Ifai. 47.

3.

VULGATA NOVA.

& multitudinis interfectæ, & gravis ruina: nec
eft finis cadaverum, & corruent in corporibus fuis.

8. Nunquid melior es Alexandria populorum, quæ habitat in fluminibus? aquæ in circuitu ejus cujus divitiæ, mare: aquæ, muri ejus.

9. Æthiopia fortitudo ejus, & Ægyptus, & non eft finis: Aphrica & Libyes fuerunt in auxilio tuo.

10. Sed & ipfa in tranfmigrationem ducta est in captivitatem: parvuli ejus elifi funt in capite omnium viarum, & fuper inclytos ejus miferunt fortem, & omnes optimates ejus confixi funt in compedibus.

11. Et tu ergo inebriaberis, & eris defpecta : & tu quæres auxilium ab inimico.

4. 12. Omnes munitiones tuæ ficut ficus cum groffis fuis: fi concuffæ fuerint, cadent in os

comedentis.

13. Ecce populus tuus mulieres in medio tui : inimicis tuis adapertione pandentur portæ terræ tuæ, devorabit ignis vectes tuos.

VERSIO ANTIQUA.

rum, & multitudinis vulneratorum, & gravis rui- Hieron. ubi fup.
næ: & non erit finis gentibus ejus, & infirma-
buntur in corporibus eorum

4.

à multitudine fornicationis. Meretrix fpeciofa, & grata, dux maleficiorum, quæ vendit gentes in fornicatione fua, & tribus in maleficiis fuis.

5. Ecce ego ad te, dicit Dominus omnipo- col.1578. tens, & difcooperiam pofteriora tua fuper faciem tuam, & oftendam gentibus confufionem tuam, & regnis ignominiam tuam.

6. Et projiciam fuper te abominationem fecundùm immunditias tuas, & ponam te in exemplum.

7. Et erit: omnis, qui viderit te, descendet à te, & dicet: Mifera Ninive : quis gemet eam? unde quæram confolationem illi, aptantem chordam?

8. Apta chordam pars Ammon, que habitas in fluminibus : aquæ in circuitu ejus: cujus principium, mare eft : & aqua, muri ejus.

9. Ethiopia fortitudo ejus, & Ægyptus, & non eft finis fugæ tuæ : Phut & Libyes facti funt auxiliatores illius.

10. Et ipfa in tranfmigrationem ibit captiva : & parvulos illius allident in principio viarum ejus, & fuper omnia inclyta ejus mittent fortem, & univerfi optimates ejus alligabuntur compedi

bus.

II. Et tu inebriaberis, & eris defpecta : & tu quæres tibi ut ftes ab inimicis tuis.

12. Omnes munitiones tuæ ut ficus, quæ groffos habent: fi commotæ fuerint, cadent in os comedentis.

col. 1579%

col. 1580.

13. Ecce populus tuus quafi mulieres in te : ini- col. 1583. micis tuis aperiendo aperientur portæ terræ tuæ, comedit ignis vectes tuos.

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.

Infirmabuntur, inquit, in corporibus fuis à multitudine fornicationis: quod licet poffit & de eis accipi, qui propter res venereas etiam corpore debilitati funt..... tamen..... non cadunt juxta Hebr. nifi in corporibus fuis: id eft, ut ipfe explicat fup. 1576. f. vel cadent à fua multitudine, dum à fe invicem conftipantur ; vel in cadaveribus corruent interfectorum: dur@renim, & fuis, & eorum, utrumque fignificat. Vide not. ad . feq.

V. 4. Ita fert Græcum, copulando fcilicet rò à multitudine fornicationis, cum antecedentibus. Hieron. quoque in comment. 1978. c.ak: In hoc loco LXX. Interpretes,cum fecundum Hebraicum pofuerimus, Propter multitudinem fornicationum meretricis, quafi aliud voluerunt effe principium, ut dicerent, præ multitudine fornicationis; buc ufque finita fententia, poftea inciperent: Meretrix fpeciofa, & grata, &c. Extremo Græc. Vat. habet ass, populos, loco tribus; editt. verò Ald., & Compl. cum Ms. Alex. φυλάς.

.5.6. Totidem verba in Græco, præter hoc, Kúpos Osòs, Dominus Deus, non fimpliciter Dominus.

.7. Itidem Græcè, præter hoc ult. aptantem chordam, quod deeft, faltem eò loci; nam verfus feq. ita incipit faltem in edit. Rom. Ετοιμάσαι μερίδα, αρμόσαι χορδών, ἑτοιμάσαι μερίδα ̓Αμμών Hieron. tamen in comment. 1580. b. ait: Quod autem fequitur: unde quæram confolationem, vel confolatorem tibi, qui aptet chordam? adbuc ex perfona ejus dicitur, qui refiliet vel difcedet à Ninive, & dicet: Mifera Ninive: quis gemet eam ?..... quis itaque poterit talis inveniri confolator, &, ut ita dicam, scriptor lyricus citharadus, qui post dissonantes chordas in unam harmoniam contrahere? Paulo verò poft addit: Hoc quod expofuimus, qui aptet chordam, vel aptantem chordam, & Græcè dicitur åpμóval Xopdùr, nec in Hebraico, nec in cateris invenimus Translatoribus, fed pro eo alterius fermonis exordium: Nunquid melior es ab Amon, que habitat in Aluminibus? unde videtur mihi magis cum pofterioribus copulandum. Subnexuimus tamen fupra aptantem chordam, eò maximè quòd Hieron. hæc verba primum retulit in contextu: neque autem ipfa reticemus inf. initio . 8. quia Hieron. ibid. fubdit in LXX. legi: Apta chordam, &c.

✯.8. Ita Hieron. refert præter ca quæ pofuit fupra, in

fine v. 7. Addit etiam: Pro eo quod in LXX. legitur: Apta chordam pars Ammon; & cæteri Interpretes tranftulerunt: erudivit, ita legi poffe afferuit: Nunquid melior es quàm No Nunquid melior es ab Amon? Hebræus qui me in Scripturis Amon? ait Hebraicè dici Alexandriam; Amon autem, multitudinem, five populos; & esse ordinem lectionis: Nunquid melior es ab Alexandria populofa, five populorum, &c. five Compone chordam, adbuc ad Niniven dicitur. In Gr. Rurfum inf. 1581. f. ait : Quod apud LXX. legitur: Apta, μερίδα ̓Αμμών, ἡ κατοικῦσα ἐν ποταμεῖς ὕδωρ κύκλῳ ἀυVatic. Sic. Ετοιμάσαι μερίδα, αρμόσαι χορδήν, ἑτοιμάσαι Tus, &c. ut fup. i. e. Parare partem, aptare chordam, parare partem Ammon, quæ habitas in fluminibus: aqua in μása μspida & in plerifque libb. eft, fi Nobilio fides, "Apcircuitu ejus, &c. Ab. editt. Ald. & Compl. abeft 1. ETμósaι Xopdir, étoiμával μepis 'Aμμár in Compl. "Apμoτον χορδήν, ετοιμάσαι μερίς.

.9. Edit. Rom. ipfo initio hab. Kai Aitionía; Compl. verò delet xal; subinde in Rom. eft, à ex esu πépas TûS QUrus, non ftetit finis fuga; nec additur pronom. tua; Tus puyus 8 Compl. etiam addit ; Ald. non tantùm deeft pariter feq. Phut. In Mf. Alex. eft, in sai πépas fed & feq. &; cæt. ut in Lat. fupra.

. 10. Eadem exftant in Gr. edit. Rom. præter feqq.
ἐπ ̓ ἀρχὰς πασῶν τῶν ὁδῶν, in principiis omnium viarum ;
èπ' àpxйs, in principio. Hieron. verò in commentar. ait:
fed in multis a' apxus, à principio, tefte Nobilio; al.
Parvuli quoque ejus qui adhuc in principiis viarum funt...........
elidentur in ipfis principiis fuis.

ceperis, sáow expwr, ftationem ab inimicis ; fed in edit.
V. 11. Similia præfert Græc. edit. Rom. fi hoc ult. ex-
Compl. eft, ira saon & expr in Ald. expr 08, ut
fupra. Hieron. etiam in commentar. ait : Stationem 55
finem malorum reperire non poteris.

. 12. Gr. edit. Rom. delet ut, ante ficus; & loco grof-
fos, habet ons cæt. fimilia. In edd. Ald. & Comp!,
ὡς ουκαῖ, ftatimque in Compl. ἔχεσαι ὀλίνθες; al. καρπὸς
xoa Hilar. in Matth. col. 715. e. ait: Groffa.....
communis ufus, prophetica auctoritas nuncupavit. Vide
fup. Ofe. c. 9. v. 10.

.13. Confonat Græc. ad verbum, Hieron, inf, in

VULGATA NOVA.

14. Aquam propter obfidionem hauri tibi, exftrue munitiones tuas intra in lutum, & calca, fubigens tene laterem.

:

15. Ibi comedet te ignis: peribis gladio, devorabit te ut bruchus : congregare ut bruchus : multiplicare ut locufta.

16. Plures fecifti negotiationes tuas quàm ftellæ fint cœli: bruchus expanfus eft, & avolavit.

17. Cuftodes tui quafi locuftæ : & parvuli tui quafi locuftæ locuftarum, quæ confidunt in fepibus in die frigoris : fol ortus eft, & avolaverunt, & non eft cognitus locus earum ubi fuerint.

18. Dormitaverunt paftores tui, rex Affur : fepelientur principes tui: latitavit populus tuus in montibus, & non eft qui congreget.

19. Non eft obfcura contritio tua, peffima eft plaga tua : omnes qui audierunt auditionem tuam, comprefferunt manum fuper te : quia fuper quem non tranfiit malitia tua femper?

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUA M.

comment. legit, apertione aperientur portæ tua; Gr. dvor-
γόμεναι ἀνοιχθήσονται πύλαι τῆς γῆς σε.

V. 14. Similia Gr. exhibet, præpofita conjunct., ver-
bo obtine; fed abeft, ab edd. Ald. & Compl. & à MĨ. Alex.
Græc. etiam ponit sis, ante lutum. Hieron.que in com-
mentar. habet incide in lutum, & conculcare in paleis:
& paulò fup. Aquam munitionis attrahe tibi, obtine muni-

tiones tuas.

:

.15. In Græco Vatic. deeft conjunct. &, poft gladius; reponitur verò ante aggravaberis : extremò etiam defunt ifta multiplicare ut bruchus; cæt. fimilia. Sed in Mr. Alex. eft: Και καταφάγεται σε.... και βαρυνθήσης ultimo que in Complut. πληθύνθητε ως βρόχος.

.16. Itidem Græcè, exceptâ præp. væép, fuper, pro ficut; at in Compl. s ra aspa. Hieron, in comment. legit: bruchus impetu abiit, & avolavit.

. 17. Similia prorfus in Græco, nifi quòd ita fcribitur,

alexCos; in Mf. verò Alex. drénalos. Hieron. in comment. legit Exfilivit attelabus, & miftitius tuus quafi locufta: item fup. dicit: Attelabus, qui Græcè dicitur ovμpuds, Latinè translatus eft in commiftitium, quem nos poffumus vulgus ignobile, de diverfis gentibus hinc inde populum congregatum intelligere, id eft, non cives, fed peregrinos.

. 18. Sic iterum in Græco.

. 19. Eadem leguntur Græcè, detracta prima conjunct. . Hieron. etiam inf. in comment. dicit: Sequitur: Non eft fanitas contritioni tua; dein, tumet plaga tua, uc fup. at in Gr. ἐφλέγμανεν, intummit, pauloque poft, πάντες οἱ ἀκύοντες ; extremo, διότι ἐπὶ τίνα ἐκ ἐπῆλθεν, &c. Hieron. quoque in comment. ait: Diligenter obferva, quia non dixerit, in quem non intravit malitia tua, vpMIXTÈ, fed, in quem non fupervenerit..... fupervenit quidem cuppuntos, & quantùm in se est, irruit.

ROMAN. CORRECTIONUM AD EDIT. VULGATAM DELECTUS,
Auctore FRANCISCO LUCA Brugenfi.

NAHU M.

AP. I. . 12. Sic quoque attondentur & pertranfibit. Non eft mutandum fingulare pertranfibit, in plurale pertranfibunt.

CAP. II. .4. In itineribus conturbati funt: quadrigæ collifæ funt in plateis. Mafculinum conturbati, non eft vertendum in femininum conturbatæ, jungendumque cum quadriga.

. 13. Et fuccendam ufque ad fumum quadrigas tuas. Non facilè fubftituendum eft pronomen tertia perfonæ ejus pro fecunda tuas.

ČAP. III. .2. 3. Vox flagelli, & vox impetus rotæ, & equi frementis, & quadrigæ ferventis, & equitis afcendentis, & micantis gladii, & fulgurantis haftæ, & multi

tudinis interfectæ, & gravis ruinæ. Quidam libri, magnam horum nominum partem fcribunt primo cafu numeri pluralis, & quadrigæ ferventes, & equites afcendentes, & micantes gladii, & fulgurantes haftæ, & multitudines interfectæ, & graves ruina: fed retinendus eft ubique fecundus cafus numeri fingularis.

.8. Nunquid melior es Alexandria populorum. Non praponas prapofitionem ab nomini Alexandria.

. 13. Inimicis tuis adapertione pandentur portæ terræ tuæ. Una vox ablativi cafus adapertione, non eft diftrahenda in duas ad apertionem: nam adapertione pandentur, hoc eft, aperiendo aperientur.

CAPITULA HABACUC PROPHETÆ,

JUXTA VETER. EDIT. LATINAM EX LXX. INTERP.

I.

Ex Mfs. codd. S. Petri 3. & Vatic. 4220. edita à Jofepho Maria Caro presb. Romæ, 1688.

QUoufque Domine clamabo, & non exaudies ?

2.

II. Propter hoc difperfa eft lex; al. addit, quia im-
pius per potentiam deprimit juftum. c. 1. *. 4.
III. Videte contemptores, quia opus operor in die-
bus veftris. c. 1. *. 5.

IV. Eò quòd glutiat impius juftum. c.1. v. 13.
V. Et dixerunt: Vifus adhuc ad tempus erit: al.
addit & juftus ex fide mea vivit. c. 2. . 3.
VI. Va qui repellent fibi qua non fua. c. 2. . 6.
VII. Ideoque lapis de pariete exclamabit; al. addit,

PROPHETIA

HABAC U C.

********

CAPUT PRIMUM.

VERSIO ANTIQUA.

SSUMPTIO, quam vidit Am-
bacum propheta.

2. Ufquequo Domine cla-
mabo, & non exaudies? vo-
ciferabor ad te vim patiens,
& non falvabis?

3. Quare mihi oftendifti labores & dolores, videre miferiam & impietatem? contra me factum eft judicium, & judex accipit.

4. Propterea lacerata eft lex, & non pervenit ad finem judicium : quia impius prævalet adversùs juftum, propterea egreditur judicium perverfum.

5. Videte contemptores, & refpicite : & admiramini mirabilia, & difperdimini: quia opus ego operor in diebus veftris, quod non credidiftis fi quis narraverit.

6. Quia ecce ego fufcitabo Chaldæos, gentem

I.

VULGATA NOVA.

****.

Nus, quod vidit Haba-
cuc propheta.

2. Ufquequo Domine clamabo, & non exaudies? vociferabor ad te vim patiens, & non falvabis?

3. Quare oftendifti mihi iniquitatem & laborem, videre prædam & injuftitiam contra me? & factum eft judicium, & contradictio potentior.

4. Propter hoc lacerata eft lex, & non pervenit ufque ad finem judicium: quia impius prævalet adversùs juftum, propterea egreditur judicium perverfum.

5. Afpicite in gentibus, & videte: admira- A8.13. mini, & obftupefcite : quia opus factum est in 41. diebus veftris, quod nemo credet cùm narrabi

tur.

6. Quia ecce ego fufcitabo Chaldæos, gen

7

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.

V. 1. Hic verficulus primus non refertur ab Hieronymo: præfat. tamen in hunc Proph. ita titulum indicat : Ubi LXX. Translatores, Symmachus, Theodotio A. pa, id eft, Affumptionem, interpretati funt, in Hebræo ponitur Maffa, quod Aquila vertit in Pondus..... Quatuor autem Propheta in duodecim Prophetarum volumine funt, è quibus tres in principio Appa, id eft, Pondus, titulum babent, Naum, Abacuc, 5 Malachias. De nomine autem Abacuc, ita differit initio ejufdem præfat. Scire nos convemit, inquit, corruptè apud Græcos & Latinos nomen Ambacum prophetæ legi, qui apud Hebræos dicitur Abacuc, interpretatur amplexus, five, ut fignificantiùs vertamus in Gracum, replantis, id eft, amplexatio. Cypr. 1. 1. Testim. c. 5. cum Auct. quæft. è V. T. q. 44. col. 57. a. fcribit Abacuc. Auguft. veròl. 18. de civit. Dei, c. 31. col. 513. Ambacum. In Gr. Vatic. pariter Touμa, eider 'Aμbaκεμ ὁ προφήτης" in Compl. 'Αμβακ κ.

.2. Confonat Gr. ad verbum, nifi excipiatur unum, xépes, loco vim patiens. Caffiodorus in Pf. 101. p. 337. b. legit: Ufquequo Domine clamabo, & non exaudies? vociferabor ad te injuriam accipiens, & non intendes? At Hieron, inf. in Abac. 3. col. 1642. b. conftanter legit ut fup. in textu, detracta tantùm voce Domine.

.3. Itidem Græcè : disjunctum etiam ibi Tò contra me, ab antecedentibus, fecus ac in Hebr. & Vulg. disjungit pariter Hieron. cùm in textu Lat. fecundùm LXX. tum inf. in comment. Juxta LXX. inquit, communis ad Deum querela fanctorum eft, quare contra eos injuftum judicium fiat, In Zachar. quoque cap. 7.col. 1742. b. ita jungit : Contra me factum eft judicium, & judex accipit.

. 4. Eadem exhibet Græc. præter unum fut. eXEÚÕE Tai, egredietur, pro egreditur. Rurfum Hieron. in Zach. 7. col. 1742. b. ita legit: Ideo dissipata eft lex, & non pervenit ufque ad finem judicium: quia impius opprimit juftum. Lucif. Cal. 1. 1. pro S. Athan. p. 196. d. impius per potentiam oppreft julium. Gr. ἀσεβὴς καταδυναςεύει τὸν δίκαιον.

. 5. Sic iterum in Græco Vat, excepto uno isSÚONTE credetis , pro credidiftis. Idem Hieron. 1. 2. in epift. ad Tit. col. 433. a. Videte contemptores, infpicite mirabilia, & difperdimini. Apud Marten. Anecdot. to. 5. p. 16. d. Videte contemptores, infpicite, & defperate: quoniam ego 5 opus operor in diebus veftris, quod non creditis fi quis narra verit vobis. Similiter addunt Mfs. Alex. & Barb. vμir, ult. verbo narraverit.

.6. Sic habet Græc. Vatic. præter duo, eyeípw, sufcito, pro fut. fufcitabo; & và #ráty, latitudines, non fin

Et facies homines quafi pifces maris, & quafi reptilia non habentia ducem.

15. Confummationem in hamo fublevavit, & col.1601. attraxit eum in reti fuo, & congregavit eum in fagenis fuis. Propter hoc lætabitur & gaudebit:

16. propterea immolavit fagenæ fuæ, & incen-
det reti fuo: quia in ipfis incraffavit partem fuam,
& efcæ ejus electæ.

17. Propterea expandit rete fuum, & femper
interficere gentes non ceffat.
VERSIONEM ANTIQUAM.

17. Propter hoc ergo expandit fagenam fuam, & femper interficere gentes non parcet. NOTE AD

gul. latitudinem; at in Mf. Alex. To άτos.

*.7. Confonat Græcum, nifi quòd hab. dur, pro ex femetipfa, ut & inf. pro ex fe. Hieron. etiam inf. in comment. col. 1597. e. ita legit: ex ipfo judicium ejus erit, affumptio ejus ab eo egredietur.

. 8. Similia Græc. præfert, detracto uno erunt, poft velociores. Hieron. in comment. obfervat: In eo quod dicitur, ¿GITTάCortaι oi itπsis dutỸ, & LXX. tranftulerunt, & equitabuntur equites ejus..... interpretatus eft Symmachus, Effundentur equites ejus. Porro in ed. Rom. & aliis conftanter legitur, άcorral, equitabunt, non Tάorras, quod fortè mendum eft in editt.

. 9. 10. Sic iterum Græcè. Auct. etiam 1. de promilf. p. 3. ap. Profp. p. 188. c. legit: Confummatio in impios

. 12. Abest à Gr. Vatic. pronom. meus, poft Deus ; fed in ed. Compl. eft Θεός με ὁ ἅγιος" fubinde in Rom. τέταχας avrò, pofuifti eam, per relat. ad vos, gentem ; in Ald. verò & Compl. ac Mf. Alex. duróv; extremò tam Rom. quàm al. ferunt παιδείαν αυτό, difciplinam ejus, non in difciplina ejus; cæt. quadrant. Hieron. in comment. ait : Porro fecundùm LXX. boc quod in fine dicitur: & plafmavit me, ut arguerem in difciplina ejus: ad perfonam Propheta referri poteft. Auctor 1. de x111. Manf. ap. Ambrof. p. 13. c. initio legit: Nonne tu à principio Domine Deus meus Sande?

. 13. In Gr. edit. Rom. horum loco, afpicere fuper dolorem non poteris, eft,ébrée ÉTÌ Tores odúrus, & afpiciat fuper labores doloris ; in Compl. ἐπιβλέπειν ἐπὶ