N O V A. currus , V u I GATA 38. & laverunt currum ejus in piscina Sama- verunt , juxta verbum Domini quod locutus fuerat. 40. Dormivit ergo Achab cum patribus suis, 42. Triginta quinque annorum erat cùm regnare 43. Er ambulayit in omni via Ata patris fui, & conspectu Domini. VULGATA NOVA. VERSIO ANTIQUA. 44. Veruntamen excelsa non abftulit : adhuc 44..... veruntamen adhuc populus immolabat, Hieron. in Ofe. 104 enim populus facrificabat , & adolebat incensum & adolebat in excelfis. 1. 3. 1305. A. in excelfis. VULGATA 46. Reliqua autem verborum Josaphat, & opera sepultus est cum eis in civitate David patris sui : re. 52. Ochozias autem filius Achab regnare cæpe- 48. Nec erat tunc rex constitutus in Edom. annis. 2. Par. 49. Rex verò Jofaphat fecerat classes in mari, 53. Et fecit malum in conspectu Domini, & am20. 36. quæ navigarent in Ophir propter aurum : & ire non bulavit in via patris sui & matris suæ, & in via Je potuerunt , quia confractæ sunt in Aliongaber. roboam filii Nabath , qui peccare fecit Ifraël. so. Tunc ait Ochozias filius Achab ad Josaphat: 54. Servivit quoque Baal, & adoravit eum , & cerat pater ejus. N O V A. ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT. VULGATAM DELECTUS, Auctore FRANCISCO LUCA Brugensi. . C LIB ER R E G U M T E RT I U S. David. Pro Rei non eft fubftituendum Cerethi & Phe ¥.19. In cerra Seon regis Amorrhæi. Non præponas & 8.21. Habens omnia regna. Redundat quod fequitur in ¥.13. Salomon filius tuus regnabit poft me. Non pre- quibufdam libris, secum. ponas quod. .24. A Thaphsa usque ad Gazam. Non præponas his $. 34. In regem super Israël. Non addas & Judam. verbis adverbium quasi. W.35. Et veniet , & sedebit super folium meum. Pro $. 32. Et fuerunt carmina ejus quinque & mille. Cavenier, fingulari tertia persona , non eft fubftituendum ve ve legas , sublata conjunctione , ut plerique , quinque millia , nietis , plurale secundæ personæ : denique nec addendum in pro quinque & mille , quod eft , quinque fupra mille. Jerusalem. CAP. V. ¥.1. Quod ipsum unxiflent regem. Non adx.so. Et abiit , tenuitque cornu altaris. Poft abiit, non das fuper Ifiaël. addas in tabernaculum Dumini. $.4. Nunc autem requiem dedit Dominus Deus meus CAP. II. 8.2. Confortare , & esto vir. Non subjicias, mihi. Non omittas Dominus. fortis, quod quidam. *.11. Coros tritici, viginti millia. Alii minùs congruè 7.3. Er observa custodias Domini Dei tui. Qui exifti invertunt ordinem , viginti millia coros tritici. marunt custodias verbum effe, ei 85 præposuerunt ut con CAP. VI. ¥. 1. Ædificari cæpir domus Domino. Alii jundionem, poftpofuerunt nomen mandata; falfi : nomen legunt active, ædificare cæpir domum Domino. eft enim. *.8. Ostium lateris medii in parte erat domas dex*.4. Si custodierint filii cui vias suas. Non eft mutan Non commutes parte , quod eft latere , cum pariete , dum pronomen tertia perfona fuas in prima meas. seu muro. .28. Venit autem nuncius ad Joab. Retinendum eft *.15. Operuit lignis cedrinis intrinsecus. Non præponomen Joab, non substituendum Salomonem , nec subden nas his verbis & conjunétionem. dum participium dicens. Lege Notationes noftras, $.27. Alæ autem alteræ. Non omittas alteræ. 7.42. Quacunque dic egressus ieris huc & illuc. Le ¥.31. Ec in ingressu oraculi fecit oftiola. Ut non eft gendum eft ieris ab eo , non fueris à sum. omittenda prepositio in ita non addendus numerus duo, $.46. Qui egreíTus percuffit eum. Pro egressus, quod ante oftiola. eft, poftquam exiffet , non eft fupponendum aggressus. Cap, VII. $.6. Er epistylia super columnas. Non ada Cap. IV.†.2. Azarias filius Sadoc sacerdotis. Non mu das fecit , fed fubaudias è proximo. tes genitivum facerdotis , in nominativum, 8.9. Et extrinsecus usque ad atrium majus. Pro ex Ffff træ. ponas & dixir. $.23. Et resticula triginta cubitorum cingebat illud per 7.29. U plangeret eum. Praferendus eff numerus fine circuicum. Non est mutandum fingulare cingebat, cum plu- gularis plurali plangerent. tali cingebant. Cap. xv. ¥. 18. Dedit illud in manus. Non eft pras #.24. Duo ordines sculpturarum ftriatarum erant fu: ponenda canjuntie &. files. Romani Patres reftè cenfuerunt legendum ftriatarum , Cap. XVI. 7. 24. Er vocavit nomen civitatis quam quod eft , friis ornntarum , non histriatarum üstriatarum, extruxerat, nomine Somer domini montis , Samariam. Es præpofitá una fyllaba; qua de re nós aliàs latiùs feripfimus. bic præferendus eft cafus accusativus Samariam , reilus à 7.25. Et stabat fuper duodecim boves. Legendum eff verbo vocavit, genitivo Samarix , redło ab altero nominum oumerò fingulari ftabat , f. mare , non plurali stabaut. fubfiantivoruis proximorum. 7.26. Duo millia batos capiebat. Non addas & tria CAP. XVII. ¥. 12. Ec faciam illum mihi & filio meo, millia metreras , quod 2. Paral. 4. ¥. 5. legitur , pro eo Correctores meritò mutarunt neutrum illud in mafculinum quod hic dicitur dạo millia batos. Lege, fi placet, Notatio illum , ita ut referatur ad panem. mies noftras in hunc locum. Cap. XVHI.'”.9. Vade , & dic domino tuo. Non pra. :35. In summitare autem basis erat quædam rotundiras dimidii cubiti. Legendum eft dimidii cubiti, non ad. *.22. Prophetæ autem Baal quadringenti & quinquajiciendum quod plerique , unius & dimidii cubiti. ginta viri funt. Non addas prophetæque lucorum qua7.47. Et posuit Salomon omnia yasa. Non subjungas dringenti , quod quidam. in domo Domini, quod quidam. *.24. Oprima propositio. Non fubjungas quam locuCAP. VIII. ¥. 2.' In mense Ethanim. Non fcribas, præpo tus eft Elias, tametfi Græcè legatur. fotâ litterâ B, Bethanim , pro Ethanim. CAP. XIX. 7. 1. Et quomodo occidisset universos pro¥. 23. Qui ambulabant coram re in foro corde fuo. In phetas gladio. Ad vocem prophetas , non eft addendum aliis libris eft præfens ambulant , pro praterito imporfelto Baal. ambulabant. ¥. 10. Quia dereliquerunt pactum tuum filii Ifraël. Pro . 38. Cuncta devotatio & imprecatio. Spurium eft, nomen tuum non eft mutandum cum nomine Domini. quod quidam fcribunt, r liquida, devoratio , quod eft con $.18. Osculans manus. Pro plurali manus, alii basumptio, pro i muta , devotatio, quod est votum five oasio. bent fingulare manum. .60. Ut sciant omnes populi terræ. Non mutes ut , $. 19. Er ipse in duodecim jugis boum arantibus unus sonjun&ionem caufarivam cum copulativa &. erat. Correctores non judicarunt omittendas bas duas voc** CAP. X. *. 14. Quod afferebatur Salomoni. Non fori las jugis boum. bas offerebatur pro afferebatur , vocalem , inquam, quar. Cap. XX. $.33. Frater tuus Benadad. Non eft addenlam pro prima. dum vivit. CAP. XI. 7.2. Et Sidonias & Herthæas. Scribendum eft CAP. XXI. ¥. 1. Vinea erat Naboth Jezrahelitæ , qui Herthæas, littera initiali H, 8 duplicato (prout plerum- erat in Jezrahel. Alii libri babent relativum femininum que consuevit hæc vox Latine exprimi ) potiùs quam Cethæas, quæ , referens vineam : Correctores prætulerunt mafculinum quanquam ita fcribatur Ezech. 16. X. 3. qui , referens Naboth. *. 5. Sed colebat Salomon Astarthen deam Sidoniorum, 8.2. Argenti pretium, quanto digna est. Non mutes & Moloch idolum Ammonitarum. Non interponas & Cha- ablativum quanto , cum accufativo quantum. mos deum Moabitarum , redundat enim. X. 20. Et ait Achab ad Eliam : Num invenifti me iniCap. XII. X.21. Electorum virorum bellatorum. Non micum tibi? Vetus Interpres vertit inimicum tibi , accusaaddas conjunctionem & ante bellatorum, tivo cafu: alii verterunt vocativo inimice mi ? Cap. XIII. ¥. 11. Narraverunt patri suo. Non prapo *.21. Ecce ego inducam super te malum. Non prenas his verbis & conjundionem. ponas Hæc dicit Dominus. ř.23. Stravit asinum suum prophetæ quem reduxerat. Cap. XXII. *.15. Et trader cam Dominus in manus Non eft mutandus darivus prophetæ , cum nominativo pro- regis. Non eft omittendum pronomen eam. pheta. 7. 39. Et domus eburnea quam ædificavit. Quidam 7.25. Divulgaverunr in civitate. Non eft fcribendus pro cafu primo eburnea , fcribunt fecundum eburneæ. quartus cafus civitatem pro fexto, Variæ Lectiones VULGATÆ , rursum ab eodem FRANCISCO LUCA observatæ. LIBER REGUM TERT IU S. NA P. II. 7.15. Et me præpofuerat omnis Israël libi ita ut fit à toidTuois iratorum. in Cap. XIV. . 3. Decem panes & crustulam. Conjiciunt tant proposuerat , vocali quarta , loco diphtongi z. quidam legendum crustula , neutro genere pluralis numeri; CAP. III. $.23. Et ifta respondir. Videtur præsens res nam & Hebraum plurale , quidam gauferas vertunt. Crafpondet , præferendum præterito : nam 5 in Mijali Romano ta , feu cruftula genere feminino , longe aliud fignificat. legitur præsens, feriâ 2. poft Dominic. 4. Quadrag. CAP. XVI. $.7. Hoc eft, Jehu filium Hanani propheCAP. V. 7.6. Præcipe igicur ut præcidant mihi ser tam. Hæc pericope poteft ab Interprete effe addita explicatiovi tui. Non inconfultò videtur à multis omitri servi cui. nis causâ , quanquam abfit à quibufdam libris fimiliter Hom Ibidem. Quamcunque perieris : scis enim quomodo. Qui- brao y Græco. dam boni libri habeni præceperis , pro petieris , & quo Cap. XVIII. .45. Cùmque se verterer huc arque ilniam, pro quomodo. luc. Alii libri legunt verterent, numero plurali. Cap. VI. $.8. In parte erat domas dextræ. Ablati Cap. XIX. $. 18. Septem millia virorum. Quidam län vum dextrâ , qui ad parte referatur , praferunt quidam bri pro virorum, leguni universorum, qua de re Noragenitive dextræ , qui ad domūs. tiones noftra. Cap. VIII. . 15. Et in manibus ejus perfecit. Quidam Cap. XX. *. 12. Factum est autem cùm audiffet Be. libri babent & in manu sua perfecit , vel manibus suis per nadad verbum istud. Alii libri cum Hebraicis & Gracis fecit, quod videtur elle congruentius, quia de manibus Dei relinquunt fubaudiendum Benadad. fermo eft, ut conftar infra 7. 24. V. 39. Et muta vit afperfione pulveris os & oculos fuos. CAP. XI. .41. In libro verborum dierum Salomo Quidam libri omittunt os &, confentanee Hebræo & Grace. nis. Multi codices omittunt vocem dierum , confentane. He Cap. XXI. ¥. 1. Poft hæc autem verba , tempore il60. lo. Multi Latini libri omittunt tempore illo, fuffragantiCAP. XII. $. 16. Vade in tabernacula cua Israël. Quan bus Hebræis es Græcis. quam supplendum fit Vade, vel quod alii libri habent Re 7.6. Dabo tibi vineam meliorem pro ca. Vox meliovertere ; majori tamen cum gratia, in quibusdam codicibus rem ignoratur à multis Latinis libris , quibus Hebras con Hebrae confentientibus , videtur fubandiri quàm exprimi, fentiunt. Græca ejus loco legusi aliam. 595 Caril. O confulere "volens ab Elia increpatur , SUMMA CAPITA LIBRI IV. REGUM, è Vulgatis Bibliis deprompta, deficientibus aliis quæ Versioni antiquæ satis respondeant. CAP. I. Chozias fuper agritudine fua Beelzebub per ipsam extincto , regnum fibi ufurpat ; sed pre cipiente Joiada sacerdote occiditur , Joas rex ac moriturus prædicitur : duos quinquagenarios Juda constituitur , deftructis aris e imaginibus principes ad Eliam misos ignis cælestis devor at Baal. cum ipforum militibus, tertio principe suâ mo CAP. XII. Joas gazophylacii pecuniam ad fartatecta deftiâ fervato , cum quo Elias ad Ochoziam def templi inftauranda expendit , Hazaeli autem regi cendit ; cui mortuo succedit frater Joram. Syria bellum contra Jerusalem paranti mittit omnes Cap. II. Eliseus individuus Elia comes , Jordanem, templi palatii thesauros ; tandemque à servis aquâ Elia pallio divifâ, cum illo transit ; Eliâ fuis occiditur : cui fuccedit filius ejus Amafias. autem in cælum igneo curru rapto , duplicem CAP. XIII. Joachaz rex Israël propter peccata sua ejus fpiritum accipit , ac pallio Eliæ rurfum graviffimè affliétus à rege Syrie , conversus ad DoJordanis aquas dividit. Elias quasitus non inve minum liberatur ; cui mortuo succedit filius Joas, nitur : aqua Jericho ac terræ fterilitas , immillo per qui juxta Elisei morientis vaticinium Syros ter Eliseum Sale , sanantur; puerique Eliseum irri devicit : mortui autem Elisei sepulcro injectus dentes , ab ursis lacerantur. quidam mortuus fufcitatur. Cap. III. Ob prevaricatum à rege Moab fædus quod CAP. XIV. Amafias interfectis occisoribus patris fui cum rege Ifraël habebat , ascendunt adversùs illuin Joas, percutit Edom; sed provocans ad bellum rex Ifraël, rex Juda , & rex Edo:n i quibus Do Joas regem Ifraël, ab eo capitur , eo Jerusalem minus per Eliseum aquain fine pluvia promittit , diripitur : at Jous regi Israël succedit filius Jero& victoriam de rege Moab, qui suum primoge boain , qui ab angufiiis liberat Ifrael, cui succenitum immolat. dit filius Zacharias : porro facta conjuratione ada Cap. IV. Eliseus viduæ paupercule oleum impetrat , versùs ,mafian regein duda , à suis occiditur : quo solvat creditoribus ; Sanamitidi hospita Sue cui fuccedit filius dzarias impius. filium , quem pofiea mortuum fuscitat ; farinâ Cap. XV. Azaria leproso succedit filius Joathan in quoque pulmento infusâ , ipsius aufert amaritu Juda; Zacharia autein in Ifrael succedit Seldinem ; & paucis panibus multos Satiat. lum , & huic Manshem , qui fit tributarius regi Cap. V. Scidit rex israël vestimenta sua, quòd Affyriorum , & huic Phaceia, & huic Phacee : juffiset rex Syrie ut Naaman leprosum curaret ; cujus temporibus The lathphalasar devict am maquem Eliseus septenâ in Jordane lotione mun gnam partem Ifraëlitarum transtulit in Allyrios : dat à lepra , qua Giezi propter munera Sufcep huic fuccedit Ofee : in Juda autem mortuo Joata, ab Eliseo Spreta , perpetuò adhasit. than . succedit filius Achaz. Cap. VI. Eliseus ferrum securis natare facit : rea Cap. XVI. Achaz filium suum per ignem consecrat: gis Syria milites ducuntur excæcati in Samariam regibus quoque Israël & Syria Jérusalem obfidenab Éliseo, quem ob regis sui secreta regi Israël tibus , auxilium à rege AByriorum missis munepatefact a capere nitebantur : ac poftmodum Sy ribus obtinet ; in cujus gratiam, ablato Dei culris obsidentibus Samariam , matres ob inediam tu, diis Affyriorum sacrificat : cui succedit pius filios, suos comedunt ; propter quod Eliseus à re filius Ezechias. ge jubetur occidi. CAP. XVII. Poft multa filiorum Ifraël que commeCap. VII. Eliseus in Samaria prædicit frumenti morantur facinora , Salmanasar sub Osee recu abundantiam; quam leprosi quatuor in Samaria Sante antiquum Asyrio pendere tributum , transannuntiant , territis à Deo Syris, ac omnibus fert Israël in Assyrios : & quis Affyrii in Sac reli&tis obsidionem solventibus : dux autem Elisei mariam mifsi cultum Dei ignorantes devor abanverbo incredulus , à turba conculcatur in porta tur à leonibus, mittitur eis sacerdos Ifraeliticus Samaria. qui ipfos instituat ; ficque factum est , ut a Deo CAP. VIII. Poft septennem famem ab Eliseo predic & idolis servirent. tam , Sunamitis, qua ipsius consilio peregrinata Cap. XVIII. Ezechias pietate eximius , disipatis erat , reversa , suos agros cum fructibus recuperat: idolorum delubris, ac «neo Moysi serpente conEliseus Benadad ægrotantem respondet moritu fracto, percutit Edom; ego cùm Asyriis rebelrum , da impium Hazael regnaturum : Joram laset, rex Asyriorum expugnatis civitatibus JuTex Juda percuffit Idumaos , quod à se receffiffent ; da , Ezechiæ veniam precanti, magnam pecuniæ cui impio fuccedit Ochozias filius impius. vim imponit , mila quoque manu valida JerusaCAP. IX. Jebu in regem Israël unito mandat Do lem obsidet , multis probris in Ezechiam da blaf minus ut deleat domum Achab : occidit ergo Jo phemiis in Deum per Rabsacen jactatis. tam unà cum Ochozia rege Juda , & corpus Je- Cap. XIX. Ezechia & Isaia conversis ad Domizabel, à feneftra ipsius jusu precipitata , canes pro liberatione precantibus , propter Rabcomederunt , juxta Elia vaticinium. facis blasphemias , percutit Angelus Domini Cap. X. Jehu 70. filios Achab, dow 42. fratres 185000. Asyriorum ; & fugiens Sennacherib in Ochozie nec ari jubet , totamque Achab progeniem templo idolorum fuorum à filiis fuis occiditur. delet , & omnes facerdotes Baal callidè convoca- Cap. XX. Isaias agrotantem Ezechiam moriturum tos occidit , exuftâ illius statuâ , & templo in denuntiat; at ille sua oratione sanitatein cum cloacam verso; attamen propter peccata Jebu ve prorogatione vita ad quindecim annos à Deo imhementer cæsus eft Ifraël ab Hazael : mortuo au petrat, dato sanitatis figno per solis regresum : tem Jehu , succedit filius ejus Joachaz. Affyriis autem munera deferentibus thesauros ofCap. Xi. Athalia , omni femine regio præter Joas tendit , & ob id per Ifaiam reprehenfo , Capti. Tom. I. Ffff ij num , vitas Babylonica denuntiatur : cui impius succe tum, subflituto Eliacim, quem Joakim nominat; dit filius Manasses. & ei gravem mul&am imponit. Cap. XXI. Propter abominandam Manassis impie- Cap. XXIV. Joakim triennio servit regi Babylonis ; tatem predicit Dominus fe Judam ac Jerusalem deinde varios patitur latrunculos : quo mortuo , deleturum : cui succedit impius filius Amon ; do succedit filius Joachin; quem cum thefauris temhoc à servis occiso, regnat Super Judam pius fi pli ac domus regia, universoque robore habitatolius Josias. rum Jerusalem ducit Nabuchodonosor in Babylon Cap. XXII. Josias templum ac Dei cultum inftau nem , suffecto in regem illius patruo Mattbania, rat ; Dominum super reperto Deuteronomii libro quem vocavit Sedeciam. consulens , responsum accipit , inducenda Super Cap. XXV. Obseßå à Nabuchodonosor Jerusalem, Judam scripta in eo mala propter neglectum à Sedecias cacus ac vinctus , necatis coram fe fipatribus Dei cultum , ipsum tamen priùs in pace liis , in Babylonem ducitur cum reliquo pupulo ; moriturum. quibusdam tamen ad exercendain terram reli&tis: CAP. XXIII. Josias Deuteronomium coram populo le post exusta unà cum templo , omnia magnifica adigit, percuffoque cum Domino fædere, ac deftruc ficia , prafecit Nabuchodonofor Godoliam ; quo iis abominationibus , precipit Pascha celebrari: ab Ismaele interempto , fugit populus in Ægypquo in Mageddo occiso , succedit impius filius tum , Joachin autem in captivitate sublimatur , Joachaz, quem Pharao captum ducit in Ægyp à rege Babylonis. 1. D CAPUTPRIMU M. VERSIO ANTIQUA. ELINQUIT Moab in Ifraël, E: Ms.cod. Germ. post mortem Ahab. . 13. annor. 900. 2. Et ascendit Ohofias in fu- perioribus domus suæ in Samaquod habebat in Samaria, riam, & languebat. Misit ita& ægrotavit : misitque que nuncios, dicens: Ite, innuncios, dicens du cos : Ite, consulite Beelzebub terrogate per Baal muscam deam regionis Accadeum Accaron, utrùm vivere queam de infirmita- ron, li futurum est ut vivam ex hac infirmitate te mea hac. mea. Et abierunt interrogare per eam. NOVA. super quem ascendisti, non descendes, sed morte mo- qui occurrit vobis , & locutus est verba hæc ? accinctus renibus. Qui ait : Elias Thesbites est. VERSIO ANTIQUA. Hieron. ep. ad Cypt. 1. 2.694.6. 10. Respondensque Elias, dixit quinquage 10..... Si homo Dei ego sum, descendat ignis NOTÆ AD VERSIONEM ANTIQUAM. quirite in Baal muscam deum Accaron, fo vivam ab infir- |