veftram circa me in uno fepulcro, ex eo dirigite tuam circa me, eodem die noli manere in finibus Ex Mß. Reg, & greffus veftros ut exeatis hinc : ejus : ei. 13. video enim quia iniquitas ejus finem dabit 13. video enim quia multa iniquitas eft in illa, & fictio multa perficitur, & non confundun tur. VERSIO ANTIQUA. * Ecce filius Nabad, quid fecit Achicaro qui eum nutrivit, quem vivum deduxit in vivum deduxit in terram deorfum? fed reddidit Deus malitiam illius ante faciem ipfius : & Achicar exiit ad VULGATA NOVA. 14. Factum eft autem poft obitum matris fuæ, Tobias abfceffit ex Ninive cum uxore fua, & filiis, & filiorum filiis, & reverfus eft ad foceros fuos: 15. invenitque eos incolumes in fenectute bona : & curam eorum geffit, & ipfe claufit oculos corum : & omnem hæreditatem domus Raguelis ipfe percepit: viditque quintam generationem, filios filiorum fuorum. 16. Et completis annis nonaginta novem in timore Domini, cum gaudio fepelierunt eum. 17. Omnis autem cognatio ejus, & omnis generatio ejus, in bona vita, & in fancta converfatione permanfit, ita ut accepti effent tam Deo, quàm hominibus, & cunctis habitantibus in terra. lucem, Nabad autem intravit in tenebras æ- VERSIO ANTIQUA. 14. Et abiit Thobias, poftquam fepelivit parentes fuos, & uxor ejus, & filii in regionem Medorum, & habitavit in civitate Ecbathana cum Raguhele focero fuo : 15. & curam habebat fenectutis eorum honorificè & fepelivit illos Ecbathanis in regione Mediâ: & hæreditatem percepit domûs Raguhel, & Thobis patris fui. 16. Et mortuus eft annorum centum decem 17. Et antequam moriretur, audivit perdi- NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. ὅτι πάντως ἔσαι ο ἐλάλησεν ὁ προφήτης Ιωνάς. Σὺ δὲ τή- то verat eum > *Mf. Reg. fcribit Achirum in fine, non Achicarum. Grac. Τέκνον, ἵδε τί ἐποίησεν Αμὰν ̓Αχιαχάρω, τῷ θρές ψαντι αυτόν, ὡς ἐκ τῇ φωτὸς ἤγαγεν αυτὸν εἰς τὸ σκότος, κι ὅσα ανταπέδωκεν αυτῷ· κ Αχιάχαρον μὲν ἔσωσεν, ἐκείνῳ δὲ τὸ ανταπόδομα απεδόθη, και αυτός κατέβη εἰς τὸ σκόTos. Fili, vide quid fecit Aman Achiacharo, qui nutriquomodo è luce adduxit eum in tenebras, & quacunque retribuit ei: & Achiacharum quidem falvavit, illi autem retributio retributa eft, & ipfe defcendit in tenebras. Poft hæc fequuntur alia plura, quæ omittunt Mrs. Reg. & Germ. 4. en ipfa : Maraῆς ἐποίησεν έλευμοσύνην ἐσώθη ἐκ παγίδος θανάτε ἧς ἐπηξεν αυτῷ· Αμὰν δὲ ἀνέπεσεν εἰς τὴν παγίδα, καὶ ἀπώλετο. Καὶ νῦν παιΛία, ἴδετε τί ἐλεημοσύνη ποιεῖ, καὶ δικαιοσύνη ρύεται. Καὶ ταῦτα ἀυτῷ λέγοντος, ἐξέλιπεν ἡ ψυχὴ αὐτῇ ἐπὶ τῆς κλίνης. ἦν δὲ ἐτῶν ἑκατὸν πεντηκονταοκτώ κι ἔθαψαν αυτὸν ἐνδό ws. i. e. Manaffes fecit mifericordiam, & falvatus eft de laqueo mortis quem fixerat ei: Aman autem incidit in laqueum, & periit. Et nunc filii, videte quid eleemofyna fa cit, & juftitia liberat. Εt hac ipfo dicente, defecit anima #. 14. Grzc. Και ότε απέθανεν "Αννα, ἔθαψεν αυτὴν કે 7.15. Græc. Καὶ ἐγόρασεν ἐντίμως· και έθαψε τις πένα θερὸς αὐτῷ ἐνδόξως· καὶ ἐκληρονόμησε τὴν ἐσίαν αυτῶν, κα TWGIT TO Warpès avτ8. Et fenuit honorificè : 5 fepelivit foceros fuos gloriose : & hereditavit fubftantiam eorum, & Tobit patris fui. *. 16. Grac. Καὶ ἀπέθανεν ἐτῶν ἑκατὸν εἰκοσιεπτὰ ἐ Excaτávois Tus Mudías. Et mortuus eft annorum centum viginti feptem in Ecbatanis Media. . 17. In Græco hæc fola leguntur: Kal xvos, Tein ἀποθανεῖν αὐτὸν, τὴν απώλειαν Νινευή, ἣν Αχμαλώτισε Να βεχοδονόσορ, και Αούκρος· καὶ ἐχάρη, πρὸ τὸ ἀποθανεῖν, ἐπὶ Νινευή. Et audivit, priufquam ipfe moreretur, perditio nem Nineve, quam captivavit Nabuchodonofor, Afueros: gavifus eft, antequam moreretur, fuper Nineve. Mf. Reg. fub finem habet, fed alia manu, eo quod non, loco antequam; paulòque poft, in terram, pro in terra. In Germ. 4. clauditur liber his verbis: Explicit liber Thobi fecundùm Hieronymum; ineptè fanè : at in Regio deeft hoc, fecundùm Hieronymum.¡ 0000044-0-0--------0-------0----------------------------------00050 ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT. VULGATAM DELECTUS, Auctore FRANCISCO LUCA Brugenfi. LIBER CAP CAP. III. . 6. Et nunc Domine, fecundùm voluntatem tuam fac mecum. Non eft addenda vox misericordiam. . 19. Aut illi forfitan me non fuerunt digni. Non mu tes fextum cafum me, in tertium mihi. CAP. V. .4. Ut dum adhuc vivo recipias eam. Non eft transferendum ut è prime loco in antepenultimum. #. 15. Ego ducam & reducam eum ad te. Non addas fanum ante ad te. CAP. VI. . 9. Et fel valet ad ungendos oculos in quibus fuerit albugo, & fanabuntur. Injuriâ bac à quibufdam jugulantur 5 pratereuntur. Germ. IN PR LIBRUM JUDITH ADMONITIO PREVIA. RETER duos veteres Mß. nempe Regium, num. 3564. annorum circiter 900. & Sangermanenfem, num. 4. ejufdem atatis, quorum ope nunc primùm emittimus librum Judith fecundùm Verfionem antiquam; alii tres MB. praftò nobis fuere, fcilicet unus itidem Sangerman. num. 15. non minoris antiquitatis; alter Corbeiensis, num. 7. bona nota, quamvis atate inferioris; tertius denique annorum plùs quàm 800. fed mutilus magna fui parte, & pluribus in locis decurtatus, quem olim clariffimus vir DD. PECH, S. Pauli Narbonenfis Canonicus, accuratè defcriptum ad Martianæum noftrum tranfmifit. Illi autem MB. codices, excepto uno Sangerman. n. 4. qui probè concordat cum Regio, hi, inquam, finguli fingularem referunt Verfionem Latinam, non equidem tam diverfam, ut una plerumque, in rebus faltem pracipuis, non congruat cum alia; fed nec etiam ita parem ac fimilem, ut una ab alia in verbis fæpe fapius non difcrepet, ac etiam verborum conftructione. Uno ex fonte omnes, fcilicet è Graco, prodiiffe videntur, ut doctiffimo cuique, paulò diligentiùs attendenti & comparare volenti, manifef tum erit; fed forfitan unaquaque non ex uno eodemque codice. Id in primis affirmari poteft de Mf. Corbeienfi, qui in pluribus locis contractior eft cateris aliis, ac etiam textu Graco. Alii duo Mß. Sangerman. n. 15. & Pechianus, magis accedere videntur ad Regium, ficut ad Sangermanenfem alterum n. 4. ipfi Regio fimillimum. Porro duplicem illum pofteriorem Mf. ad edendum contextum pra cateris adhibendum duximus, tum quòd Verfio Latina ex utroque defcripta, non multùm à Graco deflectat, imo propiùs Sape ad Grecum accedat, tum quòd amborum una eademque fit; nihil eft enim unum uni tam fimile, tam par, fi pauca excipias, quàm hi duo MB. funt inter fe; tum denique quòd fragmenta ex libro Judith prolata ab antiquis Scriptoribus, nempe Lucifero, Auguftino, Fulgentio, Vigilio Tapf. huic interpretationi plerumque refpondeant. Auguftino quidem v. g. cap. 5. 7. 7. 8. & 9. Fulgentio autem cap. 8. y. 4. 5. 6. 7. Lucifero denique cap. 9. V. 2. 3. 4. & fic de cateris. Præterea Canticum Judith, quod fubjunximus in Notis è veteri Mf. ab Em. Cardin. Thomafio edito Roma, anno 1697. ad calcem Pfalterii antiqui, in multis etiam concordare videtur cum Verfione noftra. Porro tam prædicta fragmenta, quàm illa Verfiones que habentur in aliis tribus Mß. plurimum diftant à Vulgata Verfione, interprete Hieronyquod fanè permirum cuique videbitur. Tanta diffimilitudinis caufam inquirere, aut rationem reddere, eruditorum fit. Si tamen nobis de hujus varietatis origine aliquid proponere licet, aliquantum fufpicionis ducemus ex his qua fcribit Hieronymus præfat. in lib. Judith ab ipfo translatum; ubi hac habet: Liber Judith inter Hagiographa legitur..... Chaldæo fermone confcriptus inter hiftorias computatur. Sed quia hunc librum Synodus Nicæna in numero fan&tarum Scripturarum legitur computaffe, acquievi poftulationi veftræ, imo exactioni, & fepofitis occupationibus, quibus vehementer arctabar, huic unam lucubratiunculam dedi, magis fenfum è fenfu, quàm ex verbo verbum transferens. Multorum codicum varietatem vitiofiffimam amputavi; fola ea, quæ intelligentiâ integrâ in verbis Chaldæis invenire potui, Latinis expreffi. Idem etiam innuere videtur Hieron. prafat. in Tobiam fimiliter ab ipfo è Chaldeo translatum: Exigitis, inquit, ut librum Chaldæo fermone confcriptum ad Latinum ftylum traham, librum utique Tobiæ..... feci fatis defiderio veftro..... & quia vicina eft Chaldæorum lingua fermoni Hebraico, utriufque linguæ peritif. fimum loquacem reperiens, unius diei laborem arripui, & quidquid ille mihi Hebraïcis verbis expreffit, hoc ego accito Notario, fermonibus Latinis expofui. Porro fi vel unius diei fpatio brevi, librum integrum Tobia Latinè tranftulit Hieronymus ; fi in libro Judith pariter transferendo magis fenfum è fenfu, quàm ex verbo verbum reddidit; fi denique fola ea, que intelligentia integra in verbis Chaldaicis invenire potuit, Latinis expreffit; vix`mirum jam videri debet tales interpretationes, ut pote contractiores, multum diftare, remotafque effe & fejunitas ab aliis longè productioribus cùm Gracis, tum Latinis, qua verbum è verbo, ut facile credimus, textum primigenium exhibent. Abfit tamen ut judices inde quidquam minuendum effe de auctoritate & præftantia Vulgate noftra; cujus dignitatem, & authenticitatem ut aiunt, his in libris, ficut & in aliis, ultro agnofcimus & profitemur. Vide Monitum feq. in lib. Efther. SUMMA CAPITA LIBRI JUDITH, è Vulgatis Bibliis deprompta, deficientibus aliis quæ Verfioni antique CAP. I. refpondeant. Abuchodonofor victo rege Medorum, cunctis regnis imperare cupiens, nuncios ad ea mittits quibus abfque honore remiffis, indignatus jurat fe id ulturum. CAP. II. Holofernes à Nabuchodonofor mittitur, omnia regna & populos vaftaturus: defcribitur potentia exercitus ipfius; multifque locis per ipfum expugnatis, vehemens timor univerfos invafit. CAP. III. Holoferni fe ultro dedunt univerfarum urbium ac provinciarum principes, ex quibus auxiliares fibi affumit; & tamen ipforum civitates ac deos deftruit, quò folus Nabuchodonofor deus babeatur. CAP. IV. Filii Ifraël vehementer Holofernem metuentes, hortatu Eliachim facerdotis, fefe jejuniis ac oratione humiliant & affligunt, auxiliumque à Domino implorant. in CAP. V. Rogatus ab Holoferne Achior dux Ammonitarum de genere Ifraëlitarum, enarrat Dei mirabilia circa populum Ifraëliticum, monetque ne temerè contra illos pugnet : quibus auditis, dignantur ipfi Achior principes Holofernis. CAP. VI. Iratus Holofernes jubet Achior duci in Bethuliam, ut eâ devictâ fimul puniatur; at fervi à fundibulariis repulfi, eum arbori alligant: quem folutum filii Ifraël cognità causâ benignè confolantur, Deum humiliter implorantes. CAP. VII. Holofernes Bethuliam obfidet, ac pracifo aquaduitu, jubet fontes omnes cuftodiri: quapropter cives fiti cruciati, civitatem tradere cupiunt; Ozias tamen princeps populi perfuadet ut aquinque dies hoc differatur. CAP. VIII. Judith, cujus laus defcribitur, vacillantes presbyteros, & pra anguftia deditionem quinto die meditantes, objurgat, quòd tempus Domini miferationi prafcripferint ; eofque hortatur ut patrum exemplo, populum ad patientiam ani CAP. XII. Judith in locum thefaurorum Holofernis introducta, facultatem obtinet propriis vefcendi cibis, nocteque ad orationem egrediendi : quarto autem die in convivium inducta, coram Holoferne comedit & bibit qui ejus concupifcentiâ ardens vehementer inebriatur. CAP. XIII. Judith facta ad Deum oratione, prascindit caput ebrii Holofernis; quod ad concives Bethulia deferens, eos ad gratiarum actionem hortatur: ipfa verò ab omnibus benedicitur; & Achior vifo Holofernis capite, obftupefcit. CAP. XIV. Holofernis capite in muro fufpenfo Achiorque circumcifo, Judai in Affyrios irruunt; qui Holofernem excitantes, mortuumque invenien tes, vehementi timore concutiuntur. CAP. XV. Affyrii perfequentes Hebræos, omnibus relictis, fugiunt; at illi fpoliis collectis, plurimùm ditati funt: Judith autem à pontifice & popula benedicitur: & qua Holofernis propria fuerant, ipfi traduntur. CAP.XVI. Canticum Judith ob victoriam: venit populus Jerufalem holocaufta cum gratiarum actionibus oblaturus: tandemque Judith plena dierum moritur & dies hujus victoria perpetuò apud Ju daos in numero fanctorum dierum celebratur. Ex Mf.cad. Regio 1. NUM. 3564. AILILOT. sire. 900, optima nota, Sangerm. .4. ejufd, alatis. NNo duodecimo regni Nabu- 2. & in circuitu muros ejus, ex lapidibus ex- 3. altitudinem & latitudinem earum fundavit in cubitis fexaginta : & fecit portas ejus exfurgentes in altum cubitis fexaginta, & latitudinem earum cubitis quadraginta, 4. ad exitum quadrigarum fuarum. 5. Et fecit bellum in diebus illis rex Nabuchodonofor adversùs regem Arfaxath RPHAXAD itaque, rex Medorum, fubjugaverat multas gentes imperio fuo, x ipfe ædificavit civitatem potentiffimam, quam appellavit Ecbatanis, 1. ex lapidibus quadratis & fectis: fecit muros ejus in latitudinem cubitorum feptuaginta, & in altitudinem cubitorum triginta, turres verò ejus pofuit in altitudinem cubitorum centum. 3. Per quadrum verò earum, latus utrumque vicenorum pedum fpatio tendebatur, pofuitque portas ejus in altitudinem turrium: 4. & gloriabatur quafi potens in potentia exercitus fui, & in gloria quadrigarum fuarum. 5. Anno igitur duodecimo regni fui, Nabuchodonofor rex Affyriorum, qui regnabat in Ninive civitate magna, pugnavit contra Arphaxad, NOTE AD VERSIONEM . 1. Mf. Corb. fic habet: Anno duodecimo regni Nabushod. qui regnavit ab Affyriis in Ninive civitate magna, in diebus Arfaxath regis, qui regnavit fuper Medos in Egbatanis, adificavit Egbatana. Ita quoque in Græco, nifi quòd circa med. legitur fimpliciter 'Aaruplar, loco ab Affyriis, abfque voce regis, poft nomen Arfaxath; & in fine fic, Exbarárov, fuper Ecbatana, pro in Egbatana. In Ms. Germ. 15. ita : Anno duodecimo regni Nabuchod. is qui fuit rex Affyriorum in Nineven civitatem magnam, in diebus Arfaxath, qui regnavit Medis in Ecbathanis civitasem, adificavit Ecbathanis. In Mf. Pechiano caput 1. integrum defideratur, ficut tres priores verfus capitis fecundi. #.2. Mf. Germ. 15. hab. In circuitum muros, lapidibus excelfis, in latitudinem cubitorum trium, & longitudo cubitorum fex: & fecit altitudinem muri, cubitos feptuaginta, & turres illius pofuit in portis ipfius, cubitorum centum. Corb. Et in circuitu muros ejus, in lapidibus inftructis, latis cubitorum ternum, & altis cubitorum fenum: 5 fecit altitudinem muri cubitorum fexaginta, & latitudinem cabiterum quinquaginta, turres ejus conflituit & fuper ANTIQUAM. portas ejus, cubitorum-centum. Græc. Kaluúnny telxu, in λίθων λελαξευμένων, εἰς πλάτος πηχῶν τριῶν, καὶ εἰς μῆκος nxwvelnes, &c. ut in Lat. Corb. nifi quòd pro fexaginta, legitur Connerla, feptuaginta, addita voce durs, ejus, poft latitudinem, deleto verò &, poft verbum conftituit, pro quo fimpliciter, snoe, ftatuit, quod idem fonat. *. 3. Mf. Germ. 15. Altitudinem & latitudinem illius fundavit in cubitis fexaginta: fecit portas illius elevatas in altitudine cubitorum octoginta, 5 latitudinem earum cubitorum quadraginta. Corb. Et altitudines turrium fundavit in cubitis fexaginta, & latitudinem illarum cubitorum quadraginta. Grzc. Καὶ τὸ πλάτος αυτῆς ἐθεμελίωσεν εἰς @úxeis εCúxorlα ÉTTоINGE Tαs wúras dutus wúras MEγειρομένας εἰς υψος συχῶν ἑβδομήκοντα, καὶ τὸ πλάτος αν Tŵr whXEIS Teasαpáxorlα. #.4. Mf. Corb. In exitu quadrigaram fuarum. Germ. 15. Ad exitum curruum ipforum. Græc. Eis kódus duráμέων δυνατῶν αυτό, και διατάξεις τῶν πεζῶν αυτέ. 1. e. Ad exitus exercituum potentium ipfius, ordines peditum ipfius. ✯. 5. Ad verbum è Græco. Siç etiam in Ms. Corb, præ VULGATA NOVA. & obtinuit eum 6. in campo magno, qui appellatur Ragau, circa Euphraten, & Tigrin, & Jadason, in campo Erioch regis Elicorum. 7. Tunc exaltatum eft regnum Nabuchodonofor, & cor ejus elevatum eft : & mifit ad omnes qui habitabant in Cilicia, & Damafco, & Liba по, 8. & ad gentes quæ funt in Carmelo, & Cedar, & inhabitantes Galilæam in campo magno Ef drelon, 9. & ad omnes qui erant in Samaria, & trans flumen Jordanem ufque ad Jerufalem, & omnem terram Jesse, quoufque perveniatur ad terminos Æthiopiæ. 10. Ad hos omnes mifit nuncios Nabuchodonofor rex Affyriorum: 11. qui omnes uno animo contradixerunt, & remiferunt eos vacuos, & fine honore abjecerunt. 12. Tunc indignatus Nabuchodonofor rex adversùs omnem terram illam, juravit per thronum & regnum fuum, quòd defenderet fe de omnibus regionibus his. 11. Et contempferunt omnes inhabitantes terram illam, verbum Nabuchodonofor regis Affyriorum, neque convenerunt cum illo in prælium, quia non timuerunt eum : fed erat adversùs eos quafi vir unus. Et remiferunt legatos ejus vacuos, fine honore * facies eorum. fe 12. Et iratus eft rex Nabuchodonofor ad omnem terram illam vehementer, & juravit per dem regni fui, animadverfurum fe in omnes fines Cilicia, & Damafci, & Scythiæ, & interfecturum gladio fuo inhabitantes Moab, & filios Ammon, & omnem Judæam, & omnes qui in Ægypto funt, ufque dum veniatur montanam, & ad finitima duorum æquorum. NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. ter hoc ult. ad Arphaxath regem. In Germ. 15. Et commifit bellum in diebus illis rex Nabuchod, cum rege Arfasat. Grec. πρὸς βασιλέα ̓Αρφαξάδ. pu #.6. Græcè, & Tois óplois Payau, in finibus Ragau, non campus Ragan; fubinde pro convenerunt in pugnam, fic, Curúrlucar pos duτor, concurrerunt ad eum; dein warles ci natonsvies tür operùr, y wárles oi xaloıxêrles tov Εὐφράτων, κ τὸν Τίγριν, και τὸν Ὑδάσπην, wesic Eipix Cacines Compl. bagnews) 'Exupator & Curia for έθνη πολλά σφόδρα εἰς παράταξιν υἱῶν Χελεύλ. Μi. Germ. 15. In campum magnum, hic eft campus Ragao. Et convenerunt ad bellum omnes inhabitantes montana, & Euphraten, Tigri, & Hydnas, & campos Arioch regis Elymeorum congregatæ funt nationes multe valde ad gnam filiorum Celleuth. Mf. Corb. In campo magno, hic eft campus magnus Ragavet. Et convenerunt in pugnam omnes inhabitantes in montanis, 5 omnes inhabitantes Euphraten, Tigrin, & Idas, & in campis Jericho Elimeorum: & collegerunt gentes multas ad bellum filiorum Ifraël Chesleuth. Mf. Germ. 4. fcribit Celleuth, cum altero fup. n. 15. .7. Mf. Germ. 4. fcribit Jamne, vel Lamne in Mf. verò Corb. deeft hoc, Jamna, Perfidis, cum feq. &, reponitur autem, poft Damafcum, & loco contra faciem maris, rurfus habetur, ad omnes inhabit. circa faciem maris; cætera ut fup. In Mf. Germ. 15. ita: Et mifit Nabuchod. rex Affyriorum ad omnes qui incolebant Cilicia, & Damafcum, Libanum, & Antelibanum, & omnes qui habitant contra faciem maris. Græcè: Kal dressing Nacexoδονόσορ ὁ βασιλεὺς ̓Αοσυρίων ἐπὶ πάπας τις καλοικοντας την Περσίδα, καὶ ἐπὶ πάντας τες κατοικδνίας πρὸς δυσμαῖς, της καλοικέντας Κιλικίαν, και Δαμασκόν, τὸν Λίβανον, και Αντιλία βανον, και πάντας τες καλοκονίας κατὰ πρόσωπον παραλίας. : .8. Similiter in Græco, præter ultima ifta, v ves Ianınalar, y To Méya wedlov 'Eofpundu. In Mf. Germ. 15. fic: Et eos qui in regionibus Carmeli & Galaad, & in fuperiorem Galilæam, & magno campo Edrelon. In Corb. Et ad gentes que funt in Carmelo & Chedam, & inhabitantes fuper Galilaam & in campo Efdrelon. .9. Concordant ifta cum Græco, nifi quòd initio Græcè deeft ad, uti paulò poft in, ante vocem civitatibus; exinde loco Bathana, & Chelus, legitur Berárn, ти Xems, & loco flumina, fingulariter 7 alaus, flumi- Cades, flumina Egypti, & Tafnas, & Rameffem, τα . 11. Græc. loco terram illam, hab. Tasar Tür yür . 12. Græcè deeft rex initio, & pro feq. ad, habe- *f. faciei. |