Gorman

VIRSIO ANTIQUA.

VULGATA NOVA.
Is Mf. Reg. so summatione omni militiæ tuæ , domine Olofer- nos, ascendamus in montana : & cùm capti fue-
nis.

rint potentes eorum, tunc cum eisdem gladio
tranfverberabitur :

29. ut sciat omnis gens , quoniam Nabucho-
donofor Deus terræ eft, & præter ipfum alius

non est.

I.

Germ.

F

CAPUT V I.
VERSIO ANTIQUA.

VULGATA NOVA.
. I.

T cùm ceffaffet turbatio virorum qui erant A&um eft autem cùm ceffassent loqui,
in circuitu

indignatus Holofernes vehementer , dixit
virtutis Affyriorum ad Achior, præsentibus uni- ad Achior :
versis populis alienigenarum :

2. Quis es tu Achior, & omnes filii Moab,& 2. Quoniam prophetasti nobis dicens, quòd
mercenarii Ammon, quoniam prophetafti nobis gens Israël defendatur à Deo fuo , ut oftendam
sicut hodie , & dixifti, quoniam genus filiorum tibi quoniam non est Deus, nisi Nabuchodono-
Ifraël defendetur à Deo, & non expugnatur, quia for :
Deus eorum protexit illos? Et quis Deus, nisi Na-
buchodonofor rex omnis terræ hic mittet exerci-

tum suum, & difperdet eos à facie terræ, & non MS. liberavit. * liberabit eos Deus eorum :

3.

fed nos servi Nabuchodonosor, percutiemus 3, cùm percusserimus eos omnes , ficut homi.
illós, ficut hominem unum ; nec sustinebunt nem unum , tunc & ipfe cum illis Affyriorum
spumam equorum noftrorum : delebimus enim gladio interibis , & omnis Ifraël tecum perditio,
eos, & montes eorum inebriabuntur sanguine ip- ne disperiet ;
forum, & campi illorum replebuntur mortuis,
nec resistent vestigia pedum eorum contra faciem
noftram, fed perditione perient,

4. dicit Nabuchodonofor rex, dominus univer 4. & probabis quoniam Nabuchodonofor do.
fæ terræ : dixit , & non fruftrabuntur verba oris minus fit universæ terræ : tuncque gladius militiæ
ejus. Tu autem Achior , mercenarii Ammon meæ tranfiet per latera tua , & confixus cades
qui locutus es verba hæc in die iniquitatis tuæ, inter vulneratos Ifraël, & non respirabis ulcia,
non videbis faciem meam jam nunc ex hac die, donec, extermineris cum illis.
quoadusque ulciscar gentem eorum quæ afcen-
dit ex Ægypto:& tunc pertransiet gladius mili-
tiæ meæ , & lancea famulorum meorum per late-
ra tua, & cades cum vulneratis eorum cùm ve-
nero. Nunc verò deducent te fervi mei hodie in
montana, & ponent te in afcenfum unius civita-
tis, & non peries, donec extermineris cum eis.

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAY.
. 1. Mf. Corb. Et cùm ceffaffet turbatio eorum qui erant V. 3. Mr. Corb. Sed nos fervi illius , percutiemus illos,
in concilio, dixit Olofernes dux militia Allyriorum ad Achior , ficut hominem unum ; & non resistent adversùs virtutem
pralente omni populo Allophylorum , præfentibus filiis equorum noftrorum : comminuemus enim illos in ipfos,
Moab, mercenariis Ammon. Germ. 15. Et cùm defiffet montes eoruin inebriabuntur sanguine , & campi illorum ren
!!!multus virorum qui in circuitu erant concilii , dixit Olo- plebuntur mortuis , nec resistent vestigia pedum eorum con-
fernes dux multitudinis virorum Affyriorum , coram omni tra faciem noftram , fed perditione perdentur. Ms. Germ,
populo alienigenarum. Ms. Pech. Et cùm dixiffet ( l. defpf 15. Sed nos servi Nabuchodonofor, percutiemus illos, focus
ser ) tumultus virorum qui erat in circuitu , confilium dixit hominem unum ; & non fuftinebunt vim equorum noftro-
Olofernis dux exercitus Asyriorum ad Achior , coram omni rum : concidimus enim illos, o montes eorum inebriabuntur
populo alienigenarım. Græc. Kai Ws x&TÉTQUOEN ó gópu.. à fanguine eorum , og campi ipforum implebuntur cadaverie
Bos Tüv evt por tür xuxaw Tüs Cured peius, ly citer 'Ono$ép- bus eorum, &s non habit veftigium pedum ipforum ante fase
νης και αρχισράκγος δυνάμεως 'Αουάρ προς Αχιώρ, εναντίον ciem noftram , fed perditione peribunt. M. Pech. Sed nos
wartès 78 dupes 'Amepurese, as após ártas viss Mwél. fervi ipfius , percutiemus illos , ficut hominem unum ;

x.2. Mr. Corb. Quis es tui Achior , quoniam prophetafti non fuftinebunt vim equorum nostrorum : delebimus enim
nobis , & dixifli, quoniam genus Israël defendetur à nobis , montes eorum inebriabuntur sanguinem illorum,

Deus illorum proteget illos ? Et quis eft Deus , nifi Na- campos ipforum implebimus cadavere, non ftabit vestia
buchodonofor, qui mittet exercitum frum, & difperdit eos à gium pedum ipforum ante faciem noftram, sed perditiona
facie terra , & non lucrabit Deus illorum ? Germ. 15. Ec peribunt. Græc. 'Am'vusīs oi dõ'aos avió, cancEczeer ava
quis eft Acbior , ad omnes filios Moab, quoniam prophetafti 7859, ws arbpwcy for ce aming X UTCsúcorice to spátos

trina
solis hodie, & dixisti : Genus filiorum Ifrael non debellabi πων ημών: κατακαύσομεν ( Αld. & Compl. καλαπατήσομεν

2
tur , quoniam Deus ipforum proteger illes ? Et qui eft Deus, pèp cute's à avrcis, ag ta opu auto peelv odúosta! c The
nifi Nabuchodonofor deus univerfæ terræ ? hic mittet potef- cijelo durcov, rj ta weSic evt w grupwarte 7c. rexpcôr civa
tatem suam, perdet illos à facie terræ , non liberabit των , και εκ αντισήσεται το ίχνος των ποδών αυτών κατς
eos Deus eorum. Mr. Pech. Et quis es tu Achior, ad omnes πρόσωπον ημών , αλλα απωλεία απολύνται.
filios Moab, quoniam divinasti nabis, & dixisti gerus fi $.4. MI. Corb. Dicit Nabuchodonofor rex , dominus uni-
liorum Ifraël non debellandum , quoniam Deus ipforum pro- verfæ terræ : dixit enim, non frufrabuntur verba christi
regit illos? Et quis est Deus, nisi Nabuchodonojor ? hic mit mei. Tre autem Achior , mercenari ( Mss. mercenarii) Amon
sit poteftatein fuam, & perdet eos à facie terræ , & non de- ficut locutus es verba hæc in die iniquitatis tua , non video
fendit illos Deus corum. Græc. Kai tis Ço Axrop, og bis faciem meam, ufque dum ulcifcar genues qui fuit ex £-
οι μιθωτοί τε 'Εφραίμ , ότι προεφήτευσας εν ημίν καθως - gypro : & tunc tranfiet gladius militiæ meæ latera tua , &
peegy, simas, tó véves ’I seccia mi agrepeñas, őri é o fos configet te , & cades cum vulneratis eorum cùm venero. Es
Zurür Tepaonici dutcr; Kai tis o Osos, si ni Naboxodo deducent te fervi mei in montana , Sponent tunicas centum
rógop; CETOS C705 Exsi tə xpótos, avrg, a concepúoti aue (vitiosè, pro te in afcenfum ) unius civitatis , & non dif
Tw's' di personi täs vins , en respuestos Autas ó ris av- periet, donec extermineris cum eis. Mr. Germ. is. Dicit
gwara

Nabochodonofor dominus enis terra : dixit, non erumi

eos

VULGATA NOVA.

VERSIO ANTIQUA. 5. Porro autem fi prophetiam tuam veram s. Et si tu speras corde tuo, quoniam non ca Ex Mß. Reg. existimas, non concidat vultus tuus , & pallor, pientur, non concidat facies tua. Locutus fum, Germ. qui faciem tuam obtinet, abscedat à te , fi yer & nihil decidet verborum meorum. ba mea hæc putas impleri non posse.

6. Ut autem noveris quia fimul cum illis hæc experieris , ecce ex hac hora illorum populo fociaberis, ut, dum dignas mei gladii penas exceperint, ipse simul ultioni subjaceas.

7. Tunc Holofernes præcepit servis suis ut 7. Et præcepit Olofernis servis suis, qui erant comprehenderent Achior, & perducerent eum adstantes, ut comprehenderent Achior, & reduin Bethuliam, & traderent eum in manus filio cerent eum in Bethuliam, & traderent illum in rum Ifraël.

manus filiorum Israël.
8. Et accipientes eum servi Holofernis, pro 8. Et comprehenderunt eum servi ejus, & du-
fecti sunt per campestria : fed cùm appropinquaf- xerunt illum extra caftra in campum : & profecti
fent ad montana, exierunt contra eos fundibula- funt à medio campo in montana, & venerunt ad
rü.

fontes qui erant füb Bethulia. Ft ut viderunt eos
viri civitatis , fumpferunt arma fua, & exierunt
foras extra civitatem super cacumen montis, &
omnis vir fundibularius custodiebat ascensum, &

mittebant lapides super eos.
9. Illi autem divertentes à latere montis, li 9. Et accedentes super montem , alligaverunt
gaverunt Achior ad arborem manibus & pedibus, Achior , & reliquerunt eum projectum fub radice
& fic vin&tum reftibus dimiserunt eum, & rever- montis, & reversi sunt ad dominum suum.
G sunt ad dominum fuum.

10. Porro filii Ifraël descendentes de Bethu 10. Descendentes autem filii Ifraël de civitate lia , venerunt ad eum : quem solventes duxerunt fua , venerunt ad illum: & solventes eum duxerunt ad Bethuliam, atque in medium populi illum in Bethuliam, & adduxerunt illum ad principes statuentes, percunctati sunt quid rerum esset, quòd civitatis fuæ , illum vinctum Aflyrii reliquissent.

NOTÆ AD VERSIONEM ANTIQUAM. inrita verba ejus. Tú autem Achior , mercenari Amon, prop erant fubtus Bethulia. Et cùm viderunt eos viri civitatis, ter quod locutus es verba ista in die vindiétæ , non videbis fa- sumpserunt arma fua , & exierunt extra civitatem ad vera cie mea ultra à die ifta , quousque vindicabo in genus co ticem montis, & omnis vir fundibalarius mittens, occupata Tum qui afeenderunt ex Ægypto : 85 tunc intrabit ferrum vit ascenfum eorum , & miferunt lapides in illos. Mr.Corb. exercitus meis lancia fervorum meorum in latera tua, 8 Er comprehenderunt servi illius, deduxerunt illum extra in cades cum vulneratis eorum cùm venero. Es educent te fervi campum : 88 profeiti sunt de campo medio in montana , & vemoi in bac die , & ponent te in unam afcenfionem montanam nerunt ad fontes qui erant subtus Betbuliam. Et viderunt civitatum , & non peries , donec cum illis pereas. Mr. Pech. illos viri civitatis , 8 acceperunt arma , 85 exierunt foras Dicit Nabochodonofor dominus omnis terre; dixit enim, 88 extra civitatem in frontem montis , omnis vir fundibularius non erunt irrita verba ejus. Tu autem Achior , mercenari tutabant afcenfum , & mittebant lapides juper illos. Mr. Ammon , qui locutus es verba ista ad diem vindicta , Pech. Et comprehenderunt illum , & adduxerunt extra cafvidebis faciem meam ex bac die, so ufquequo ulciscar gen tra in campum : & promoverunt à medio campo in montana, tem que afcendit ex Ægypto : & tunc pertranfibit ferrum 88 venerunt ad fontes qui erant fubtus Bethuliam. Et ut viexercitus mei latera tua , scades cum vulneratis eorum cùm derunt eos viri civitatis , sumpserunt arma fua , & exierung venero. Et deducent te fervi mei in hac die, & ponent te in extra civitatem ad verticem montis, & omnis vir fundibalis una ascensione montana civitatis , & non peribis , donec cum occupavit afcenfum eorum, & mittebant lapides super cosa illis pετεας. Grec. Λέγε ο βασιλεύς Ναζεχοδονόσορ ο κύριος Gτες. Και Cυνέλαβον αυτόν οι διάλοι αυτή, και ήγαγον αυαάσης της γης» είπε γαρ , και μαλαιωθήσεται τα σήματα των τον έξω της παρεμβολής εις το πεδίου και απήραν εκ μέσα της λόγων αυτε. Συ δε Αχιων μιθωσε το 'Αμμών , δς ελάλη- πεδινής εις την ορεινών , και παρεγένοντο επί τας ακχάς, ας σας τες λόγες τέτες & ημέρα αδικίας σε , έκ 'ψει έτι το ήσαν υποκάτω Βελυλούα. Και ως είδαν αυτές οι άνδρες της πρόσωπόν με απο της ημέρας ταύτης, έως και εκδικήσω το πόλεως επί την κορυφήν τε ορες και ανέλαβον τα όπλα αυτών, γένος των εξ Αιγύπ7ε· και τότε διελεύσεται ο σίδηρος της και απήλθον έξω της πόλεως επί την κορυφήν τη ορες, και πας seαλιάς μα και ο λαός των θεραπόνων με τας πλευράς σε , ανηρ σφενδονητης διεκρατησαν την ανάβασιν αυτών, * Caron και πεσή ώ τους τραυματίαις αυτών όταν επιςρέψω. Και απο dibois et autés editt. Ald. & Compl. scribunt singulaκαλασσεσί σε οί διάλοί με εις την ορεινήν, και θλίσεσι (ζε ν riter difxporno, ficut Ml. Alex. infra, Camcy. μια των πόλεων των αναβάσεων, και εκ απολή, έως oύ εξολο *.9. M. Corb. Et introierunt illi fub montem, & alθρευθής μετ' αυτών.

ligaverunt Achior , & reliquerunt eum projectum ad imum 8. 5. Iridem Græcè , nisi hoc levissimum excipias , Kal

& reverfi sunt ad dominum suum. Germ. 15. Er ditepEt fiquidem , pro Et fi tu. Ml. Germ. 15. Et fi cùm recepiffent sé fubius montem , alligaverunt Achior, ES Speras cordi tuo, quoniam ( supp. non ) capientur , non con- reliquerunt eum projettum fubtus montem , & reverfi funt cidat facies tua. Locutus fum, & nihil præteriet verborum ad, &c. Similiter habet Ms. Pech. præter hoc, sub radice meorum. Corb. Si autem fperas in corde tuo, quoniam non montis , loco pofterioris fubtus montem. Græc. Kai irodúaccipientur , non concider facies tua: quoniam ex his

qua

lo σαν7ες υποκάτω τε όρες, έδωσαν τον Αχιώρ, και αφήκαν έρcutus fum , nihil decidet verborum meorum. Abest hic ver ριμένον υπό την ρίζαν τ8 όρες, και απώχοντο προς , &c. ut sus à Mr. Pech.

fup. Mf, Germ. 4. initio hab. afcendentes , non acceden.7. ML. Corb. Et præcepit Olofernes fervis , qui erant asantes ipfi , ut comprehenderent Achior, so deduccrent eum . 10. Similiter in Græco, exceptis his , ÉTÉSHEAV ávin Betbuliam, 65 traderent in manibus filiorum Ifrael. Ger TÔ, feu cum Mf. Alex. & Compl. autóv, fteterunt fiman. 15. Et imperavit Olofernes fervis fuis, qui sabant in per cum, loco venerunt ad illum ; & infra , xotésuoar dva tabernaculo ejus, comprehendere Achior , deducere etim Tór éti, seu cum Ms. Alex. ac editr. Ald. & Compl. eis, in Bethulia , 5 tradere eum in manus filiorum Ifraël. Ms. conftituerunt eum super, pro adduxerunt illum ad. In Mi. Pech. Et imperavit Ol-fernis fervis fuis , comprehendere Germ. 15. sic : Descendentes autem filii Ifrael de civitate , Achior , & deducere eum in Bethuliam, & tradere filiis L Advenerunt ad eum : & solventes duxerunt Bethulia, Es abiernel. Grac. Και προσέταξεν Ολοφέρνης τοϊς λέλοις αυτά, οι runt ad principes civitatis fua. In Mr. Pech. Defcendentes voor napesuuítes e qñ oxuvą divré, Cumæltir tèr 'Axicop, autem filii Ifraël de civitate , venerunt ad illum : & folvenκαι αποκα7ας σαι αυτόν εις Βέλυλούα, και σαego εναι εις χεί tes perduxerunt illum in Bethuliam, ad principes civitatis ρας υιών Ισραήλ.

fuæ. In Corb. Defcenderunt autem filii Ifrael, venerunt 7.8. M. Germ. 15. Et fervi ejus comprehenderunt eum, ad illum : 85 adduxerunt in Bethuliam, deduxerunt illum Es adduxerunt illum extra castra in campum : 8 promove ad principes civitatis, runt à medio campo in montanam, & venerunt ad fontes qui

non

montem ,

tes.

Ex MB. Reg.68 Germ,

VERSIO ANTIQUA.

VULGATA NOVA.
11. qui erant in illis diebus , Ozias filius Mi 11. In diebus illis erant illic principes, Ozias
chiæ de tribu Simeon , & Chabris filius Gotho- filius Micha de tribu Simeon, & Charmi , qui
nihel, & Charmis filius Melchiel ; & convocave & Gothoniel.
runt omnes seniores civitatis , & concurrerunt
omnes viri eorum, & mulieres, & pueri in con-
cilium

12. & statuerunt Achior in medio populo ip 12. In medio itaque feniorum , & in conspec-
sorum. Et interrogavit Ozias quid contigifset ei : tu omnium , Achior dixit omnia quæ locutus ip-
& indicavit illi omnia verba concilii Olofernis, se fuerat ab Holoferne interrogatus : & qualiter

populus Holofernis voluiffet propter hoc verbum

interficere eum , 13. & omnia quæcunque locutus est in medio

13. & quemadmodum ipfe Holofernes iratus
principum Affur, & quæ magna locutus est Olo- jufferit eum Ifraëlitis hac de causa tradi : ut, dum
fernis fuper domum Ifraël.

vicerit filios Ifraël, tunc & ipsum Achior diversis
jubeat interire suppliciis , propter hoc quòd dixis-

set : Deus cæli defensor eorum est.
14. Et procidit omnis populus , & adoravit 14. Cùmque Achior universa hæc exposuisset, Sup.s.
Dominum Deum, & clamaverunt,

omnis populus cecidit in faciem , adorantes Do-6. minum , & communi lamentatione & fletu una

nimes preces suas Domino effuderunt,
15. dicentes : Domine Deus coeli & terræ , ref Is. dicentes : Domine Deus cæli & terræ , in
pice ad fuperbiam eorum, & miserere humilita- tuere superbiam eorum, & respice ad nostram hu-
ti generis nostri , & respice ad faciem sanctorum militatem , & faciem san&torum tuorum attende,
tuorum in hac die.

& oftende quoniam non derelinquis præfumentes
de te: & præsumentes de fe, & de sua virtute

gloriantes, humilias.
16. Et confolati sunt Achior , & laudaverunt 16. Finito itaque Aletu , & per totam diem
eum valde,

oratione populoruin completa , confolati sunt

Achior ,
17. 18. dicentes: Quomodo visum fuerit Deo de 17. dicentes : Deus patrum noftrorum, cujus
nobis, erit & tecum,

tu virtutem prædicati, ipse tibi hanc dabit vi-
ciflitudinem, ut eorum magis tu interitum videas.

18. Cùm verò Dominus Deus nofter dederit
hanc libertatem servis suis, lit & tecum Deus in
medio noftri: ut ficut placuerit tibi, ita cum tuis

omnibus converferis nobifcum.
19. Et eduxit eum Ozias de concilio, & duxit 19. Tunc Ozias, finito consilio, suscepit euin
illum in domum suam ;

in domum fuam, & fecit ei cænam magnam.
20. & fecit cænam fenioribus.

20. Et vocatis omnibus presbyteris, simul ex

pleto jejunio refecerunt.
21. Er invocaverunt Deum Ifraël in adjutorium 21. Poftea verò convocatus est omnis popu.
tota nocte.

lus, & per totam noctem intra ecclesiam orave.

runt, petentes auxilium à Deo Ifraël.
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
7. 11. Eadem leguntur Græcè , fi pauca excipias, vi- ravit Dominum Deum , & proclamaverunt. Corb. Et frocia
delicet tš Mixe, loco Michia , &'ACpis, pro Chabris ;(in dit omnis populus, & adoravit Dominum , & clamaverunt.
Mf. Alex. Xabpeis , in editt. Ald. & Compl. Xabpis ;) Similiter Pechian. exceptis his duobus, adoraverunt, &
item infia, tās reavíoxos, omnis juvenis, loco omnes vi proclamaverint, Græc. Kai sovies oncos, egostumOV
ri, absque feq.& pueri. Ms. Germ. 15. hab. Qui erant τω Θεώ, και έζόνσαν.
in illis diebus , Ožias filius Micha de tribu Simeon, 85 W.15. Ita in Græco , nisi quòd deest hoc, & terre ;
Chabris filius Gothoniel , & Charmis filius Machiel ; & con loco etiam , ad fuperbiam , habetur pluraliter , éti Tas Utep-
vocaverunt omnes seniores civitatis, & concurrit omnis vir nqarsias; item infra, iti tò apowTov Tür úrlacuérer 001,
illorum , & mulieres, su pueri eorum in ecclefiam : fimili- in faciem fanétificatorum tibi , loco ad faciem sanctorum tuo-
cer in Græco ¿xxxnoíar. Ms. Corb. Qui erant in illis diebus, rum. Mr. Germ. 15. habet : dicentes : Domine Deus cæli
Olias filius Micha de tribu Simeon, Carmi qui & Go- respice ad fuperbiam eorum, & miferere bumilitari generis
thoniel , & Charu filius Mechiel ; & convocaverunt omnes noftri , & refpice ad faciem fanctorum tuorum in hunc diem,
seniores civitatis , & concurrerunt viri illorum , mulieres, Corb. dicentes : Domine Deus cæli & terræ , refpice in su-
& infantes in ecclefiam. Mr. Pech. fimpliciter haber : Qui perbiam eorum , & refpice ad humilitatem generis noftri,
erant in diebus illis , prætermissis aliis.

refpice in faciem fan&torum tuorum in diem hunc. Ms. Pech.
. 12. Mf. Corb. Et ftatuerunt Achior in medio populi. dicentes : Domine Deus cæli , refpice superbiam eorum , & mia
Et interrogavit eum Ozias quid contigit ei, &c. ut fupra. serere humilitatem generis noftri, og refpice ad faciem fanéto-
Germ. 15. Et ftatuerunt Achior in ecclefiam in medio omni rum tuorum in hunc diem.
populo ipforum. Et interrogavit eum Ozias quid contigerit W. 16. Similiter in Mr. Corb. & Græco. In Ms. vero
ci : Es respondens dixit eis omnia verba concilii Olofernis. Germ. 15. ita : Et interrogantes Achior , laudaverunt eum
Mf. Pech. ab his tantùm initium ducit : Et interrogavit valde. la Mr. Pech. desunt hæc, cum sequentibus usque
Olias quid contigerat ei : & refpondens dixit eis omnia, &c. ad versum 4. capitis 7.
at fup. Grας. Και έσκσαν τον 'Αχιωρ εν μέσω σαντος τη #*. 17. 18. Mr. Corb. dicentes : Quomodo placuerit Deo
naš avtar. Kai & Tupútugev evror 'Ollas To Cuice@sbukóso ng pro bonis , ( f. nobis ) fic & tecum erit. Abfunt verò ifta à
είποκριθείς απήγγειλεν αυτοίς τα βήματα της συνεδρίας "Ολο- Mr. Germ. 15. ficut i Grαco.
pépre.

ť.19. Mr. Germ. 15. Et frufcepit eum Olins de ecclefia
V.13. Ms. Germ. 15. Et omnia quæcunque locutus est in in domum fuam. Corb. Et fufcepit eum Ozias de concilio in
meilio principum Allyriorum , so omnia quæcunque magna domum fuam. Grec. Και παρέλαβεν αυτον Οζίας εκ της
freperbė locutus eft Olof. &c. ut fup. Itidem in Ms. Pech. $xxanoides sis cixor avtê.
excepta una voce magna, quæ deest. Ms. Corb. hæc tan . 20. Mr. Germ. 15. Et fecit epulum fenioribus. Corb.
tùm refert, quacunque locutus eft in domum Ifrael. Græc. Et fecit cænam presbyteris, Græc. Kai stoluos métoy toiç
Και πάντα τα βήματα όσα ελάλησεν και μέσω των αρχόντων υιών σρεσβυτέροις.
'Acopen , . . .21. Concinunt Mss. Corb. & Germ. 15. nec aliter

9. 14. Mf, Germ. 15. Es procidens omnis populus , adeo in Græco, nisi quòd add, sxsirm, illa, in fine.

JUDITH

H.

1.

?. H

A

CAPUT V I I.
VULGATA NOVA.

VERSIO ANTIQUA.
Olofernes autem altera die præcepit exer Lio autem die præcepit Olofernis omni E. MB. Reg. 8

Germ.

militiæ fuæ, & omni populo suo, qui ad-
liam.

fuerunt in auxilio ejus, parāre se ad Bethuliam
& ascensus montis occupare, & facere pugnam

adversùs filios Ifraël.
2. Erant autem pedites bellatorum centum vi 2. Et profecti sunt in illa die omnis potens
ginti millia , & equites viginti duo millia , præter eorum : & virtus peditum eorum erat centum fep-
præparationes virorum illorum , quos occupaverat tuaginta millia, & equitum viginti duo millia, præ-
captivitas, & abdu&i fuerant de provinciis & urbi- ter apparatum virorum, qui erant cum eis comi-
bus universæ juventutis.

tantes, multitudo magna valde.
3. Omnes paraverunt se pariter ad pugnam 3. Et applicuerunt fe in aulonam secus Bethu.
contra filios Ifraël , & venerunt per crepidinem liam ad fontem, & prætenderunt in circuitu Do-
montis usque ad apicem, qui refpicit fuper Do- thaim usque Abelme, & extenderunt longitudi-
thain , a loco qui dicitur Belma , usque ad Chel- nem à Bethulia , usque Chelmona quæ eft contra
mon qui est contra Esdrelon.

Eldrelon.
4. Filii autem Ifraël ut viderunt multitudinem

4.

Filii autem Ifraël ut viderunt multitudinem
illorum , prostraverunt se super terram, mitten- eorum, turbati sunt valde. Et dixit unusquisque ad
tes cinerem fuper capita sua , unanimes orantes proximum suum : Nunc elident ifti faciem totius
ut Deus Israël misericordiam suam ostenderet fu- terræ; & neque montes alti, neque colles, neque
per populum suum.

valles sustinebunt pondus eorum.
s. Et assumentes arma sua bellica , sederunt s. Et accepit unusquisque vafa sua bellica , &
per loca, quæ ad angusti itineris tramitem dirigunt incendentes ignem super turres murorum, ma-
inter montofa, & erant cuftodientes ea tota die nebant cultodientes tota nocte illa.
& no&te.
6. Porro Holofernes, dum circuit per gyrum ,

6. Alia autem die duxit Olofernis omnem vir-
reperit quod fons, qui influebat, aquæductum il- tutem suam contra faciem filiorum Ifraël qui erant
lorum à parte auftrali extra civitatem dirigeret : in Bethulia, & visitavit ascensus civitatis eorum.
& incidi præcepit aquæductum illorum.

7. Erant tamen non longè à muris fontes, ex 7. Et fontes aquarum perambulaverunt, & ocquibus furtim videbantur haurire aquam , ad re- cupaverunt eos, & ftatuerunt super eos castra vifocillandum potiùs quàm ad potandum.

rorum bellatorum ; & ipfe egressus est cum ple

be fua.
8. Sed filii Ammon & Moab accesserunt ad 8. Et accedentes ad eum omnes principes fi-
Holofernem , dicentes : Filii Ifraël, non in lan- liorum Efau , & omnes duces populi Moab, &
cea nec in sagitta confidunt, fed montes defen- magiftratus maritimæ, dixerunt : Audiat itaque

NOTÆ AD VERSIONEM ANTIQUAM.
*.1. Mr. Corb. Alia autem die præcepit Olof. omni mi tit occupabunt. Mr. Germ. 15. haber : Filii autem Ifraël us
litia, & omni populo fuo, qui venerant ei ad auxilium , viderunt multitudinem eorum, turbati sunt valde. Et dixe-
ut a cenderent in Bethuliam, & apprehenderent ut facerent runt unusquisque ad prox. suum : Nunc elident isti faciem
pugnam ad filios Ifraël. Germ. 15. Altera antem die

prace totius terræ ; nec enim montes alti , neque valles sujtinebunt
pit Olof. onini militia fua , & omni populo fuo, qui adfue- pondus eorum. Corb. Filii autem Ifrael ut viderunt multi-
rant in auxilium es, ut pararent se ad Betbulia, & ascen- tud. illorum , dixerunt unufquifque proximo juo : Nunc de-
fum montis præoccuparent, & facerent pugnam adversùs filios ficientem facient isti faciem totius terræ ; non enim montes
Israël

. Græc. Tñ a šnaúeser Tapúyleixin 'Oropépous acon justinebunt pondus illorum. Ms. Pech. Filii autem Ifraël ur
Fñ spatią autónavli tã acão cutô, on' wapoyévorio viderunt multitud. eorum , turbati funt valde. Et dixerunt
Thy Cuperaxlar autó, ava? suvísir et Beturýc, , tas avas unusquisque ad proxim. fuum : Nunc ambigent ifti faciem to-
Gάσεις της ορεινής προκα7αλαμβάνεται, και σοιεϊν πόλεμον προς tius terræ ; nec enim montes alti, neque valles , neque cob-
74's vids 'Ideaux.

les sustinebunt pondus eorum ; Gr. Tó Báogs.
.2. Mf. Germ. 15. Er profelli sunt in illa die omnis tis. MI. Germ. 15. Et acceperunt unusquisque vasa bela
vir eorum : virtus peditum eorum erat in centum septua- lica sua , & facientes ignem in turribus murorum fuorum ,
ginta duo millia, os equitum viginti duo millia , præter manebant cuftodientes totam noctem illam. Corb. Et acce-
apparatus & virorum , qui erant cum eis comitantes, mul perunt unusquisque vasa sua bellica, & erant cuftodientes
titudo valde copiofa. Corb. Et profeétus eft illo die omnis po tota note. Grαc. Και αναλαβον7ες έκαςος τα σκεύη τα πολε-
tens illorum : erat centiem viginti millia, & equitum vigin. prxcè auta, y avaxaúoor 7:5 aupa's iti tès aup785 dutür,
ti duo millia , prater præparatio virorum , qui erant profecti & Kevor quréasov?e5

: 62nyzwróxta exeirur. Ablunt hæc tota
cum eis , multitudo magna valde. Græc. Kai ar sužer à Ms. Pech, usque ad y. 10.
τη ημέρα εκείνη πας ανήρ δυνατος αυτών και και δύναμις αυ Ν. 6. Grαc. Τη δε ημέρα τη δευτέρα εξήγαγεν 'Ολο-
Tor dvsp@ WORELL!5v, Xiaocéfes avfpcor (à Mr. Alex. ac φέρνες σαταν την ίππον αυτή κατά πρόσωπον , , &c. ut in
cdit. Ald. abest and par ) asla SXOTOY Etcjúxorld, in Lat. sup. Ms. Germ. 15. habet : Alia autem die eduxit Olo-
Tówr Xırcédes dexa Šúc, xwpis tüs & ToomeVNS TC cod pôr, fernes omnem virtutem suam contra faciem filiorum Ifraël
οι ήσαν πεζοί ν αυτοίς , ωλήθος ωολύ σφόδρα.

qui erant Bethuliâ : confiderabant ascensum civitatis co-
$. 3. Græc. Kai apsió Canon á tão aŭrwi on noor Belu rum. Corb. verò ira : Alia autem die eduxit Olof. omnem
aéc émi tús Tuyűs , acepéteivav sis sửegs Éti Aobalye ng equitatum fuum contra faciem filiorum Ifrael , 85 viftabat
εως Βελθεμ, ( Μ. Αlex. Δωθαείμ εως Βελζαίμ ) και εις μν (Gr. STOX64070 ) ascenjum civitatis.
κος από Βετυλέα, έως Κυαμώνος και έσιν απέναντι Εσδρκλώμ. . 7. MI. Germ. 15. Et fontes aquarum perambulavit ,
Mf. Germ. 15. Et miferunt fe in aulona juxta Bethuliam e praoccupavit eos, 85 præpofuit eis in tabernaculis viros
ad fontem , & prærenderunt à Dothain ufque Velmain , 5 belligeratores ; ES ipse convertit in populum fuum. Corb. Ex
longitudo a Berbulis, usque Cyamone quæ eft contra Esdre- fontem aquarum avertit, & apprehendit aquas, 89 præpofuit
lon. Corb. Et cominiserunt ad populum cura (l. contra) Be eis viros pugnatores ; promovit populum fuum. Græc. Kai
shuliam fuper terram, & venerunt in altitudinem fuper Do- Tecnås Twr átw autãr epwS EVCEV, megy.cznené Csa
thaim usque Abelma, & in longitudinem à Bethulia, usque το αυτας, και επέσωσεν αυταίς ( edit. Αld. αυτες) σαρεμ-
Delmon quæ eft , &c. ui fup.

Coλας ανδρών «ολεμικών και αυτός ανέζευξεν εις τον λαόν
V.4. Similia prorsus in Græco, excepro verbo e'xasi civog.
čo o!v , exforbebunt , pro elidens, à neixw, lambo, lingo ; 7. 8. Ms. Germ. 15. Accedentes autem ad eum omnes
in edit. Compl. &*xxaeloxov, excludent , quod Nobilius vere principes filiorum Ejau, 6omines duces populi Moab ex civi,
Tom. I.

Ddddd

.

* Et nos,

VERSIO ANTIQU-A.

VULGATA NOVA.
Ex Ms. Reg. & nunc verbum dominus nofter , ne fiat discussio in dunt illos, & muniunt illos colles in præcipitia
Germ,

virtute tua : populus enim hic filiorum Israel non conftituti,
confidit in armis nec in lanceis , sed in altitudi-
ne montium in quibus habitant ; non enim est fa-
cile ascendere vertices montium.

9. Et nunc domine, noli pugnare adversùs eos 9. Ut ergo fine congressione pugnæ poslis
sicut pugnatur in bello, & non cadet ex populo superare eos, pone cuftodes fontium , ut non
tuo vir unus : sed mane in castris tuis, custodiens hauriant aquam ex eis , & fine gladio interficies
omnem exercitum tuum ; & obtineant pueri tui eos, vel certè fatigati tradent civitatem fuam,
fontes aquarum qui exeunt à radice montis, quia quam putant in montibus pofitam fuperari non
inde implent omnes habitantes Bethuliam ; & posse.
interficies eos siti , & tradent civitatem suam.

VERSIO ANTIQUA. & populus tuus afcendemus su- gladius fuper eos, profternentur in plateis ciper vertices montium, & obfidebimus in eis vitatis fuæ; & retribues eis redditionem malicuftodientes, ut non exeat de civitate vir unus. gnam , pro quibus contempferunt te, & non Er distillabunt fame & liti, & ipfi, & mulieres obviaverunt in conspectum tuum cum pace. corum, & filii illorum : & priusquam veniat VERSIO ANTIQUA.

VULGATA NOVA. 10. Et placuerunt verba eorum coram Olofer 19. Et placuerunt verba hæc coram Holoferne, & coram omnibus famulis ejus , & conf- ne, & coram fatellitibus ejus, & constituit per tituit facere fecundùm quæ locuti funt. Er promo- gyrum centenarios per singulos fontes. verunt castra filiorum Moab,& cum illis ex Alsyriis quinque millia peditum, & caftra constituerunt in aulon, & præoccupaverunt fontes aquarum filiorum Ifraël.

VERSIO ANTIQUA. ** Et ascenderunt filii Ammon, filii Efau , & ad aquilonem contra Errebel , quæ est jux& cum eis plebis Assyriorum duodecim mil ta Chus, ad rivum Machur ; & reliqui mililia, & caftra constituerunt in montana con tes Affyriorum & caftra constituerunt in camtra Dothaim : & miserunt ex eis ad auftrum po, & operuerunt omnem faciem terræ.

NOTÆ AD VERSIONEM ANTIQUAM. tatibus maritimis , ES dixerunt : Verum (l. verbum ) nunc multam, pro quibres contempferunt te , non venerunt in Audiat dominus nofter, ne fiat contraétio (f. confracio ) in obviam ad faciem tuam in pace. Græc. Kai LETS, ã o sacos virtute ina : populus enim hic non fidet in armis sed nec in viucr avancóuela eni Tas Taudiev xo pupas Tv opé wv, dj wake lanceis, fed in sltitudinem montium in quibus inhabitant per bazę psv &T' Autais eis wegpuacxur , og vi feat eiv ex in ipfis fident (f. fidenter ; ) non enim est facile ascendere This mónsus dvsex ive. Kai tanuoras C Tua duroi, verticem montis ipforum. Corb. Et accesserunt ad illum om και αι γυναίκες αυτών, και τα τέκνα αυτών και πριν ελθείν την tres principes filiorum Ascai, 5 omnes duces populi Moab, perçalar # autis, xalaspalvisovics cv tało ranatbíais tūs dicentes : Andist nunc verbum dominus noster , ne fiat con οικήσεως αυτών και ανταποδώσεις αυτοίς ανταπόδομα σου καιρον, fractio in virtute tua: hic enim populus non confidit in ar ανθ' ών ερασίασαν, και εκ απήντησαν το σe9σώποζε ε.ρίνη. mis & lanceis , sed in altitudine montium ; non enim eft 7. 10. Mi. Germ. 15. Et placuerunt verba eorum Olo

facile ascendere ad vertices montium. Græc. Kæi egoen- fernen , & coram omnibus famulis ejus, & conftituit facere Cóvres auto mériss vi åpxories w uri Hoxu, a Tárles secundum qua locuti funt. Et promovit caftra filiorum Aloab, οι κγύμενοι τξ λαξ Μωας, και οι τραγωγοί της παραλίας, εί 88 miferunt fe in aulone , præoccupaverunt aguas Efonπαν: 'Ακεσάτω δή λόγον ολεπότης ημών, ίνα μη γένηται tes filiorum Ifraël. Corb. Et placuerunt hæc verba coram Ipaữouce tý durduso Cyo ó gaip radsi od TuS TÔ Lör 16- Oloferne , s5 coram omnibus fervis ejus, & conftituit facere exia a étoilcereal no 5 réseau avtcon, am'émi Tois ut fecundum qua locutus eft. Et promovit caftra filiorum Amσι των ορέων αυτών εν οίς αυτοί ενοικίσιν εν αυτούς γάρ έσιν mon, 5 filiorum Affir , constituerunt caftra in aulonam, ευχερες προσβηναι ταϊς κορυφαίς των ορέων αυτών. .

8 præoccupaverunt fontes aquarum filiorum Ifrael. M. 9.9. Ms. Cerm.15. fimiliter habet , exceptis his levibus, Pech. prætermissis his quæ antecedunt, sic hab. Er provir neque unus , loco vir unus ; pauloque post, virum vir movit Olofernis cafira filiorum Ammon , cum eis quinque tutis tuæ, loco exercitum tuum ; item infra, à radicibus , millia ex Aßyriis , & cafira pofuerunt in slona, præoccupro à radice, & aquâ inhabitantes in Bethulia , loco om paverunt aquas fontes filiorum Ifrael. Græc. Kui üpssar nes babitantes Bethuliam. Corb. ita : Et nunc domine , οι λόγοι αυτών ενωπιον 'Ολοφέρνε, και νώπιον πάντων των θεpugnare ad illum, ( Germ. 4. ad eos , ) & cadet vir ex po egTOtom aut, a Coré Tagar ( Ms. Alex, cum editt. Ald, pulo tuo: fed mane in caftris tuis , & cuflodi omnem virium & Compl. Cuvetage ) queir xalis rázucar. Kai dampe virtutis iuæ ; obtineant pueri tui fontes aquarum , quo ( Mí. Alex. cum editt. fup. onnear) aapeke borzi viwr Allniam inde fumunt squam omnes inhabitantes Bethuliam, &c. μων , και μετ' αυτών χιλιάδες αένζε μιαν Αερ, και παρενέur fupra, Grec. Και νύν διέσποτα, με πολύ με προς αυτες βαλον εν τω αυλών, και προκαλελαβον7ο τα ύδατα και τας την καθως γίνεται πόλεμος παρατάξεως , και πεσείται εκ τ8 λας yas, Two od ci w Twv vswv lefaún. Vide Auct. 1. de proζε αναρ είς: ανάμεινον επί της παρεμβολής ζε, διαφυλάς- milf. col. 167, C. d. σων σάντα άνδeα εκ της δυνάμεώς ζε· και επικραίνοάτωσαν ** MI. Gerin. Is. Et ascenderunt filii Esau , & filii Amοι σαϊνές C της πηγής τε ύδατος και εκπορεύεται έκ της εί mon, cum eis de plebe Aljur duodecim millia, o caflra &us og épos, dióto exsiter üd petow ou mávles oi xałoxv?ss conftituerunt in anontana contra Dorhaim : & miferunt Βετυλούα, και ανελεί αυτές και δίψα , και εκδώσεσι την πόλιν cum eis millia peditum quinque filiorum Alter ex eis ad εαυτών.

auftrum & ad aquilonem contra Ecrebæc , quæ eft contra * Nonnulla tantùm dissimilia in Ms. Germ. is. nempe Chus, quae eft in torrentem Pochor ; reliqui milites Allyascendimus, pro ascendemus ; & infra loco Et diffillabunt riorum caßra conftituerunt in campum , & cooperuerunt omfame , &c. sic : Ét sabescent in fiume illo fiti , ipfi , mu nem faciem terra. Mf. Corb. hæc tantùm exhibet : Et filii lieres , & filii eorum : priufquam veniat fuper illos gladius, Efau castra constituerunt in montanis contra Doraim: & mi* cadent in platens ; extremò ita, in confpectu tuo in pa- le ex illis ad anftrum & aquilonem ; reliqui milites Afce. Ms. Corb. Et nos afcendimus fuper verticem montium, fyriorum caftra constituerunt in campo, cooperuerunt om & obfidebimus cuftodientes , ut non exeat de civitate unus nem faciem terra. Cuncta ista omituit Ms. Pech. lo Gr. verd vir. 'Er deftilliscent fama fua, & mulieres illorum , & filii eo- fic : Kai aveluoxy vidi 'Hall, noi voi 'Aupair, rapeyum : 85 priusquam veniat gladius fuper eos , profternentur ré Caner cu tñ Opsivõ cet évavtu Awiaíva s d'Tessina ez dutão in platsis civitatis fuai Broribuos tis retributionem fum após roter is a natur anivaría 'Exp Cina, si isi caucior Xys,

noli