos, & mea juxta Hebræos, in Latinum meo labore translata eft, eligat unufquifque quod vult: non enim verba ifta, quantum attingunt Editionem Latinam fecundùm LXX. ita premi arctè aut urgeri debent, ut credatur translationem planè novam pro veteri ab Hieronymo fuiffe fubftitutam; fed benigniùs & clementiùs funt accipienda; nec intelligenda funt, nifi de correctione mendorum, vel potiùs de acceffione, ac interpretatione nova octingentorum ferme verficulorum illorum, qui deerant in antiqua Verfione Latina libri Job, quique ipfi inferti fuerant ab Hieronymo ex Editione Hexaplari LXX. Id etiam pene unum innuere videtur Auguftinus, epift. 28. al. 8. ad Hieron. cùm fcribit : De vertendis in Latinam linguam fanctis Litteris canonicis laborare te nollem, nifi eo modo quo Job interpretatus es, ut fignis adhibitis, quid inter hanc tuam & LXX. quorum eft graviffima auctoritas, Interpretationem diftet, appareat. Eodem quippe modo judicandum effe credimus de Editione illa Latina libri Job, curante Hieronymo, at de Interpretatione Latina Pfalmorum, fimiliter edita ab ipfo cum afterifcis & obelis. Hoc enim, opinor, non ambigitur inter peritiffimos, aut faltem controverfia effe non debet, utrùm Hieronymus Pfalterium è Graco LXX. de integro tranftulerit, necne; an verò ejufdem Pfalterii Translationem veterem tantummodo correxerit & emendaverit. Porro quod ait fupra, prologo in Job fecundùm Editionem LXX. idem pariter dicit prafat. in Pfal. juxta Edit. eandem : Pfalterium, inquit, Romæ dudum pofitus, emendaram, & juxta LXX. Interpretes, licet curfim, magna illud ex parte correxeram. Quod quia rurfum videtis, ô Paula & Euftochium, Scriptorum vitio depravatum..... cogitis ut veluti quodam novali, fciffum jam arvum exerceam, & obliquè fulcis renafcentes fpinas eradicem....... Unde confueta præfatione commoneo, tam vos..... quàm eos qui exemplaria iftiufmodi habere voluerint, ut quæ diligenter emendavi, cum cura & diligentia tranfcribantur. Notet fibi unufquifque vel jacentem lineam, vel figna radiantia, id eft obelos, vel afterifcos ; & ubicunque viderit virgulam præcedentem, ab ea ufque ad duo puncta que impreffimus, fciat in LXX. Translatoribus plus haberi : ubi autem ftellæ fimilitudinem perfpexerit, de Hebræis voluminibus additum noverit æquè ufque ad duo puncta, juxta |