VULGATA NOVA.

6. Tunc Achior videns virtutem, quam fecit Deus Ifraël, relicto gentilitatis ritu, credidit Deo, & circumcidit carnem præputii fui, & appofitus eft ad populum Ifraël, & omnis fucceffio generis ejus ufque in hodiernum diem.

7. Mox autem ut ortus eft dies, fufpenderunt fuper muros caput Holofernis, accepitque unufquifque vir arma fua, & egreffi funt cum grandi ftrepitu & ululatu.

8. Quod videntes exploratores, ad tabernaculum Holofernis cucurrerunt.

ANTIQUA.

ad pedes Judith, & adoravit faciem ejus, &
dixit illi :

31. Benedicta tu in omni tabernaculo Ju-
da, & in omni gente; quicunque audierit no-
men tuum, turbabitur. Et nunc refer mihi
quæcunque fecifti in diebus iftis.

*Et retulit illi Judith omnia quæcunque fecit à die qua exiit, ficut locuta eft illis. Et poftquam defiit loqui, clamavit omnis popuIus voce magna, & dedit vocem lætitiæ in ci vitate fua.

VERSIO ANTIQUA.

6. Poftea verò quàm vidit Achior omnia quæcunque fecit Dominus in Ifraël, credidit Deo valde, & circumcidit carnem præputii fui, & adpo fitus eft ad domum Ifraël ufque in hunc diem.

7. Et poftquam fa&tum eft diluculum, fubie runt, & fufpenderunt caput Olofernis in muro, & accepit omnis vir arma fua, & exierunt fecundùm ordinem ad ascensum montis.

8. Filii verò Affyriorum, ut viderunt illos, miferunt ad duces, & ad tribunos fuos, & ad omnes principes.

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.

Olof. non invenient eum, & decidet timor fuper eos, 5,
&c. ut fup. In Corb. verò: Et dicent ducibus virtutis, &
elli concurrent ad tabernac. Olof. & non invenient eum, I
decidet mors fuper illos, &c. ut fup.

. 5. MI. Germ. 15. Et infequentes omnes vos, & om-
nes qui inhabitant omnem, &c. ut fup. Corb. verò hæc
fola exhibet: Et infequentes profternetis illos in viis fuis.
Grzc. Καὶ ἐπακολεθήσαντες ὑμεῖς, καὶ πάντες οἱ κατοικῶντες
oi
Tav delor, &c. ut in textu Regio.

. 27. Verfus ifte, & quatuor fubfequentes refpondent his quæ leguntur fupra in Vulg. poft verfum 26. capitis XIII. In Græco verò transferuntur iftuc, ficut in Mis. noftris primò itaque fic habetur Græcè pò de σε ποιῆσαι ταῦτα, καλέσατέ μοι Αχιὼρ τὸν ̓Αμμανίτην. Similiter in Mfs. Germ. 15. & Pech. Priùs autem quàm faciatis bac, vocate mihi Achior Ammoniten, Pech. Amanitem. In Corb. Sed antequam faciatis bac, vocate mihi Achior Ammanitem.

#. 28. Mf. Pech. Ut videns, cognofcat eum, qui, &c.
ut fup. Similiter hab. Germ. 15. Út videns, cognofcat
eum, fed addit: qui contempfit Deum Ifr. & ipfum quafi
ad mortem dimifit apud nos. In Corb. fimpliciter: Et vi-
deat illum, qui contempfit Deum Ifraël; abfque feqq.
Grace verò fic : Ἵνα ἰδὼν, ἐπιγνῷ τὸν ἐκφαυλίσαντα τὸν
οἶκον το Ισραήλ, και αυτὸν ὡς εἰς θάνατον αποςείλαντα εἰς
ἡμᾶς.

*. 29. Similiter in Græco, nifi quòd habetur plurali-
ter, exάnecar, vocaverunt, non vocavit; paulòque poft
ita, ws dè ñade, eide, ut autem venit, vidit, loco
y
qui cùm introiffet, vidit; detracta infra conjunct. &, an-
te cecidit, cum ifto feq. fuper terram. In Mfs. Germ. 15.
& Pech. ita: Et vocaverunt Achior de domo Ozia: qui
cùm venisset, & vidiffet caput Olof. in manum ( Pech.
manu) unius viri in ecclefiam populi, (Pech. populo )
cecidit in faciem fuam, & deficiebat fpiritus ejus, Pech. &
refoluta eft anima ejus. In Corb. verò fic: Et vocaverunt
Achior: qui cùm venisset, & vidisset caput Olof. in manu
wiri, procidit in faciem in terram, & aftuavit anima ejus.
#. 30. Mfs. Corb. & Pech. Sed poftquam refumpfit,
procidit ad, &c. ut fup. Pech. in fine leg. ad illam, non
illi. Germ. 15. Et refocillaverunt eum, & cecidit ad pe-
des, &c. ut in Pech. Græcè : ws de árénalov autòr, πρOG-
έπεσε τοῖς &c. ut fup. detracto tamen illi, vel ad il-
lam, in fine.

. 31. Similiter in Græco, exceptis his mediis, oíTIτες ακέσαντες τὸ ὄνομά σου, ταραχθήσονται. Καὶ νῦν ἀνάγει tò Cx,

aóv por qui quidem audientes nomen tuum, turbabuntur.
Et nunc annuntia mihi. Ml. Corb. habet, qui audient no-
men tuum, turbabuntur ; cætera ut fup. German, verò
15. ita Benedicta tu in tabernaculo omnis Juda, & in
omni gente; qui audierint nomen tuum, turbabuntur. Es
nunc indica mihi qua feceris in diebus iftis. Mí. Pech.
priora verba admittit, Benedicta tu in omni tabernaculo a
fequentia verò filentio premit.

* Rurfum abfunt ifta à Mf. Pech. nec leguntur fup.
in Vulg. vel quidpiam fimile. In Mf. verò Germ. 15.
habentur hoc modo: Et indicavit illi omnia quæ fecerit,
ex qua die profecta eft, ufque in diem qua loquebatur illi,
Qua cùm ceffaffet, exfultavit omnis populus voce magna,

dederunt vocem jucunditatis in civitate fua. In Corb.
fic: Et indicavit illi Judith omnia quæ fecerat. Qua
cùm ceffaffet loquendo, ululavit omnis populus magna voce
&c. ut in Germ. 15. Græc. Kal aufeineV OUTW Indi
ἐν μέσῳ τὸ λαν πάντα ὅσα ἦν πεποιηκυῖα, ἀφ' ἧς ἡμέρας
ἐξῆλθεν ἕως οὗ ἐλάλει αυτοῖς. Ὡς δὲ ἐπαύσατο λαλέτα, ηλά
xazer o nao's porn μeránn, y dwxer perur suppósuror ( Mf.
λαξεν λαὸς φωνῇ μεγάλῃ, καὶ ἔδωκεν φωνὴν εὐφρόσυνον
Alex. suppocurus) & Tη TÓRE AUTOY.
εὐφροσύνης ἐν πόλει αυτῶν.

#.6. Itidem Græcè, præter unum • Oeds T 'Ispanλ,
loco Dominus in Ifraël. In Mf. Germ. 15. ita Andiens
autem Achior omnia quæ fecit Deus Ifraël, credidit Deo ex
animo, & circumcidit carnem præputii fui, & adpofitus eft
ad populum Ifraël ufque in hodiernam diem. In Corb. Vi
dens autem (Gr. ¡No è ) Achior omnia quæ fecit Dominus
in Ifraël, credidit Deo, & circumcidit carn. praputii fui,
& adpofitus eft ad Dominum Ifraël ufque in bodiernum diem.
Nihil iftorum omnium eft in Mf. Pech.

*. 7. M. Germ. 15. Ut autem lux orta eft, fufpen-
derunt caput Olofernis fuper muros, & omnis vir jump-
fit arma fua, & exierunt fecundùm cohortes fuas afcenfio-
nem montis. Similiter in Pech. exceptis his prioribus, fed
ut lux orta eft, fubierunt, &. In Corb. verò fic: Et ut
lux orta eft, fufpenderunt caput Olof. fuper muros, & ace
cepit omnis vir arma fua, & exierunt fecundùm fpinas (1.
fpiras) afcenfionis montis. Græcè: Hvíxa de o oppos aré-
βη, κι ἐκρέμασαν τὴν κεφαλὴν Ὀλοφ. ἐκ τῇ τείχες, καὶ ἀνέλαβε
છે
πᾶς ἀνὴρ Ἰσραὴλ τὰ ὅπλα αυτέ, κ ἐξήλθοσαν κατὰ σπείρας
ἐπὶ τὰς ἀναβάσεις τῷ ὄρες.

τα

. 8. Mfs. Germ. 15. & Pech. Filii autem Affyriorum, ut
viderunt illos, miferunt ad duces fuos, & ad tribunos, & ad
omnes principes fuos. Corb. Filii autem Affyrior. ut viderunt
illos, miferunt ad duces fuos; 5 illi venerunt ad duces
& tribunos, Grac. Οἱ δὲ υιοί Αστέρα ὡς εἶδον αυτός,
Oi vni

Ex MB, Reg. S Germ.

10. Nullus enim audebat cubiculum virtutis Affyriorum pulfando aut intrando aperire.

VULGATA ΝΟΥ Α.
9. Porro hi, qui in tabernaculo erant, venien- laret.
tes, & ante ingreffum cubiculi perftrepentes, excitan-
di gratiâ, inquietudinem arte moliebantur, ut non
ab excitantibus, fed à fonantibus Holofernes evigi-
VERSIO ANTIQUA.

11. Et venerunt ad tabernaculum Olofernis, &
dixerunt ad Bagoe, qui erat fuper omnia ejus :

12. Sufcita dominum noftrum, quoniam ausi funt filii Ifraël defcendere ad nos in bellum, ut pereant ufque in finem.

13. Et introivit Bagoas, & pulfavit januam quæ ante tabernaculum erat : fufpicabatur enim illum adhuc cum Judith dormire.

14. Poftquam verò nullus refpondebat, aperuit, & introivit in cubiculum, & invenit illum jacentem nudum in teftudine, & caput ejus fublatum ab eo : & exclamavit voce magna cum lacrymis & luctu, & fcidit veftimenta fua.

15. Et intravit in tabernaculum ubi erat Judith, & non invenit eam; & egreffus eft ad populum,

16. & dixit: Neglexerunt heri fervi ejus, & fecit confufionem una mulier Hebræa in domo regis Nabuchodonofor, quoniam ecce Olofernis in terra jacet, & caput ipfius non eft in eo.

17. Et audierunt verba hæc presbyteri Affyriotum, fciderunt tunicas fuas, & conturbata eft anima eorum valde.

18. Et factus eft clamor eorum in medio caftrorum.

VULGATA NOVA.

11. Sed cùm veniffent ejus duces ac tribuni, & univerfi majores exercitus regis Affyriorum, dixerunt cubiculariis:

12. Intrate, & excitate illum, quoniam egreffi mures de cavernis fuis, ausi funt provocare nos ad prælium.

13. Tunc ingreffus Vagao cubiculum ejus, ftetit ante cortinam, & plaufum fecit manibus fuis: fufpicabatur enim illum cum Judith dormi

NOTE AD VERSIONEM
διέπεμψαν ἐπὶ τὲς ἡγουμένως αυτῶν· οἱ δὲ ἦλθον ἐπὶ σρατη-
γές, και χιλιάρχες, κ ἐπὶ πάντα αρχοντα αυτῶν.

. 11. Ms. Germ. 15. & Pech. Qui cùm veniffent
Pech. conveniffent) ad tabernac. Olof. dixerunt ad Ba-
goam (Pech. Bacua) qui erat fuper omnia illius. Corb.
Qui cùm veniffent ad tabernac. Olof. dixerunt ad cubicula-
rios illius. Græc. Καὶ παρεγένοντο ἐπὶ τὴν σκηνὴν Ὀλοφ. κ
εἶπαν τῷ ὄντι ἐπὶ πάντων τῶν αὐτῇ.

V. 12. Mfs. Germ. 15. & Pech. Sufcita nunc dominum noftrum, quoniam aufi funt Judai defcendere ad nos in (Pech. ad) pugnam, ut exterminentur in ( Pech. ad ) confummationem. Corb. cum Germanenfi concinit nifi quod hab. excitate, pro fufcita nunc, & exterminent, pro exterminentur. Græc : "Εγειρον δὴ τὸν κύριον ἡμῶν, ὅτι ἐτόλμησαν οἱ δέλοι καταβαίνειν ἐφ' ἡμᾶς εἰς πόλεμον κ ἵνα ἐξο λοθρευθώσιν εἰς τέλος.

. 13. Mf. Germ. 15. Introivit Bagoas, pulfavit of sium tabernaculi: fufpicabatur autem dormire illum adhuc cum Judith. Corb. Et introiit Bagoas, plaufit manibus fuis: fufpicabatur enim dormire illum cum Judith. Pech. Et introit Bagoas, & pulfavit oftium tabernaculi: fufpicabatur enim dormire illum. Huic ultimo confonat Græcum nifi excipias vocem oftium, cujus loco hab. τὴν αὐλαίαν, aulam, hoc fuperaddito in fine, μera 'I.

. 14. Mf. Germ. 15. Et cùm non audiretur, poft pufil-
lum introivit in cubiculum, & invenit illum projectum de
reftudineo leto nudum in terra
5 caput illius ablatum
ab eo exclamavit voce magna cum fletu magno, & con-
fcidit veftimenta fua. Pech. Et cùm non audiretur, inter-
miffo fpatio, introiit in cubiculum, & invenit illum pro-
jettum nudum in terra, & caput illins ablatum ab eo:
clamavit voce magna cum fletu, & gemitu, & ululato
magno, fcidit veftimenta fua. Corb. Et cùm non audiret,
aperuit, introivit cubiculum, & invenit illum projectum
in terra, caput ablatum ab illo : & clamavit voce ma-
gna cum fletu,& confcidit veftimenta fua. Græc. 25 è
ἐδεὶς ἐπήκεσε, διασείλας εἰσῆλθεν εἰς τὸν κοιτῶνα, καὶ εὗρεν

αυτὸν ἐπὶ τῆς χελωνίδος ἐῤῥιμένον νεκρὸν, καὶ ἡ κεφαλὴ αυτή αφήρητο απ' αυτό και εβόησε φωνή μεγάλη μετὰ κλαυθμό, και seravμe, in boûs ¡Xupas, y diéppnže ta ¡μátia duty.

V. 15. Ita Græcè, præter duo, xalaxúveα additum ad Judith, & fuos, profiliit, pro egreffus eft. In Mf. Germ. 15. fic: Et introivit in tabernaculo ubi erat Judith divertens, non invenit illam ; & egrediens ad populum. In Pech. Et introiit tabernaculum ubi fuerat Judith hofpitata, non invenit illam ; & egreffus ad populum. In Corb. Et introivit in tabernaculum Judith, & non invenit illam exfilivit ad populum.

. 16. Mf. Germ. 15. Dixit: Pectaverunt fervi, fecit confufionem una mulier Hebræa, intravit in domum Nabochod. quoniam ecce Olofernes in terram jacet, & caput illius non eft in eum. Pech. Dixit: Peccaverunt fervi, fecit confufionem una mulier Hebraa in domo regis Nabochod. quoniam ecce Olofernis in terra, & caput illius non eft in eo. Corb. Et dixit illi : Una mulier Hebræa fecit confusionem in domo Nabuchod. quoniam ecce Olof. jacet in terra, & non eft caput in illo. Græc. Kpálwr, (Mf. Alex. cum edd. Ald. & Compl. Kal honger) 'Héтnour of Señor, éxoinσεν αιχύνην μία γυνὴ τῶν Εβραίων εἰς τὸν οἶκον τῇ βασιλέως Ναβεχοδ. ὅτι ἰδὲ Ολοφέρνης χαμαί, καὶ ἡ κεφαλὴ ἐκ ἔσιν ἐπ' αὐτῷ.

. 17. Mfs. Germ. 15. & Pech. Et factum eft, cùm audiffent principes virtutis Affyriorum verba bac, confciderunt (Pech. fciderunt) veftimenta fua, & conturbabatur animus (Pech. anima) eorum valde. Corb. Quod cùm audiffent principes virtutis Affyriorum, confciderunt veftimenta fua, & conturbata eft anima illorum valde. Græc. Ὡς δὲ ἤλεσαν ταῦτα τὰ ῥήματα οἱ ἄρχοντες τῆς δυνάμεως 'Aarup, rès xituras dutar dieppuar, &c. ut in textu Reg.

. 18. Mf. Pech. Et levatus clamor illorum ingens in medio caftrorum. Corb. Et factus eft clamor magnus in mediis caftris eorum. Germ. 15. fimpliciter habet, in media caftra, omiffis aliis. Græc. verò: Kai vérsto autŵr xpag γή και βοὴ μεγάλη σφόδρα ἐν μέσῳ τῆς παρεμβολῆς.

1.

VULGATA NOVA.

Umque omnis exercitus decollatum Ho

Clofernen audiffet, fugit mens or confi

I.

ET

VERSIO ANTIQUA.

T ut audierunt ii qui in tabernaculis erant, Ex Mß. R«g. & admirati funt, & inquifierunt quid effet fac Germ,

lium ab eis, & folo tremore & metu agitati, ti: & incidit in illis timor & tremor, fugæ præfidium fumunt,

2. ita ut nullus loqueretur cum proximo fuo, fed inclinato capite, relictis omnibus, evadere feftinabant Hebræos, quos armatos fuper fe venire audiebant, fugientes per vias camporum & femitas collium.

3. Videntes itaque filii Ifraël fugientes, fecuti funt illos. Defcenderuntque clangentes tubis, & ululantes poft ipfos.

4. Et quoniam Affyrii non adunati, in fugam ibant præcipites: filii autem Ifraël uno agmine perfequentes, debilitabant omnes, quos invenire potuiffent.

5. Mifit itaque Ozias nuncios per omnes civitates & regiones Ifraël.

6. Omnis itaque regio, omnifque urbs, electam juventutem armatam mifit poft eos, & perfecuti funt eos in ore gladii, quoufque perveni

rent ad extremitatem finium fuorum.

7. Reliqui autem qui erant in Bethulia, ingreffi funt caftra Affyriorum, & prædam, quam fugientes Affyrii reliquerant, abftulerunt, & onuf

tati funt valde.

8. Hi verò, qui victores reverfi funt ad Be

2. & non erat homo qui ftaret ante proximum fuum, fed diffufi unianimes fugiebant în omnem viam campi & montis : & qui caftra collocaverant circa Bethuliam, in fuga converfi funt.

3.

Tunc filiorum Ifraël omnis vir bellator dif fufus eft fuper illos.

5. Et mifit Ozias Bethumas, Tebel, Merichoba, & Joab, & in omnem montem Ifraël, ut cognofcerent de his rebus quæ gefta erant, & omnes in hoftes diffundantur ad fummam victoriam bellorum.

6. Et poftquam audierunt filii Ifraël, omnes fimul incubuerunt in illos, & conciderunt illos ufque Choba. Similiter autem & qui in Hierufalem erant, venerunt ex omni montana ; renuntiata funt enim illis quæ facta funt inimicis eorum: & qui in Galaad, & qui in Galilæa erant, confecuti funt eos, & interfecerunt illos plagâ magnâ, quoufque tranfirent Damafcum & terminos

eorum.

7. Reliqui autem qui inhabitabant Bethuliam incubuerunt in caftra Affyriorum, & fpoliaverunt eos, & locupletati funt valde.

8. Filii autem Ifraël reverfi à cacumine mon

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUA M.

¥. 1. Mf. Germ. 15. Et ut audierunt hi qui in tabernatulis erant expaverunt quod factum effet: & decidit fuper eos timor tremor. Itidem Græcè, nifi excipias unum BATO veyorós, fuper factum, loco quod factum effet. Similiter in MI. Pech. his tantùm mutatis, poft erant: Quid facti effet, expaverunt:& decidit fuper illos, &c. In Corb. verò fic: Et audierunt illi qui in tabernaculo erant, & expaverunt, & exquifierunt quid effet factum : 5 decidit fuper ilLos, &c. ut fup.

*. 2. Mfs. Germ. 15. & Pech. Et non erat homo qui (Pech. erat qui) ftaret contra faciem proximi fui adhuc, fed (Pech. fui, fed) diffufi funt unianimes (Pech. effufi funt fimul omnes,) fugiebant in omnem viam campi, per montanam (Pech. montana: ) 5 qui pofuerant caftra in omnibus ( Pech. in montibus ) circa Bethuliam, converfi funt in fugam. Corb. Et non erat homo qui conftaret contra faciem proximi fui, fed fugiebant in omnem viam campi, & extraicientes (f. caftra jacientes) in montana, converfi funt in fugam. Grac. Καὶ ἐκ ἦν ἄνθρωπος μένων κατὰ πρόσω που το πλησίον ἔτι, ἀλλ ̓ ἐκχυθέντες ομοθυμαδὸν ἔφευγον ἐπὶ πᾶσαν ὁδὸν τὸ πεδίο καὶ τῆς ὀρεινῆς· καὶ οἱ παρεμβεβληκότες ἐν TH оρein xúxaw BelлOÚα, EтρTav eis puyur. In Mf. Alex. ac editt. Ald. & Compl. deeft, poft Belvéα.

~

. 3. M. Germ. 15. Et tunc filii Ifraël, & omnis bellator eorum, diffufi funt fuper illos. Pech. Tunc filii Ifraël, omnis vir bellator eorum, diffufi funt, &c. Item Græcè Καὶ τότε οἱ ὑιοὶ Ἰσραὴλ, πᾶς ἀνὴρ πολεμικῆς ἐξ αὐτῶν, exúbnoar, &c. ut fup. Corb. verò fimpliciter habet: Quoniam omnis vir bellator exarferat fuper illos.

v. 5. Mf. Germ. 15. Et mifit Ozias, in Bethumaften, & Bebem, Achom, Zehon, & in omnem regionem Ifraël, qui nunciarent de confummatis, & omnes diffundentur bellatores in confummationem illorum. Græcè Kai anésEINEV Οξίας εἰς Βαιλομαθτίμ, η Χαβαί, και Χωλά, καὶ εἰς πᾶν ὅριον Ἰσραήλ, τις απαγ[έλλοντας ὑπὲρ τῶν (υντετελεσμένων, και ἵνα πάντες ἐπεκχυθώσι τοῖς πολεμίοις εἰς τὴν ἀναίρεσιν αυτ Tav. In Mf. verò Pech. fic : Et mifit Ogias in omnem regionem Ifrael, qui renuntiarent de rebus geftis, & ut omges diffundantur fuper boftes ad interficiendos eos. In Gorb

Et mifit Ozias in omnem regionem Ifraël, & nunciavit quæ
contigiffent, ut omnes convenirent in pugnam ad confumma-
tionem illorum.

. 6. Nonnulla variant Græcè, fed parvi ponderis ; vi-
delicet initio habetur as de, ut autem, loco && poftquam ;
paulòque poft, oμctvμas or sπÉTEGOr, pro fimul incubus-
ομοθυμαδὸν ἐπέπεσον,
runt, ut & e'xo@lor, pro conciderunt; item pro in Hierufa-
lem erant, venerunt, ita, ἐξ Ιερκσαλήμ παρεγενήθησαν κα
fubinde pro renuntiata funt, árúyseinav, nec ita multò
post, Th wapeμborn Tŵr expar, pro inimicis; rurfum in-
fra, Tepexicasar, diffipaverunt, pro interfecerunt, de-
traćtis his quæ fup. erant, confecuti funt eos, &; demum
pro tranfirent, habetur wapйnfor, & in fine, avtûs, loco
corum. In Mfs. Germ. 15. & Pech. bene: Ut audierung
autem (Pech. Quod ut audierunt ) filii Ifraël, omnes unia-
nimes inruerunt fuper illos, conciderunt ( Pech, cade-
runt) illos ufque in Chobam ( Pech. ufque Choba. ) Simili-
ter autem 5 qui in Jerufalem erant, advenerunt ( Pech. ve
nerunt ) ex omni regione montana; nunciatum autem ( Pech.
delet autem ) erat eis qua faila fuerant in caftris inimico-
rum fuorum: qui in Galaad, & qui in Galilæa, fecuti
funt illos, (Pech. fecuti erant, admisti funt illis, ) & per-
cufferunt eos plagâ magnâ, ufque dum tranfirent Damafcum

fines ejus. In Corb. fic: Quod cùm audiffent filii Ifraël,
omnes unanimes irruerunt fuper illos, & conciderunt illos
ufque Coba. Similiter autem ex Jerufalem venerunt ex omni
regione ; nunciatum enim erat illis quæ falla effent in caftris
inimicorum fuorum: & qui in Galaad, & qui in Galilan
erant, interfecerunt illos plagâ magnâ, usque dum tranfi-
rent Damafcum 5 terminos illorum.

#. 7. Mfs. Germ. 15. & Pech. Refidui autem inbabi-
tantes Bethulia (Pech. Bethuliam) irruerunt in caftra Assy-
riorum, pradaverunt illa, & honeftati funt valde
(Pech. pradati funt eam, & ditati funt valde.) Corb. Re
liqui autem inhabitantes Bethuliam irruerunt in caftris Aff
rior. 5 pradaverunt illos, dehoneftati funt valde, Gr.
Οἱ δὲ λοιποὶ οἱ καλοικένιες Βετυλούα ἐπέπεσαν τῇ παρεμβο
λῇ Ασσούρ, καὶ ἐπονόμευσαν αυτές, καὶ ἐπλούτησαν σφόδρα
#.8. Mr. Germ. 15. Filii autem Ifraël reverfi funt de

træ :

11. quia fecifti omnem adinventionem tuam, & fecifti bona cum Ifraël, & benefecit fuper nos Deus, benedicta es mulier apud Deum omnipotentem in æternum tempus.

12. Et dixit omnis populus: Fiat, fiat. 13. Et fpolia collegit populus multa per triginta.

dies

14. Et dederunt Judith tabernaculum Olofernis, & omne argentum, & lectum, & apparatum illius: & cùm accepiffet Judith, impofuit fuper mulas fuas, & junxir currus fuos, & congefGit illa fimul.

15. Et concurrerunt omnes mulieres Ifraël ad eam, ut viderent illam : & benedixerunt ei, & fecerunt illi choros ex fe. Et accepit Judith tyrfos in manu fua, & dedit mulieribus quæ cum ea erant ; & coronavit fe olivâ, & eos qui fecum erant.

* Et omnes principes plebis Ifraël præibant ante populum imperans omnibus mulieribus: & fequebantur eam omnes viri Ifraël cum armis & Coronis, & hymni erant in ore ipforum.

VULGATA NOVA.

thuliam, omnia quæ erant illorum attulerunt fe cum, ita ut non effet numerus in pecoribus, & jumentis, & univerfis mobilibus eorum, ut à minimo ufque ad maximum omnes divites fierent de prædationibus eorum.

9. Joacim autem fummus pontifex, de Jerufalem venit in Bethuliam cum univerfis presbyteris fuis, ut videret Judith.

10. Quæ cùm exiffet ad illum, benedixerunt eam omnes una voce, dicentes: Tu gloria Jerufalem, tu lætitia Ifraël, tu honorificentia popu

li noftri:

II. quia fecifti viriliter, & confortatum eft cor tuum, eò quòd caftitatem amaveris, & poft virum tuum, alterum nefcieris: ideo & manus Domini confortavit te, & ideo eris benedicta in æternum.

12. Et dixit omnis populus : Fiat, fiat. 13. Per dies autem triginta, vix collecta fun fpolia Affyriorum à populo Ifraël.

14. Porro autem univerfa, quæ Holofernis peculiaria fuiffe probata funt, dederunt Judith in auro, & argento, & veftibus, & gemmis, & omni fupellectili, & tradita funt omnia illi ǎ populo.

15. Et omnes populi gaudebant, cum mulieribus, & viginibus, & juvenibus, in organis & citharis.

dies triginta. Similiter in Pech. præter hoc, pradatuš ef. Item Græce : Καὶ ἐλαφύρευσε πᾶς ὁ λαὸς τὴν παρεμβα aur, &c. ut fup. A Mf. Alex. ac editt. Ald, & Compl. abeft πᾶς.

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
tæde, & dominati funt reliquorum, & vicos, & civitates
qua in montana, & omnes campestres dominati funt multa-
rum pradarum. Græc. Oi è viol 'Iogana araspe farles and
τῆς κοπῆς, ἐκυρίευσαν τῶν λοιπῶν· κ αἱ κῶμαι, καὶ ἐπαύλεις
{Mf. Alex. cum Ald. & Compl. ai wóneis ) & Tŷ operon by
πεδινῇ ἐκράτησαν πολλῶν λαφύρων· ἦν γὰρ πλῆθος πολύ σφό
Sex. In Corb. hæc tantùm leguntur: Filii autem Ifraël re-
verfi à cæde, abftulerunt cætera ; à Pech. verò absunt om-
nia ufque ad . 13.

2

.9. Similiter in Græco, translato verbo xler, vene-
runt, non venit, poft Jerufalem; item fup. loco majores
habetur й yepesía, fenatus, & in fine, sipurur, pa-
tem, pro in pace. M. Germ. 15. Regio confonat ufque
ad vocem Jerufalem, cui addit: & viderunt bona quæ fe-
eit Deus Ifrael cum Judith; nec plura. In Corb. verò fic:
Et venit Joachim fac. mag. & feniores filiorum Ifr. qui in-
babitabant Jerufalem, ut viderent bona qua fecit Dom. in
Irael, ut viderent Judith, & loquerentur ad illam pacific.

. 10. Nonnulla diffimilia in Græco, ubi fic : 'N5 as
εἰσῆλθον πρὸς αὐτὴν, ευλόγησαν αυτὴν πάντες ομοθυμαδὸν, καὶ
εἶπαν πρὸς αὐτήν· Σὺ ύψωμα Ἰσραήλ, ου γαυρίαμα μέγα
το Ισραήλ, ο καύχημα μεγα το γένες ἡμῶν. In Mr. Corb.
ita:
Qua cùm exiffet ad illos, benedixerunt illam omnes fi-
mul, & dixerunt ad illam: Tu es gloria Jerufalem, tu es
gaudium Ifrael, tu honorifica populi noftri. In Germ. 15.
Et cùm exiffet ad eos dixerunt ad illam omnes fimul : Tu
exaltafti Jerufalem, tu glorificafti Ifraël, tu gaudium generis
noftri.

. 11. Mf. Germ. 15. Fecifti hæc omnia in manu tua, & fecifti bona cum Ifrael, & placuit in eis Deo: benedicta tu efto apud Deum omnip. in fempiterno tempore. Sic etiam in Græco, deleto &, poft manu tua; loco tamen horum, & placuit, &c. fic habetur: Eudoxиoα, éπ' auтTOÏS Ó ☺EÓS ευλογημένη γίνει παρὰ τῷ παντοκράτορι Κυρίῳ εἰς τὸν αἰῶνα χρόνον 5 bene fentiat fuper eis Deus, &c. In Mr. Corb. ita: Quia fecifti bona cum Ifraël, & benedixit fuper eos Deus, benedicta es tu apud omnip. Deum in fempiternum tempus.

V. 12. Ita Mf. Germ. 15. cum Corb. In Græco verò
femel, voro.

W. 13. Mf. Corb. Et collegit fpolia omnis populus multa,
c. ut fup. Germ. verò 15. Et prædavit populus caftra per

#. 14. Ms. Germ. 15. Et dederunt Judith tabernac. Olof. & omne argentum ejus, & fuperlectilem, I vaja illius: 5 accipiens, impofuit eas fuper mulas fuas, & junxit vebicula fua, & congregavit ea defuper. Pech. Et dederunt Judith tabernac. Ŏlof. & omne argentum, & fupellectilem, 5 omnem apparatum ejus : & accipiens, impofuit fuper mulas fuas, & junxit vehicula fua, & oneravit ea in ipfis. Mf. Germ. 4. legit famulas, non mulas, fed malè. În Corb. verò fic: Et dederunt Judith tabernac. Olof. 5 omne argentum, & fupellectilem ejus : & accipiens Judith, impofuit in jumentum fuum, 5 junxit vehicula fua, & impofuit fuper illa. Grzc. Καὶ ἔδωκαν τῇ Ιουδίθ τὴν σκηνὴν Ὀλοφο και πάνω θα τὰ ἀργυρώματα, καὶ τὰς κλίνας, καὶ τὰ ὅλκια, και πάντα τὰ σκευάσματα αυτόν· καὶ λαβεια αυτη ἐπέθηκεν ἐπὶ τὴν ἡμίονον αυτῆς, καὶ ἔζευξε τας αμάξας αυτῆς, καὶ ἐσώρευσεν αυτὰ ἐπ' αὐτῶν.

τα

#. 15. Mf. Germ. 15. Et concurfit omnis mulier Ifraël apud illam : & benedixerunt illam, & dixerunt adclamantes, & benedicentes cum mulieribus quæ cum ipfa erant, & fecerunt chorum illic ex fe ipfas. Et accepit ramos in manie fua, & dedit mulieribus qua erant cum ipfa; & coronavit fe de oliva, ipfa, & quæ cum illa erant. Corb. Et concurrit omnis mulier, ut viderent illam : 5 benedixerunt illam, & fecerunt fibi chorum magnum. Et accepit thyrfos & dedit mulieribus quæ erant cum illa; reliqua defunt. In Pech. multò contractiùs, fcilicet: Et concurrit omnis mulier ex Ifraël ad eam benedixerunt illam ; nec plura. Grace verò ita : Καὶ (υνέδραμε πάτα γυνὴ Ἰσραὴλ, τα ἰδεῖν αυτήν· κ εὐλόγησαν αυτὴν, ( Mr. Alex. αυτῇ ) καὶ ἐποίη σαν αυτῇ χορὸν ἐξ αὐτῶν. Καὶ ἔλαβε θύρσες ἐν ταῖς χερσίν αυτής, και έδωκε ταῖς γυναιξὶ ταῖς μετ' αυτῆς· καὶ ἐσεφανώσαν Το τὴν ἐλαίαν, αυτη, καὶ αἱ μετ' αυτής. M. Alex. hab. ἐξε parcals, ed. Compl. eseqárwoar Tur Exalar dutỹ, ù tỹ. &c. Ald. aut à ñ, &c.

* In Mf. Germ. 4. media ifta, imperans (supp. ipsa ) omnibus mulieribus, licet erafa omnino non fint, lituris tamen nonnullis infperfa funt; in Regio autem eadem funt manu. In Germ. 15. ita : Et prodivit, & omnes principes plo

T

Corb. non malè : Et predivit ante populum, dux ipfa om-
nium mulierum : & fequebatur omnis vir Ifraël ornatus ( f.
armatus) cum coronis, & hymnus erat in ore illorum. De-
fiderantur hæc tota in Mf. Pech.

CAPUT XV I.

VULGATA NOVA.

Unc cantavit canticum hoc Domino Ju- 1.
dith, dicens:

2. Incipite Domino in tympanis, cantate Domino in cymbalis, modulamini illi pfalmum novum, exaltate, & invocate nomen ejus.

3. Dominus conterens bella, Dominus nomen eft illi.

4. Qui pofuit caftra fua in medio populi fui ut eriperet nos de manu omnium inimicorum noftrorum.

5. Venit Affur ex montibus ab aquilone in multitudine fortitudinis fuæ : cujus multitudo obturavit torrentes, & equi corum cooperuerunt valles.

6. Dixit fe incenfurum fines meos, & juvenes meos occifurum gladio, infantes meos dare in prædam, & virgines in captivitatem.

7. Dominus autem omnipotens nocuit eum, & tradidit eum in manus feminæ, & confodit

eum.

8. Non enim cecidit potens eorum à juvenibus, nec filii Titan percufferunt eum, nec excelfi gigantes oppofuerunt fe illi, fed Judith filia Merari in fpecie faciei fuæ diffolvit eum. 9. Exuit enim fe veftimento viduitatis, &

VERSIO ANTIQUA.

Ex MB. Rog.&

Enthal,
T præibat Judith in confeffione fua ante om-
nem Ifraël, & fucclamabat omnis populus Germ.
laudem Domino. Et dixit Judith :

2. Incipite Domino in tympanis, cantate Deo
in cymbalis, modolamini illi pfalmum novum,
exaltate, & invocate nomen ejus.

3. Quia Deus conterens bella, Dominus nomen eft illi.

4. Qui ponit caftra fua in medio populi fui, ut eripiat me de manibus perfequentium me.

5. Venit Affur de montibus ab aquilone, venit in millibus exercitus fui: cujus multitudo obturavit torrentes, & equi eorum cooperuerunt valles.

6. Dixit incenfurum fe fines meos, & juvenes meos occifurum gladio, parvulos meos daturum in prædam, & virgines fpoliaturum.

7. Dominus omnipotens nocuit eum, & tradidit illum in manu feminæ, & confodit eum.

8. Non enim cecidit potens eorum à juvenibus, neque filii Dathan percufferunt illos, nec filii gigantium infidiati funt eis, fed Judith filia Merari in pulchritudine faciei debilitavit illum.

9. Exuit enim se cultu viduitatis fuæ, in exful

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. . 1. Mf. Germ. 15. fic habet: Et fuftulit Judith confefionem fuam in omnem Ifrael, & clamabat omnis populus laudem Domino. Et dixit Judith canticum. Gr. vero : Καὶ ἐξηρχεν Ιεδὶθ τὴν ἐξομολόγησιν ταύτην ἐν παντὶ Ισραήλ, και υπεφών, πᾶς ὁ λαὸς τὴν αἴνεσιν ταύτην. In Mr. Pech. hoc unum legitur: Et dixit Judith.

. 2. Hoc etiam canticum editum eft cum aliis nonnullis ad calcem Plalterii antiqui, ftudio & opera Em. Cardin. Thomafii Roma, anno 1697. ubi primò fic legitur: Incipite Domino in tympanis, cantate & in cymbalis, imponite ei pfalmum novum, exfultate, 5 invocate nomen ejus. Mf. Pech. Incipite Deo meo in tympanis, canite Deo meo in cymbalis, modolamini illi pfalmum novum, & exaltate eum, & invoc. &c. Mf. Germ. 15. Extollite Deo meo in tympanis, canite Deo meo in cymbalis, cantate illi pfalmum noS exaltate eum, 5 invocate nom. ejus. Corb. Camite ei in cymbalis, facite ei pfalmum, 5 exaltate ei, invoc. &c. Germ. 4. exultate. Græc. Manufcripto Pech. confonat ad verbum, nifi quòd habet To Kupiw, Domino cum Germ. 4. non Deo, poft canite, tollitque &, ante exaltate, cum feq. eum.

vum,

. 3. Itidem in Mf. Germ. 4. præter unum Deus, loco Dominus. In Corb. fic: Quoniam Deus contribulat bella, Dominus nomen eft ei. In Pfalt. Thom. Deus qui conteret bella, Dominus nomen eft illi. In Mf. Germ. 15. Tu es Deus conterens bella Dominus, abfque feqq. Sic etiam in Pech. detracta infuper voce Dominus. In Græco fic :"Ords Curl pilar coxÉμes Kuens in editt. Ald. & Compl. deeft Κύριος.

V. 4. Similiter in Pfalt. Thom. exceptis his, ut eripiat nos de manibus perfeq. nos. In Mf. Germ. 15. fic: Qui pones caftra in medio populi tui, ut educeres de manu perfeq. me. In Corb. Qui mifit, & pofuit caftra fua in medio caf srorum filiorum Ifraël, ut educeret me de manu perfeq. me. Grece: Οτι εἰς παρεμβολὰς αὐτῷ ἐν μέσῳ καὶ ἐξείλατό με EX XEIPOs Tur, &c. ut fup. In Mf. Pech. prætermittuntur ifta cum feqq. ufque ad v. 7.

#. 5. Mf. Germ. 15. Venit Affur à montibus tutium ( f. virtutum) fuarum : quorum multitudo occupavit torrentes, & equis fuis cooperuit colles. Corb. Venit Affir ex montibus ab aquilone, in millia virtutum fuarum : quorum multitudo obturavit torrentes, & equi ipforum cooperuerunt colles. Pfalt, Thom. Assur de montibus ab aquilone venit, cum

millibus exercitus fui: cujus multitudo occupavit torrentes
& equi eorum operuerunt valles. Græc. "Haber Aarspek
ορέων από Βορρά, ἦλθεν ἐν μυριάσι δυνάμεως αυτῷ· ὧν τὸ
πλῆθος αυτῶν ἐνέφραξε ( Ald. & Compl. έφραξε ) χειμάρ
pus, · καὶ ἡ ἵππος αυτῶν ἐκάλυψε βενές.

.

.6. Similia Græc. habet, nifi quòd initio delet se
paulòque poft præponit a, voci gladio, & fub finem ad-
dit us, ad virgines; inter vocem autem gladio, & feq.
parvulos, inclufa leguntur ifta, ra Jurásová μs In-
và us
Geir eis &'dapos, . Similiter in Mf. Germ. 15. Dixit fuc-
cendere fines meos, & juvenes meos occidere in gladio, &.
lacentes meos dare ad pavimentum, & parvulos meos dare
ad prædam, virgines in captivitatem. In Corb. verò fic :
Dixit ut incenderet fines meos, ut interficeret gladio nates
daret eos in captivitatem, & virgines in prada. In
Pfalt. Thom. Dixit enim fe incenfurum fines meos, & ju-
venes meos occifurum gladio, infantes meos adducere in præ-
dam, virgines in captivitate.

meos,

.7. Pfalt. Thom. Dominus autem nocuit eum, &5 tradidit cum in manus femina, confundit eum. Ms. Germ. 15. Dominus autem omnipotens prævenit eum, & in manu femina confudit eum. Corb. Deus omnip. tradet illos in manu femina, & confundit illos. Pech. Dominus autem omnip. Sprevit eum, in manu femina confudit eum. In Gr. fimpliciter : Κύριος παντοκράτωρ ἠθέτησεν αυτὲς ἐν χειρὶ θηλείας.

#. 8. Mf. Germ. 4. loco gigantium, fcribit gigantis, vel etiam gigantes; nam in Mfs. antiquis promifcuè ponitur e, pro i, & i, pro e. In altero Germ. 15. ita : Non enim cecidit potens illorum à juvenibus, neque filii bellatorum percufferunt illum, nec excelfi gigantes fuperpofuerunt fe illis, fed Judith filia Merari in fpecie faciei diffolvit illum. Similiter in Pfalt. Thom. paucis mutatis : Non enim cecidit potens eorum à juvenibus, nec filii Tela percufferunt eum, nec excelfi gigantes impofuerunt fe illi, fed Judith filia Meraris fpecie faciei fua diffolvit illum. Itidem Græcè, exceptis levibus his, Travar, loco Tela; paulòque poft, ἐπέθεντο αυτῷ, loco impofuerunt fe illi, & ἐν κάλλις, ἐπι pulchritudine, pro facie. In Mf. Corb. fic: Non enim ceciderunt potentes illorum à juvenibus, neque filii Titan percuf ferunt illos, neque gigantes, fed Judith filia Merari in fpecie folvit eum: à Pech. verò abfunt ifta, ut & feqq. ufque ad *. 15.

. 9. Similiter habet Mf. Germ. 15. præter duo, vef

7