Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

VERSIO ANTIQUA.
Ex MB. Reg. & tatione doloris Ifraël.
Germ,

10. Unxit faciem fuam unguento, conligavit capillos fuos mitrâ, & accepit ftolam novam ad decipiendum illum.

11. Sandalia ejus rapuerunt oculos ipfius, pulchritudo illius captivam fecit animam ejus, amputavit gladius caput ejus.

12. Horruerunt Perfæ conftantiam ejus, & Medi audaciam ejus.

13. Turbata funt tunc omnia caftra Affur, & ululaverunt humiles mei : & exclamaverunt ægrotantes in fiti, & exclamaverunt voce fua, & convertit aquam.

14. Filii puellarum compunxerunt eos, & ficut pueros fugientes vulneraverunt illos: perierunt in prælio à facie Domini mei.

15. Hymnum dicamus Deo noftro, hymnum novum cantemus Domino.

16. Adonai Domine magnus es tu, & clarus, mirabilis in virtute, & quem fuperare nemo poffit.

17. Tibi ferviat omnis creatura tua : quoniam dixifti, & factum eft: mififti fpiritum tuum, & ædificata funt, & non eft qui contra voluntatem tuam faciat.

18. Montes à radicibus movebuntur cum aquis petræ autem à facie tua, ficut cera, liquefcent.

19. Illis autem qui timent te, propitius eris: quoniam pufillum eft omne facrificium ad odorem

VULGATA NOVA.

induit fe veftimento lætitiæ in exfultatione filio-
rum Ifraël.

10. Unxit faciem fuam unguento, & colliga-
vit cincinnos fuos mitrâ, accepit ftolam novam
ad decipiendum illum.

11. Sandalia ejus rapuerunt oculos ejus, pulchritudo ejus captivam fecit animam ejus, amputavit pugione cervicem ejus.

12. Horruerunt Perfe conftantiam ejus, & Medi audaciam ejus.

13. Tunc ululaverunt caftra Affyriorum, quando apparuerunt humiles mei, arefcentes in fiti.

[blocks in formation]

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUA M.

tem, pro cultu, & exfultationem, pro exfultatione. Pfalt.
Thom. hab. vefte, non veftem; cætera ut in textu Regio.
Mf. Corb. fic: Exuerat enim fe ftolam viduitatis fua, in
excelfo dolore Ifraël. Græc. Eed voalo rap sonur XиPEŃGews
αυτής, εἰς ὑψῶς τῶν πονέντων & Ισραήλ,

. 10. Similiter in Pfalt. Thom. exceptis his, & conli-
gavit cincinnos fuos mitrâ, accepit. In Mí. Germ. 15. Un-
xit faciem fuam unguento, obligavit crines fuos, & mi-
Bram impofuit fibi, & accepit veftem fuam in perfuafionem
illis, ( f. illius.) In Corb. Et unxit caput fuum 5 capil-
los fuos unguento, & ornavit capillos fuos, & fumpfit vef-
sem novam in feductionem ejus. Græce: 'Hasitalo to @pó-
σωπον αυτῆς ἐν μυρισμῷ, καὶ ἐδήσατο τὰς τρίχας αυτῆς ἐν μίσ
Τρᾳ, καὶ ἔλαβε σολὴν κινῶν εἰς ἀπάτην αυτέ.

V. 11. Mf. Germ. 15. Et rapuerunt oculi illius fpeciem jus, capuit (1. cepit) animam illius, divifit pugio cervicem illius. Corb. Scandalum (1. fandalium) ejus cepit. aculis (1. oculos) ejus, & tranfivit gladius cervicem ejus. In Pfalt. Thom. media tantùm leguntur: Pulchritudo ejus captivam fecit animam ejus. Græcè: To Cardánion durйs ἤρπασεν ὀφθαλμὲν αυτέ, καὶ τὸ κάλλος αυτῆς ἠχμαλώτισε ψυτὴν αυτέ, διῆλθεν ὁ ἀκινάκης τὸν τράχηλον αυτό.

. 12. Itidem in Pfalt. Thom. cui etiam favet Mf. German. 15. nifi quòd ponit audaciam, loco conftantiam, & conftantiam, loco audaciam. Græcè ita: "Epear Пé pocs THE TOAμar auTns, Mudos to Ipasos durus, fubjuncto verbo ippaxonoar, difrupti funt, abfque ulla interpunctione media Nobilius etiam fic vertit, & Medi confidentia ipfius difrupti funt. Mr. Alex. non ppáxnoar fcribit, fed Tapay near; unde Corb. habet: Horruerunt Perfæ audaciam ejus, & Medi conturbati funt: at in Germ. 15. hoc ultimum verbum penitus tollitur.

. 13. Græc. fic pergit: Tóre rárakar of тamewoí μr, ἐφοβήθησαν ( Ald. & Compl. ἐβόησαν) οἱ ἀπενούντές με, κ ἐπλοήθησαν· ὕψωσαν τὴν φωνὴν αὐτῶν, και ανετράπησαν. Similiter in Mf. Corb. Ululaverunt humiles mei, & timuerunt infirmi in fitim : & exaltaverunt vocem fuam, & reverfi funt. In Germ. 15. Tunc ejulaverunt humiles mei, infirmi territi funt: ceciderunt, & veriti funt. Pfalt. verò Thom. ad textum Regium propius accedit, cùm legat : Tunc turbata funt omnia caftra Assur, & ululaverunt humiles mei : & exaltaverunt agrotantes in fiti vocem fuam, & exclamaverunt, converfa eft aqua.

. 14. Pfalt. Thom. Filii puellarum compunxerunt eum, & ficut pueros fugientes occiderunt eos: perierunt in prælio à facie Domini. M. Germ. 15. Sicut filios puellarum inBerfecerunt illos, & ficut pueros refugas occiderunt illos: 5 perierunt à præparatione Domini mei. Corb, contractiùs: Si

cut filios puellarum interfecerunt illos, perierunt præpofiti corum. Grzc. νετὸ : Υιοί κερασίων κατεκέντησαν αυτές, κα ὡς παῖδας αὐτομολέντων ἐτίτρωικον αυτές· ἀπώλοντο ἐκ παextasews Rupie μs, i. e. ab acre Domini, non à facie, quod ultimum irrepere facilè potuit up. in Mís. propter fimilitudinem vocum.

. 15. Plalt. Thom. Hymnum dicamus Domino, bymnum novum cantemus Domino. Mf. verò Corb. Dominum meum laudabo, laudabo Deum laude bona. Germ. 15. fimpliciter : Cantabo Deo meo canticum novum. Item Pech. Hymnum novum cantabo Deo meo. Græc. Tμrow T DEW μs üμver.

. 16. Similiter in Pfalt. Thom. exceptis his, & praclarus in virtute tua, quem fuperare nemo poteft. In Germ. 15. ita: Adonai Domine magnus es, & præclarus, & laudabilis in virtute, & invifibilis. Nil horum in Mf. Pech. at in Græco fic : Κύριε μέγας εἶ, καὶ ἔνδοξος, θαυμαςὺς ἐν ¡Xúï, áruméplanes. In Mf. Corb. Domine magnus es, & ម præclarus, & virtute invictus. Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 749. b. Magnus es tu, clarus, & admi& rabilis in virtute.

[ocr errors]

. 17. Tria folummodo variant Græcè, nempe everúbufata funt, loco factum eft, paulòque poft, wxodóμns, adificavit, pro adificata funt; extremò arise TH wrn Co, refiftet voci tua, loco contra volunt. tuam faciat. Græco refpondent Mfs. Germ. 15. & Pech. cum Pfalt. Thom. nifi quòd habent renovata funt, pro adificata funt, & refiftat voci tua, pro refiftet, &c. In Corb. c: Tibi ferviat omnis creatura tua: quoniam dixifti fic, & fa&tum eft: misisti spiritum tuum, non eft qui refiftat ira tua. Apud Vigil. Tapf. I. cont. Varim. p. 742. f. Tibi ferviat omnis creatura tua: quoniam tu mandafti, & creata funt: mififti Spiritum tuum, & adificata funt: at infia, p. 749. b. Tibi ferviat omnis creatura: quia tu dixifti, & facta funt, mififi, &c. ut fup.

[ocr errors]

*. 18. Grac. Όρη γὰρ ἐκ θεμελίων ύν ὕδασι βαλευθή cela, &c. ut in Lat. fup. Similiter in Mfs. Germ. 15. & Pech. Montes à fundamentis movebuntur cum aquis: petra autem ante faciem tuam, ficut cera, liquefcent, Pech. liquefcit. In Pfalt. Thom. fic: Montes à fundamento movebuntur cum aquis : petra autem, ficut cera, liquefcunt à facie tua. In Corb. Et petræ, ficut cera, liquefcent a facie tua prætermiffis aliis.

*. 19. Mf. Germ. 15. Timentibus autem te, propitiaberis illis: quoniam pufillum eft omne facrificium in odorem fuavitatis, & minimi omnes adipes in holocaufto: qui autem timet Domino, magnus erit apud eum per omnia. Similiter Græcè : 'Ewi dè Toïs pobyμérois Ce, Cù svïnaleveis dutoïs,

9.

Gem. I.
P. 32.

VULGATA NOVA.

20. Væ genti infurgenti fuper genus meum: Dominus enim omnipotens vindicabit in eis, in die judicii vifitabit illos.

1

21. Dabit enim ignem, & vermes in carnes eorum, ut urantur, & fentiant ufque in fempi

ternum.

22. Et factum eft poft hæc, omnis populus poft victoriam venit in Jerufalem adorare Dominum: & mox ut purificati funt, obtulerunt omnes holocaufta, & vota, & repromiffiones fuas. 23. Porro Judith, univerfa vafa bellica Holofernis, quæ dedit illi populus, & conopeum, quod ipfa fuftulerat de cubili ipfius, obtulit in

anathema oblivionis.

24. Erat autem populus jucundus fecundùm faciem fanctorum, & per tres menfes gaudium hujus victoriæ celebratum eft cum Judith.

25. Poft dies autem illos unufquifque rediit in domum fuam, & Judith magna facta eft in Bethulia, & præclarior erat univerfæ terræ Ifraël.

26. Erat etiam virtuti caftitas adjuncta, ita ut non cognofceret virum òmnibus diebus vitæ fuæ, ex quo defunctus eft Manaffes vir ejus.

27. Erat autem diebus feftis procedens cum magna gloria.

28. Manfit autem in domo viri fui annos centum quinque, & dimilit abram fuam liberam, & defuncta est, ac fepulta cum viro fuo in Bethulia. 29. Luxitque illam omnis populus diebus feptem.

VERSIO ANTIQUA.

Germ.

fuavitatis tuæ, & in minimo eft omnis adeps ad Ex Mß. Reg. &
holocauftum : qui autem timet Dominum, ma-
gnus eft apud eum femper.

20. Væ gentibus infurgentibus generi meo:
Dominus omnipotens vindicabit in illos, in die
judicii vifitabit eos.

21. Da ignem, & vermes in carnes ipforum, ut* comburantur, & fentiant ufque in æternum. Mß.comburen

22. Et poftquam venerunt in Hierufalem, adoraverunt Dominum : & poftquam mundatus eft populus, obtulerunt holocauftum Domino, & vota, & folemnia fua.

23. Et donum dedit Judith omnia vafa Olofernis, quæcunque dederat ei plebs ; & conopeum quod fuftulit ipfa de cubiculo, dedit in confecrationem Domino.

24. Et erat plebs epulans in Hierufalem ante faciem fanctorum menfibus tribus, & Judith cum! illis manfit.

25. Poft illos autem dies rediit unufquifque ad tabernacula fua, & Judith abiit in Bethuliam, & demorata eft in re familiari fua, & facta eft clara in omni terra, & multi concupierunt eam.

26. Et nefcivit illam vir omnibus diebus vitæ ejus, ex quo mortuus eft Manaffes maritus ejus, & adpofitus eft ad populum fuum.

27. Et procedente tempore clara facta eft.

28. Et fenuit in domo mariti fui annos agens vitæ centum quinque, & mortua eft in Bethulia, & fepulta eft in monumento mariti fui.

29. Et planxerunt illam omnis domus Ifraël-
diebus feptem. Et divifit bona fua, priufquam mo

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
παν

öri μixpòr Tasα Jvola eis doμùr evadías, y éxaxisov mar
σέαρ εἰς ολοκαύτωμα (οι· ὁ δὲ φοβόμενος τὸν Κύριον, μέ
yas Matartós. In MI. Pech. Timentibus autem te propitius
eris; reliqua defunt. Pfalt. verò Thom. initio habet: Quia
minimum eft omne facrificium in odorem fuavitatis, & mi-
nimus omnis aries ad holocauftum : qui autem timer Domi-
num, magnus erit apud illum per omnia. Corb. ita : Om-
nia facrificia tua, odor fuavitatis: qui autem timet Domi-
num, magnus eft per omnia.

. 20. Mf. Corb. Va gentibus qua furgunt fuper genus meum: Deus omnip. ulcifcitur eos, in die judicii vifitabit illos. Germ. 15. Va genti infurgenti fuper genus noftrum: Dominus omnip. ulcifcitur illos, in die judicii vindicabit in illos, vifitabit eos. Pfalt. Thom. Va genti infurgenti fuper genus meum: Dominus autem omnip. vindicavit in illis, in die judicii vindicabit illos. Cuneta defunt in Mf. Pech. In Graco vero fic : Οὐαὶ ἔθνεσιν επανισαμένοις τῷ γένες με Κύριος παντοκράτωρ ἐκδικήσε αυτὲς ἐν ἡμέρᾳ κρίσεως.

. 21. Pfalt. Thom. Dare ignem, vermes in carnes eorum, urentur, ut fentiant in fempiternum. Similiter in Mf. Germ. 15. exceptis his, & fentient ufque in fempiternum, in faculum faculi. In Corb. Dare ignem, vermes in carnes eorum, ardebunt, ut fentiant ufque in fempiternum. Ifta rurfum abfunt à Mr. Pech. At in Græco Ως : Δῖναι πῦρ, και σκώληκας εἰς βάρκας αυτῶν, καὶ κλαύσον και εν αις ἕως αιώνος• legille videntur Interpretes Lat. καύσονται, non κλαύσονται.

. 22. Mf. Pech. Ut autem venerunt Jerufalem, adoraverunt Deum : & poftquam purificatus eft populus, obtulerunt holocaufta fua, voluntaria, munera. Itidem Græcè, præpofito sis, in, voci Jerufalem, additoque inf. autŵr, fua, ad éxéola, voluntaria, feu fpontanea. In Ms. Germ. 15. ita: Et factum eft ut venerunt in Jeruf, adoraverunt Deum: mox autem purificatus eft populus, & adtulerunt holocaufta fua. In Corb. verò: Et ut venerunt in Jeruf. adoraverunt Deum: mox autem purificatus eft populus, obtulerunt bolocausta, & vota, & repromifiones fuas. Gr. ultimo hab. τὰ Λόκαλα. Μι. Alex. δόματα αυτῶν.

. 23. Græc. initio habet arenas, pro donum dedit, addito infra dur, ad vocem cubiculo, ultimòque ita, isárá‡nμx Tŵ Osw wx cætera ut in Lat. fup. Mf. Pech. legit: Et pofuit Judith omnia vafa Olof. quæ dedit ei populus, conopeum, quod fuftulerat de cubiculo ipfius, & dedit eam (1. ea) Domino. Corb. Et pofuit Judith omnia va

fa Olof. qua dederat illi populus : conopeum, quod sustu-
lerat de cubiculo ejus, in oblivionem anathema. Germ. ve
rò 15. ita: Et adtulit Judith omnia vafa Olofern. & cu-
licarem quod detraxerat de cubiculo ejus, donum Deo
Ifraël.

[ocr errors]

. 24. Mf. Germ. 15. Et erat populus lætans in Jeruf contra faciem fanctorum per menfes tres, 5 Judith cum illis permanfit. Corb. Et erat populus jucundus fecundùm faciem, &c. ut in Germ. 15. In Pech. fic: Et latabantur in Jeruf. contra faciem, &c. ut fup. Gr. Kalo nao's su pearóμeros, &c. ut in Lat.

. 25. Mf. Germ. 15. Poft iftos autem dies reverfus eft unufquifque in poffefionem fuam, & Judith abiit in Bethulia in poffeffiones fuas, & facta eft fecundùm tempus praclara in omni terra, & cum multi cupiebant illam', ( I. multi concupiebant.) Similiter habet Mf. Pech. ufque ad hoc, & faita eft, præter Bethuliam, pro Bethulia; reliqua verò omittit. In Corb. fic: Poft dies autem illos res verfi funt unufquifque ad poffefionem fuam, & Judith abiit in Bethuliam, & facta eft fecundum tempus fuum præclara in omni terra, multi concupierunt illam. Græcè : Meta δὲ τὰς ἡμέρας ταύτας ανέζευξεν έκασος εἰς τὴν κληρονομίαν αυτό, και Ιεδὶθ ἀπῆλθεν εἰς Βετυλούα, κ κατέμεινεν ἐπὶ τῆς υπάρξεως αυτῆς, καὶ ἐγένελο κατὰ τὸν καιρὸν αὐτῆς ἔνδοξος ο &c. ut in Lat. fup.

. 26. Ita Græcè, nifi quòd haberur ap' is nμépas, pro ex quo. In Mfs. Germ. 15. & Corb. ita: Et non cognovit eam vir omnibus diebus vita fua, ex qua die (Corb. ex quo) defunctus eft Manasses vir ejus, adpofitum eft ad boneftatem ejus, (Corb. appofitus eft ad populum fuum.) In Pech. deeft . totus cum feq.

#. 27. Mf. Germ. 15. Et procedens fiebat magna valde. Corb. Et erat procedens cum gloria magna, Græc. Kai v weghairsoa μerán opódex.

✯. 28. Ms. Germ. 15. cum Pech. Et fenuit in domum (Pech. domo) viri fui annis centum quinque, & mortua eft in Bethulia, & fepelierunt eam in Spelao (Pech. fepulcrum) cum Manaffe viro fuo. Corb. verò: Et manfit in domo viri fui annis centum quinque, & dimifit abram fuam liberam, & mortua eft in Bethulia, & fepelierunt illam in fepulcro viri fui Manaffe. Itidem Græcè, duobus tantùm exceptis, nempe 'rease, Jenuit, pro manfit, & owunalw fpelunca, pro fepulcro.

7.29. Grzc. Καὶ ἐπένθησεν (Μί. Alex. ἐπένθησαν) άν

tur.

VERSIO ANTIQUA.

VULGATA NOVA;

&

Ex Mß. Reg. & riretur, omnibus proximis viri fui Manaffe proximis ex genere fuo, & reliquit ancillam fuam Tiberam.

Germ,

30. Et non fuit adhuc qui in timore mitteret filios Ifraël in diebus vitæ Judith, & poft mortem ejus diebus multis.

[blocks in formation]

31. Dies autem victoriæ hujus feftivitatis, ab Hebræis in numero fanctorum dierum accipitur, & colitur à Judæis ex illo tempore ufque in præfentem diem.

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.

Tür eixos 'Ispanλ йμéexs étlá. Kai neîne tà vzápxorla
RUTAS, &c. ut in Lat. fupra, deletis tamen ult. his, re-
liquit ancillam, &c. quæ inferta funt . anteced. Mfs.
Germ. 15. & Pech. fic hab. Et luxerunt eam omnis domus
Ifraël diebus feptem. Et divifit fubftantiam fuam, priuf-
quam moriretur, omnibus proximis Manaffe viri fui, &
proximis ex genere fuo, & dimifit puellam ( Pech. abram)
fuam liberam. Corb. Et luxit illam domus Ifr. diebus fep-
sem. Et diviferunt fubftantiam ejus proximis Manasse viri

ejus, & proximis generis ejus ; abfque feqq. quæ retulit fupra.

. 30. Mf. Germ. 15. Et non erat jam qui perturbaret filios Ifr. in diebus Judith, & poft mortem ejus pro multo tempore. Corb. & Pech. Et non erat (Pech. Et non fuit ultra) qui perturbaret filios Ifraël in diebus Judith, &c. ut in Regio fup. Grac. Καὶ ἐκ ἦν ἔτι ὁ ἐκφοβῶν τῆς ὑἱὲς 'Iceanλ & Taïs nμé cxis 'Irfið, ùy μetà tò dtobareiv dutù nμécas wonnás.

ARABAPA&BABABABABABABEPARAFABABABE
ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT. VULGATAM DELECTUS,
Auctore FRANCISCO LUCA Brugenfi.

CAR

LIBER JUDITH.

AP. I. . 2. Fecit muros ejus in latitudinem cubitorum feptuaginta, & in altitudinem cubitorum triginta. Cùm alii plerique libri, murorum altitudini five fublimitati tribuant cubitos feptuaginta, latitudini verò five fpatiofitari triginta, minori numero; Sixtina Biblia è diverJe, buic feptuaginta, illi triginta adfcribunt.

. 12. Adversùs omnem terram illam. Non feribas ad Joco adversùs.

CAP. III. . 1. Syriæ fcilicet Mefopotamix. Non interjicias conjuntionem & ante Mefopotamia.

*. 9. Exirent obviam venienti. Non addas in præpofiBionem ante obviam. Idem infra 5. *. 4.

CAP. V. #. 24. Afcendamus ad illos. Non eft præponenda his verbis conjunctio &.

CAP. VI. . 9. Et fic vinctum reftibus. Non eft addenda prapofitio de ante reftibus.

CAP. VII. . 12. Juvenes & parvuli. Non interponas fenefque, quod quidam.

CAP. VIII. . 17. Sic faciat nobifcum mifericordiam fuam. Superfluit, quod quidam addunt, adverbium citò. CAP. X. V. 3. Et unxit fe myro optimo. Locus egregiè correctus myro, quod eft unguento, pro myrto, quod vulgò legitur addità una litterâ, & arboris feu planta genus eft. Hanc emendationem præterieram, nifi Reverendiffimas Epif copus nofter Blafaus fuggeffiffet: ut 5 quadam alia à quibufdam aliis viris doctis fuggefta funt.

. 5. Impofuit itaque abræ fuæ afcoperam vini. Malè. plerique libri fcribunt ascopam, quod nihil fignificat: afcoperam rede emendarunt Correctores, quod, penultimâ longa, compofitum ex doxòs, uter, 5 hex pera, fignifi

cat peram utri perfimilem, aut utris loco fervientem, qua nimirum vinum de collo geftatur.

Ibidem. Et vas olei, & polentam, & palathas. Pro palathas, quod maffam ficuum fignificat, id eft, ficus in vicem connexas, quidam ineptè, inverfis fyllabis, fcripferunt lapathes.

CAP. XI. . 18. Et mirabantur fapientiam ejus. Voca fapientiam non eft præponenda prapofitio ad.

CAP. XIII. #. 13. Qui fecit virtutem in Ifraël. Non addas magnam.

. 15. Et concurrerunt ad eam omnes. Ita rectiùs quàm, ut in aliis libris eft, occurrerunt, quod eft, obviam

cucurrerunt.

CAP. XV. #. 2. Quos armatos fuper fe venire audiebant. Non mutes imperfectum audiebant, cum plufquamperfecto audierant.

.8. Omnia quæ erant illorum attulerunt fecum. Nom eft mutandum attulerunt in abftulerunt, id eft, at in abs. CAP. XVI. . 2. Exaltate & invocate nomen ejus. Verbum exaltate derivatum à nomine altus, huic loco convenit, non exfultate, compofitum à falto.

*.7. Et confodit eum. Melius eft confodit, quod eft, jugulavit, quàm confudit, turbavit.

.8. Nec excelfi gigantes oppofuerunt fe illi. Legendum eft oppofuerunt, quod eft, reluctati funt, non impofuerunt.

*. 23. Quod ipfa fuftulerat de cubili ipfius, obtulit in anathema oblivionis. Quidam libri omittunt hæc verba, de cubili ipfius, obtulit; minus reftè.

Varia Lectiones VULGATÆ, rurfum ab eodem FRANCISCO LUCA obfervatæ.

LIBER JUDITH.

AP. V. V. 28. Ut ergo cognofcat Achior quoniam
fallit nos. Alii legunt, quia non fallit nos.
CAP. VII. .6. Qui influebat aquæductum illorum.
Quidam libri præponunt in nomini aquæductum.

CAP. VIII. . 13. Pofuiftis vos tempus miferationis
Domini, & in arbitrium veftrum diem constituistis ei?
Quidam libri, loco genitivi, fcribunt dativum Domino, &
Loco prapofitionis in, legunt ad.

.21. Ad eloquium veftrum corda eorum erigite. Lo-
to trium vocum ad eloquium veftrum, quidam fcribunt duas

duntaxat, & ablativo cafu : alloquio veftro corda eorum erigite.

CAP. XV. V.7. Et onuftati funt valde. Verifimile eft legendum effe honeftati, pro eo quod eft, ditati; fic enim legitur Græcè, ezéτusar: at folet Interpres uti voce honesti, pro divitis. Sap. 10. V. 11. Honeftum fecit eum. Ibid.✯. 10. Honeftavit illum in laboribus. Eccli. 11. V. 14. Paupertas & honeftas à Deo funt. 13. . 2. Pondus fu per fe tollit, qui honestiori se communicat, 56.

***

IN LIBRUM

ESTHER

ADMONITIO PREVIA

LI IBRUM ESTHER integrum fuppeditavit nobis Mf. Corbeienfis num. 7. annorum circiter 500. Eundem quoque mutuati fumus partim à Mf. codice Orator. B. VII. edito Roma cura & ftudio Jofephi Maria Cari presb. unà cum veteribus S. Scriptura capitulis ; partim à M. cod. clariffimi viri DD. PECH, canonici Narbonenfis, quem accuratè tranfcriptum reperimus inter fchedas alterius è noftris D. Johannis Martianai.

Mf. Orator. tria folum priora libri capita complectitur in fe; pofteriora verò felici quadam forte Mf. Pechianus fupplevit, ita ut ex ambobus codd. totus liber exfurgat, pofteriorque codex fit quaji pars fecunda, feu continuatio alterius.

Mf. noftrum Corbeienfem duobus aliis prætulimus, tum quòd Verfio Latina quam præbet, unius ejufdemque fit Interpretis aut Scriba; tum maximè quòd illa integra fit magis, & paucioribus mutila ac decurtata. Hoc autem affirmari non poteft de MJ. Pechiano, in quo longè plurima defunt.

Quod fpectat ad genus feu characterem proprium hujus interpretationis Latina, qualis nempe habetur, five in Mf. Corb. five in Mß. Orator. & Pech. vix ulla magis antiquam erfionem fapit, feu ut aiunt, Italicam: imo illam ipfam diceres Hieronymum ipJum in manibus tenuiffe, & habuiffe pra oculis, cùm praf. in lib. Efth. ita fcribebat : Librum Efther variis translatoribus conftat effe vitiatum, quem ego, inquit, de archivis Hebræorum relevans, verbum è verbo, preffiùs tranftuli: quem librum editio Vulgata laciniofis hinc inde verborum funibus (al. finibus) trahit, addens ea quæ ex tempore dici poterant & audiri, ficut folitum eft scholaribus difciplinis, fumpto themate excogitare, quibus verbis uti potuit qui injuriam paflus eft, vel ille qui injuriam fecit. Enim verò cuncta ista, quema ¿modum hic recitantur jeu exponuntur ab Hieronymo, aptè quadrant in Mß. noftros. Tot enim, inauit nofter Martianeus, tantaque ibi addita leguntur, quæ ex tempore dici poterant & audiri, ut vix ea conjecturis affequi potuiffeinus, nifi adhuc fcripta nobis supereisent in prædictis Mss.

Praterea eadem capitula que Hieronymus obelis notavit, velut Hebræo contextu aliena; illa ipfa, inquam, fi unum aut alterum excipias, fimilibus verbis expreffa, iifdemque locis inferta reperiuntur in Mß. noftris. Exempli gratiá, Mardochai fomnium, quod Hieronymus docet principium libri fuiffe in editione Vulgata, id ipfum initium eft in Mß. duobus Corbeienfi & Orator. Ejufdem quoque fomnii declaratio, quam poft finem libri inveniffe fe monet S. Doctor in editione Vulgata, banc quoque in fine libri exhibent Mß. noftri. Uno verbo pleraque capitula illa que Hieronymus teftatur in Hebræo non extitiffe unquam, fed in fola editione Vulgata, ut vocat, à fe fuisse reperta, v. g. exemplar Epif tola pro cade Judæorum, Orationem Mardochai & Esther, ingreffum ejufdem Regina in Regis cubiculum, exemplar ejufdem Epiftola pro falute Judæorum, cuncta, inquam, ista, iifdem locis ab Hieronymo indicatis, & poft eadem ferme fignificata verba, Mß. noftri repræfentant: ut mirum videatur quo pacto, vel qua ratione ductus Martianaus nofter, Not. b. ad præfat. Hieron. in Heft. to. 1. col. 1135. affirmare potuerit fe, curiofiffima contentione facta hujus Mf. Corbeienfis cum Græco, deprehendiffe in illa editione Latina LXX. Interpretum ordinem ac morem hiftoriæ Hebraïcæ. Id, inquam, paulùm temerè, &nulla certa ratione affertum à Martianao videtur, ut cuivis vel leviter attendenti, aut legenti promptum erit.

Nec juvant exempla duo ab ipfo allata ad affertionem fuam confirmandam : Exempli causâ, inquit, duorum eunuchorum Gabatha & Tharræ machinatio parricidalis in regem Artaxerxem, quæ apud LXX. narratur initio libri Efther, legitur in noftro Mf. codi ce, juxta morem Hebraicum, poft celebratas nuptias Eftheris cum rege Artaxerxe. Quid tum inde? Hoc pariter modo rurfus habetur eadem narratio ibid. apud LXX. nempe cap. 2. 7. 21. nihilque aliud intereft Grecum LXX. Interp. inter, & veterem noftram Verfionem Latinam, nifi quòd in Mf. Corbeienfi id prætermittitur initio libri, quod ibidem fortaffe abundat apud LXX. Sed ex eo quòd machinatio illa referatur poft celebra tas Regina nuptias in Mf. noftro, non inde fequitur in aliis fervari morem Hebraïcum; vel fi fervatum fuiffe, faltem eò loci, hunc morem contendas, quod non ierim inficias, eundem etiam & in Graco fervatum fuiffe eodem jure reponam, cùm res eadem poft ce• lebratas eafdem nuptias iterum narretur apud LXX.

Idem judicandum credimus de altero exemplo à Martianæo prolato: Iterum, inquit, quæ de Mardochæi captivitate, & translatione in Babylonem leguntur cap. 1. editionis LXX. ea retinet Mf. Latinus cap. 2. juxta morem Hebræorum codicum. Imo non tantùm juxta morem Hebræorum, fed etiam Græcorum LXX. apud quos quod relatum fuit Supra cap. 1. (Vulg. 11.) idem prorfus iterum narratur infra cap. 2. v. 6. At verò initio libri pratermittuntur in Mf. noftro Corb. perinde ac in textu Hebraico, non folùm infra cap. 2. y. 6. leguntur ut in Hebræo, fed etiam initio capitis 11. V. 3. Quinimo Mf. Orator. qui paffim concordat cum Mf. Čorb. eandem captivitatem memorat initio libri, ficut editio LXX. Interpretum.

qua

Id unum tantùm movere poteft, quòd Verfio Latina Mf. Corbeienfis Graci contextûs fenfum magis reddat quàm verba, quod etiam notavimus fupra, ubi actum eft de Verfione Latina libri Judith, quam Mf. ille pariter continebat. Sed hic non agitur nifi de Graco hodierno juxta exemplar Vaticanum Rome edito, non verò de aliis codicibus Græcis, qui tunc temporis ufu recepti erant, quique à fe invicem difcrepabant in multis. Id genus plures MB. codices etiamnum exftant in diverfis Bibliothecis ; & nonnullorum variantes letiiones collecta funt ab eruditis viris. Hujufmodi lectionum plurimas fubjicimus in Notis, quales videlicet invenimus in editione Graca LXX. Interpretum, ftudio & cura Lamberti Boz, Franequere non multis ab hinc annis adornata. Præterea (& hoc in primis obfervatum velim) alia erat editio, ut ait Hieron. epift. ad Sun. & Fret. quam Origenes, & Cæfarienfis Eufebius, omnefque Græciæ Tractatores, Konv, id eft, Communem appellant atque Vulgatam, & à plerifque nunc Axiavos dicitur; alia LXX. Interpretum, quæ & in 'Eğanλois codicibus reperitur..... Kown autem ifta, hoc eft, Communis editio, ipfa eft quæ & LXX. fed hoc intereft inter utramque, quòd Kown pro locis & temporibus, & pro voluntate Scriptorum, vetus corrupta editio eft; ea autem quæ habetur in Eamoïç..... ipfa eft quæ in eruditorum libris incorrupta & immaculata LXX. Interpretum translatio refervatur. Porro editionem Latinam veterem ad editionem Gracam Konv, non ad Hexaplarem LXX. Interpretum elaboratam fuiffe nunquam diffitebimur.

puram

Unum jam investigandum fupereft, nempe quid fentiendum de capitulis illis variis qua habentur in Vulgata noftra à †. 4. cap. 10. ad finem ufque libri, quaque addita fuere ab Hieronymo ex editione Vulgata, ut vocat; an fcilicet eodem modo, iifdemque verbis expreffa fuerint in antiqua Verone Latina, an non potiùs translata fuerint Latine ab ipfo è Græca Verfione LXX. Interpretum, quam etiam fæpe Comment. in Proph. Vulgatam editionem nominat. Enim verò fi per editionem Vulgatam intelligenda illic effet Vulgata Latina que vigebat tunc temporis in Ecclefia, non folùm eadem res iifdem in locis deprehenderentur in Vulgata noftra, que in Mß. noftris, verùm etiam eædem voces, eadem plerumque verba utrobique adhibita legerentur: attamen hoc ita non invenitur, contentio & comparatio fiat : quinimo fi non rebus, aut fenfu rerum, faltem verbis, vel conftructione vocum ita differunt inter fe Vulgata nova & Mß. noftri, ut translationes diftinéta, & planè difpares effe videantur etiam his ipfis in locis. Concludendum igitur eft Vulgatæ editionis nomine ibi non fignificari Vulgatam veterem Latinam quam quærimus, fed Verfionem Gracam Communem LXX. Interpretum, à quibus capitula varia, quæ in Hebrao non erant, mutuatus eft S. Doctor, quaque Latinè reddita, nova fue interpretationi ex Hebræo attexuit. Quoniam verò antiqua Verfio Latina ex eodem fonte Graco derivata fuerat, non mirum fi illa ipfa additamenta, rerum fimilis diftributio atque difpofitio, imo confufio ac perturbatio eadem, in illa ipfa nunc deprehendantur, que elim in Vulgata editione Greca animadverterat Hieronymus, quaque etiamnum inveniuntur in textu Graco.

Nec à vero noftram longè aberrare conjecturam vel ex hoc uno inferri poteft, quod in Vulgata legitur ex Hieronymo, fcilicet poft . 3. cap. 10. Quæ habentur, inquit, in Hebræo, plena fide expreffi; hæc autem, quæ fequuntur, fcripta reperi in editione Vulgata, quæ Græcorum linguâ & litteris continentur. Porro de Græcis hîc, non de Latinis loqui videtur Hieronymus: enim verò pofteriora verba, quæ Græcorum lingua & litteris continentur, juncta cum antecedentibus his, in editione Vulgata, fatis apertè commonstrant, editionem Vulgatam illam unum effe & idem cum Græcorum lingua & litteris: boc tantùm follicitare poffet, quòd Hieronymus Verfionem illam Vulgatam vocitet, quòd que fubjuncta proximè verba plurali numero exprimantur, non fingulari; quafi verò S. Doctor dixiffet: Quæ fequuntur, fcripta reperi in editione Vulgata, quæ quidem fcripta (fupp. in edit. Vulg.) Græcorum etiam linguâ & litteris continentur. Verùm præterquam quòd non ita diftinctè expreffa funt hæc verba ab Hieronymo, non etiam in editis omnibus babetur plurale iftud, continentur ; in Bibliotheca enim divina S. Hieronymi, quam ad M. codd. edidit D. nofter Martianaus, non legitur pluraliter continentur, fed hoc fingulare

continetur.

13

« ZurückWeiter »