21. Populum iftum formavi mihi, laudem meam narrabit. 22. Non me invocafti Jacob, nec laborafti in me Ifraël. 23. Non obtulifti mihi arietem holocaufti tui, & victimis tuis non glorificasti me : non te feryire feci in oblatione, nec laborem tibi præbui in thure. 24. Non emifti mihi argento calamum, & adipe victimarum tuarum non inebriafti me. Veruntamen fervire me fecifti in peccatis tuis, præbuifti mihi laborem in iniquitatibus tuis. 25. Ego fum, ego fum ipfe, qui deleo iniquitates tuas propter me, & peccatorum tuorum non recordabor. 26. Reduc me in memoriam, & judicemur fimul narra fi quid habes ut juftificeris. 27. Pater tuus primus peccavit, & interpre tes tui prævaricati funt in me. 28. Et contaminavi principes fanctos, dedi ad internecionem Jacob, & Ifraël in blafphe miam. VERSIO ANTIQUA. 20. Benedicent me beftia agri, firenes, & fi- Hieron. ubi fup, lie ftruthionum: quia dedi in deferto aquam, & flumina in inaquofo, ut bibere faciam genus meum electum, 21. populum meum quem acquifivi, ut virtu tes meas narret. 22. Non nunc vocavi te Jacob, neque laborare te feci Ifraël. 23. Non attulifti mihi oves holocaufti tui, neque in victimis tuis magnificafti me: nec fervire te feci in hoftiis, nec laborem tibi præbui in thure. 24. Nec emifti mihi argento thymiama, nec adipem hoftiarum tuarum concupivi: fed in peccatis tuis defendi te, & in iniquitatibus tuis. 25. Ego fum, ego fum, qui deleo iniquitates tuas, & non recordabor. 26. Tu verò memento, & judicemur: dic tu iniquitates tuas primus, ut juftificeris. 27. Patres veftri peccaverunt, & principes veftri iniquè egerunt in me. 28. Et contaminaverunt principes fancta mea, & dedi ut perderem Jacob, & Ifraël in opprobrium. NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. ~ . 20. Sic eft in Gr. verbum pro verbo. Apud Iren. I. 4. c. 33. P. 274. c. hæc tantùm leguntur, ad potandum genus electum, annexa nimirum his , quæ habentur fup. in fine v. 19. & in terra inaquofa flumina. Similiter ap. Cypr. cum ep. 63. p. 106. a. tuml. 1. Teftim. p. 279. 2. poftult. verba. 19. E flumina in loco inaquofo, proximė fequuntur ifta, adaquare genus meum electum. Error fortaffe ortus eft ab ultimis verbis his . 19. Ty aruSpw Toтaμés, quæ pariter recurrunt . 20. ante verbum Torica; unde librarius qui primùm illa defcripferat . 19. poftea relegendo ofcitanter refumpferit non ca quæ exftarent . 19. fed ea quæ legerentur infra v. 20. ficque verba intermedia prætermiferit, fimilitudine vocum deceptus hujufmodi autem lapfus fæpe contingunt antiquis fcriptoribus. Apud Tertul. I. 3. adv. Marc. p. 670. b. fic: Benedicent me beflia agri, firenes, & filia pafferum. Auct. 1. de voc. gent. l. 1. c. 9. p. 6. d, rectè legit: Benedicent me beftia agri, firena, 5 filia fruthionum : quod dederim in deferto aquam, & flumina in ficca terra, ad potandum genus meum electum. Ambrof. 1. 3. de fide, c. 1. p. 497. d. ait Efaiam firenas, & filias pafferum dixiffe. : . 21. Itidem Græcè. Sic etiam apud Iren. 1. 4. c. 33. P. 274. a. nifi excipias ult. enarret; Græc. Ninyet Dai. Cypr. epift. 63. p. 106. a. & l. 1. Testim. p. 279. a. legit plebem meam quam acquifivi, ut virtutes meas exponeret. Auct. 1. de voc. gent. 1. 1. c. 9. p. 6. d. populum meum quem mihi acquifivi, & ut enarrent virtutes meas. . 22. Ad verbum è Græco. V. 23. Eadem exhibet Gr. edit. Rom. additâ voculâ C, ad oves; fed hanc delet Mf. Alex. Apud Iren. 1. 4. c. 17. p. 249. a. fic: Non mihi oves holocauftomatis tui, nec in facrificiis tuis clarificafti me : non fervifti mihi in facrificiis, nec aliquid laboriosè fecifti in thure; nec malè è M. Alex. ac edd. Ald. & Compl. quæ ferunt, ¿dì idóλευσας, vel ἐκ ἐδήλωσας ἐν ταῖς θυσίαις συ, ἐδὲ ἔγκοπιν émoinoasa, &c. ubi Rom. hab. & édúnwoá Ce..... ¿§'è s'ynoOr Excinoá Ce cv. Auct. quæft. ex utroque Teft. q. 103. ap. Aug. to. 3. 99. e. Quò mihi oves holocaufti tui? neque in facrificiis tuis honorafti me : non enim ad hoc te feci, ut laborares in thure. V. 24. Eadem funt in Gr. ed. Rom. excepto uno egésus po, pro defendi te: at in Mf, Alex. Tas ddiniais Co Teisw C in Compl. epcioά Ce, & a rais ad xias C. Hieronymo favent Cyrill. Theodoret, & Eufeb. 1. 11. demonftr. Evang. Iren. veròl. 4. c. 17. p. 249. a. Jegit Nec mercatus es mihi argento incenfum, nec adipem facrificiorum tuorum concupivi: fed in peccatis tuis, & iniquitatibus tuis ante me fierifti. Auct. quæft. ex utroque Teft. q. 103. ap. Aug. to. 3. 99. e. Aut ut mercareris mihi argento incenfum: nec adipem facrificiorum tuorum concupivi: in peccatis autem tuis, & iniquitatibus adftitifti mihi. *. 25. In edit. Rom. fic : Εγώ εἰμι, ἐγώ εἰμι ὁ ἐξα λείπων τὰς ἀνομίας (ε ἕνεκεν ἐμέ, κ τὰς ἁμαρτίας ( 2 più pernah Copar Ego fum, ego fum, qui deleo iniqui ་ > tates tuas propter me, & peccata tua, & non recordabor : &c. item to. 2. . 26. Confonat Græc. ad verbum. Ambrof. 1. de Noe, . 27. Sic etiam in Gr. ed. Rom. præter unum πTet, primi, loco peccaverunt; fed Mf. Mediol.cum edd. Ald. & Compl. utrumque hab. pтo apтor mox Alex. cum Mediol. of apXortes AUT@r, &c. Tichon. reg. 2. p. 51. d. Patres tui primò, & principes eorum facinus admiferunt. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. p. 303. b. Patres veftri priores, principes eorum iniquè egerunt in me. . 28. Itidem Græcè. Apud Tichon. reg. 2. p. 51. d. Et inquinaverunt principes tui fanda mea, & dedi perive Jacob, Ifraël in maledi&um. Vigil. Tapf, 1. 12. & fic 1 Ibid. 326. NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. de Trin. p. 303. b. Et contaminaverunt principes fanda mea, & dedi perdere Jacob, & Ifraël in opprobrium. XLIV. 10. Confundantur omnes, qui blafphemant Deum, & fculpunt inutilia. VULGATA 11. Ecce omnes participes ejus confundentur : fabri enim funt ex hominibus: convenient omnes, ftabunt & pavebunt, & confundentur fimul. 12. Faber ferrarius lima operatus eft in prunis, I. VULGATA NOVA. T nunc audi Jacob serve meus, & If- Jer. 30. raël quem elegi: 10.46. 2. Hæc dicit Dominus faciens & formans te, 27. ab utero auxiliator tuus: noli timere ferve meus Jacob, & rectiffime, quem elegi. 3. Effundam enim aquas fuper fitientem, & fluenta fuper aridam: effundam fpiritum meum fuper femen tuum, & benedictionem meam fuper ftirpem tuam. 4. Et germinabunt inter herbas, quafi falices juxta præterfluentes aquas. 5. Ifte dicet: Domini ego fum : & ille vocabit in nomine Jacob: & hic fcribet manu fua: Domino & in nomine Ifraël affimilabitur. 12. 6. Hæc dicit Dominus rex Ifraël, & redemp- Sap.41. tor ejus Dominus exercituum: Ego primus, & 4. ego noviffimus, & abfque me non eft Deus. Inf.48. 7. Quis fimilis mei? vocet, & annuntiet : & Apec. 1. ordinem exponat mihi, ex quo conftitui popu- 8.-. lum antiquum: ventura & quæ futura funt an- 22.13. nuntient eis. 8. Nolite timere, neque conturbemini : ex tunc audire te feci, & annuntiavi: vos eftis teftes mei: nunquid eft Deus abfque me, & formator, quem ego non noverim? 9. Plaftæ idoli omnes nihil funt, & amantiffima eorum non proderunt eis : ipfi sunt testes eorum, quia non vident, neque intelligunt, ut confundantur, & in malleis formavit illud, & operatus eft in brachio fortitudinis fuæ efuriet & deficiet, non bibet aquam, & laffefcet. : 13. Artifex lignarius extendit normam, formavit NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. . 1. Concinit Gr. edit. Rom. In Mf. Alex. rais μs 'IxxC. Similiter ap. Tichon. reg. 2. p. 51. d. Nunc audi me puer meus Jacob, Ifraël quem elegi. Item ap. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. p. 303. b. Nunc autem audi puer meus Jacob, & Ifraël quem elegi. V. 2. Græc. initio habet: Oürw nerd Kueios & Ords ὁ ποιήσας ζε, κι ὁ πλάσας (ε ἐκ κοιλίας" reliqua ut in Lat. Similiter Auct. quæft. ex Vet. Teft. q. 23. ap. Aug. to. 3. 50. b. Sic dicit Dominus Deus qui fecit te, & finxit te in utero. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. verfum hunc totum prætermittit, quamvis antecedentem referat cum fubfequente: deceptus fortaffe eft fimilitudine vocum iftarum, Ifraël quem elegi, quibus viciffim clauduntur verfus 1. & 2. . 3. Sic eft in Gr. edit. Rom. præter adverbium 1. Ti quia, pro adhuc, quod delet edit. Ald. In Mf. Mediol. habetur cum veru Apud Ambrof. I. 1. de Spir. S. to. 2. 619. a. ut fup. ponam fpiritum meum fuper femen tuum, & benediciones meas fuper filios tuos. Apud Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. p. 303. b. Quia ego dabo aquam in fiti qui iter fecerunt in ficco: imponam fpiritum meum, &c. ut in textu & inf. 324. c. Quia ego dabo in fui aquam iis, qui in ficco iter fecerunt : & ponam Spi ritum meum fuper, &c. quæ fup. . 4. Similiter in Græco, præter hoc fingul. ult. Ti Tueappéor uswp. Hilar. in Pf. 136. col. 492. č. rectè : Exorientur tanquam in medio aqua fenum, & tanquam falix fuper defluentem aquam. Vigil. Ťapf. 1. 12. de Trin. p. 324. c. Et orietur tanquam in aqua fenum, velut falix inter fluxus aqua. . 5. Eadem exhibet Græc. additâ conjunct., poft 1. Dei fum; detracto verò ego, poft alterum. Tertul. I. 4. adv. Marc. p. 732. b. legit: His dicet: Ego Dei fum:& clamabit in nomine Jacob: & alius infcribetur in nomine. Ifraelis. nemo, V. 6. Ita Græcè, exceptis his, Calace, loco aternus ; & μslà Taûтα, poft bac, loco noviffimus; item &x, pro detracto præced. 5. Apud Tertul. cont. Hermog. P. 412. c. Ego primus. Apud Novatian. 1. de Trin. p. 1052. b. Ego primus, & novifimus, & præter me non eft Deus. Apud Vigil. Tapf. I. cont. Varimad. p. 728. d. Dominus Deus Ifrael, qui liberavit eos de Egypto: Ego fum primus, & ego poft hæc, & præter me non eft Deus: at 1. 12. de Trin. Ego Deus primus, & ego poftea, & præter me Deus non eft. ལ N. 7. Grec. Τίς ὥσπερ ἐγώ; ςήτω, κ καλεσάτω, κ αναγ[ειλάτω, και ετοιμασάτω μοι ἀφ' ε ἐποίησα άνθρωπον εἰς τὸν αἰῶνα καὶ τὰ ἐπερχόμενα, πρὸ τὸ ἐλθεῖν, ἀναγ[ειλάτω oar vμir Quis ficut ego? flet, & vocet, & annuntiet, S paret mihi ex quo feci hominem in faculum: & futura, antequam veniant, annuntient vobis. .8. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. p. 300. c. teftes eftis vos, fi eft Deus præter me. Ita quoque in Græco. .9. Eodem recidunt quæ leguntur Græcè, nifi quòd pro erant, habetur йxtoav, audierunt; quam lectionem admittunt Cyrillus & Procop. fi Nobilio fides: fed in Ms. Alex. ac edd. Ald. & Compl. legitur or, ut fupra. . 10. Mendum fapit verbum blafphemant, pro plaf mant ; nam in Græco eft : Amd α Χυνθήζονται οἱ πλάσ Cortes Bear, rxú portes tártes drapeau à Mf. Alex. abeft TO, TάrTES. Irenæus anteced. verbis ifta iubdit: Et ego teftis, dicit Dominus; quæ alibi non exftant, neque apud LXX. neque in Vulg. Sufpicatur noviffimus Iren. editor nofter ipfa de priori Ifaiæ loco, c. 43. . 10. quem paulò ante refert Irenæus, huc fcribarum incuria translata fuille. VULGATA NOVA. illud in runcina: fecit illud in angularibus, & in circino tornavit illud: & fecit imaginem viri quafi fpeciofum hominem habitantem in domo. 14. Succidit cedros, tulit ilicem, & quercum, quæ fteterat inter ligna faltus: plantavit pinum, quam pluvia nutrivit. 15. Et facta eft hominibus in focum : fumpfit ex VULGATA NOVA. 17. Reliquum autem ejus deum fecit & fculptile fibi : curvatur ante illud, & adorat illud, & obfecrat, dicens: Libera me, quia Deus meus es tu. eis, & calefactus eft: & fuccendit, & coxit panes : 16. Medium ejus combuffit igni, & de medio ejus VERSIO ANTIQUA. VULGATA 18. Nefcierunt, neque intellexerunt: obliti enim funt ne videant oculi eorum, & ne intelligant corde fuo. 19. Non recogitant in mente fua, neque cognofVULGATA NOVA. 20. Pars ejus cinis eft : cor infipiens adoravit illud, & non liberabit animam fuam, neque dicet: Fortè mendacium eft in dextera mea. 21. Memento horum Jacob, & Ifraël, quoniam fervus meus es tu : formavi te, fervus meus es tu Ifraël, ne oblivifcaris mei. 22. Delevi ut nubem iniquitates tuas, & quafi nebulam peccata tua : revertere ad me, quoniam redemi te. 23. Laudate cœli, quoniam mifericordiam fecit Dominus jubilate extrema terræ, refonate montes laudationem, faltus & omne lignum ejus: quoniam redemit Dominus Jacob, & Ifraël glo riabitur. & 24. Hæc dicit Dominus redemptor tuus, formator tuus ex utero: Ego fum Dominus, faciens omnia, extendens cœlos folus, ftabiliens terram, & nullus mecum. 25. Irrita faciens figna divinorum, & ariolos in furorem vertens. Convertens fapientes retrorsùm : & fcientiam eorum ftultam faciens. 26. Sufcitans verbum fervi fui, & confilium nunciorum fuorum complens. Qui dico Jerufalem: Habitaberis ; & civitatibus Juda: Edificabimini, & deferta ejus fufcitabo. 27. Qui dico profundo : Defolare, & flumina tua arefaciam. 28. Qui dico Cyro Pastor meus es, & omnem voluntatem meam complebis. Qui dico Jerufalem: Ædificaberis ; & templo: Fundaberis. NOVA. cunt, neque fentiunt, ut dicant: Medietatem ejus VERSIO ANTIQUA. 20. Cognofcite quòd cinis fit cor illorum, & errant, & nemo animam fuam liberare poflit..... Hieron. in Dan. 3. col. 1083. d. Tertul. 1. de Idol. 4. p. 239. c. Hieron. in Ifai. 21. Memento horum Jacob, & Ifraël, quoniam puer meus es tu : formavi te puerum meum: 44. col. 330. ex & tu Ifraël, ne oblivifcaris mei. 22. Ecce enim delevi ficut nubem iniquitates tuas, & ficut caliginem peccata tua : revertere ad & redimam te. me, 23. Lætamini coeli, quoniam mifertus eft Deus Ifraelis: canite tubâ fundamenta terræ, clamate montes lætitiam, colles & omnia ligna quæ in eis funt : quoniam redemit Deus Jacob, & Ifraël inclytus erit. 24. Sic dicit Dominus, qui redemit te, & formans te ex utero: Ego Dominus, qui compleo omnia, extendi cœlum folus, & formavi terram. 25. Quis alius diffipavit figna pythonum, & divinationes de corde? Qui averto prudentes retrorsùm : & confilium eorum ftultum facio. 26. Et ftatuo verbum pueri mei, & confilium angelorum ejus verum probo. Qui dico Jerufalem: Habitaberis; & civitatibus Juda: Edificabimini, & deferta illius orientur. 27. Qui dico abyffo: Defolaberis, & flumina tua arefaciam. 28. Qui dico Cyro, ut fapiat, & omnes voluntates meas faciat. Qui dico Jerufalem: Ædificaberis, & domum fanctam meam fundabo. NOTÆ AD VERSIONEM ANTIQUAM. V. 17. In Gr. edit. Rom. deeft hoc, inclinat fe; reliqua verò fic habentur : » προσκυνεῖ, και προσεύχεται, λέγων Εξελε με, ὅτι Θεός με εν ζύ. i. e. 5 adorat, orat, dicens : Erue me, quia Deus meus es tu ; at in Mf. Mediol, necnon in edd. Ald. & Compl. xáμft ävT, πegoXUVET Mediol. hîc addit aur, cum Alex. . 20. Græc. edit. Rom. in principio habet räbi, feito; Mf. verò Alex. wars, ut fup. reliqua vix diffi milia. #. 21. Sic habet Græc, ad verbum. Tichon. reg. 2. p. 51. d. finxi te puerum meum, meus es tu Ifraël, noli oblivifci mei. . 22. Concinit Græc. edit. Rom. nifi quòd habet fingulariter, Tu duaρtlar Cr, loco peccata tua: at in Mfs. Alex. & Mediol. ac edd. Ald. & Compl. ras auaprias. Apud Tichon. reg. 2. p. 51. d. Ecce enim delevi velut nubem facinora tua, & ficut nimbum peccata tua: convertere ad me, redimam te. . 23. Totidem verba in Græco, nifi excipias ult. NoEaDicerai, glorificabitur, pro inclytus erit, quod idem fonat. . 24. Græcè initio, utpós oɛ, qui redimit te ; ultimòque, sepéwoa Tür yur, firmavi terram; cæt. ut in Lat. fup. fortè mendum librarii eft rò formavi, ap. Hieronymum.Tertul. 1. cont. Hermog. 412. c. & l. cont. Prax. p. 852. c. hab. extendi cælum folus. Ambr. l. 5. de fide, . 26, Græc. ed. Rom. initio habet: Kal is pupa . 27. Confonat Græc. nifi quòd hab. o xérov, dicens, pro qui dico. Ambr. 1. 2. Hexa. col. 28. e. Deferta eris, 5 omnes fluvios ficcabo. . 28. Græc. conftanter hab. initio & inf. ó xeyr, pro qui dico; paulòque poft, Tomos, faciet, non faciat; cæt. ut in textu. Lxx. Ibid. 331. C. 12. CAPUT XL V. VERSIO ANTIQUA. Lallant. 1. 4. Inft. I.SI, cujus tenui dexteram ; obaudire ante eum gentes faciam, & fortitudinem regum difrumpam; aperiam ante illum portas, & civitates non claudentur. Ic dicit Dominus Deus Chrifto Domino 2. Ego anteibo, & montes deplanabo: & fores æreas conteram, & ferras ferreas confringam. & ferras ferreas confringam. 3. Et dabo tibi thefauros abfconditos, & invifibiles: ut fcias quia ego fum Dominus Deus, qui voco nomen tuum, Deus Ifraël. 4. Propter Jacob puerum meum, & Ifraël electum meum.....a tu autem me non cognovifti, 5. quoniam ego fum Deus, & non eft alius abfque me Deus, & nefciebas me: 6. Ut fciant qui ab oriente fole, & qui ab occidente, quia non eft ampliùs præter me: Ego Dominus Deus, & non eft ampliùs: Aug. 1. 1. cont. 7. ego creans lucem, & faciens tenebras, faadverf leg. 10. 8. ciens pacem, & creans mala..... 576.8. I. VULGATA NOVA. H cujus Ec dicit Dominus chrifto meo Cyro, cujus apprehendi dexteram, ut fubjiciam ante faciem ejus gentes, & dorfa regum vertam, & aperiam coram eo januas, & porta non claudentur. 2. Ego ante te ibo : & gloriofos terræ humiliabo: portas areas conteram, & vectes ferreos confringam. 3. Et dabo tibi thefauros abfconditos, & arcana fecretorum: ut fcias quia ego Dominus, qui voco nomen tuum, Deus Ifraël. 4. Propter fervum meum Jacob, & Ifraël electum meum, & vocavi te nomine tuo : affimilavi te, & non cognovifti me. 5. Ego Dominus, & non eft ampliùs: extra me non eft Deus: accinxi te, & non cognovifti me : 6. Ut fciant hi, qui ab ortu folis, & qui ab occidente, quoniam abfque me non eft: Ego Dominus, & non eft alter, 7. formans lucem, & creans tenebras, faciens pacem, & creans malum: ego Dominus faciens omnia hæc, NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. ut . 1. Eadem leguntur Græcè, excepto ifto, u Kupw, pro Domino meo; non additur etiam verbum faciam, post gentes. Hieron. in Abac. 3. col. 1632. c. bene: Hac dicit Dominus chrifto meo Cyro, cujus tenui dexteram audirent coram eo gentes; Gr. ἐπακέσαι ἔμπροθεν αυτῇ ἔθνη addit Hieron. in Ifai. 45. col. 332. d. Scio in hoc capitulo non folùm Latinorum, fed Græcorum plurimos vehementer errare, exiflimantium fcriptum effe: Sic dicit Dominus Chrifto meo Domino; ut intelligatur, juxta illud quod alibi legimus: Pluit Dominus à Domino; & dixit Dominus Domino meo: neque enim Kupio, quod Dominum fonat, fed Cyro dicitur, qui Hebraicè appellatur Chores, regi Perfarum, qui Babylonem, Chaldeofque fuperavit....... Ifte appellatus eft chriftus, id eft, un&tus Domini, quod erat infigne apud Hebræos regia poteftatis. Attamen Tertullianus I. adv. Jud. c. 7. p. 136. b. legit.: Sic dicit Dominus Deus Chrifto meo Domino, cujus tenui dexteram, ut exaudiant illum gentes; fortitudines regum difrumpam, aperiam ante illum portas, & civitates non claudentur illi fimiliter 1. cont. Prax. p. 848. b. & 858. b. Hac dicit Dominus Domino meo Chrifto. Item Novatian. de Trin. P. 1043.b. cum Arnob. jun. 1. de Trin. p. 210. b. Hac dicit Dominus Chrifto meo Domino. Cypr. pariter 1. 1.Testim. p. 282. b. Sic dicit Dom. Deus Chrifto meo Domino, cujus teneo dexteram, ut exaudiant eum gentes, & fortitudinem regum difrumpams aperiam ante ipfum portas, & civitates non claudentur. Tichon. reg. 1. p. 50. c. Sic dicit Dominus Chrifto Domino meo, cujus ego tenui dexteram, exaudiant eum gentes. Vigil. Tapf. 1. 1. de Trin. p. 205. a. Sic dicit Dominus Chrifto meo, cui tenui dexteram, ut obaudiant eum omnes gentes : & 1. cont. Varimad. p. 731. h. Hæc dicit Dominus Chrifto meo Domino, cui tenui dexteram; obedire faciam ante eum omnes gentes, atque aperiam ante eum portas, &c. ut in textu. Anecdor. Marten. to. 5. p. 7. c. Sic dicit Dominus Chrifto mee Domino, cui tenuit dextram, ut exaudiant eum gentes: Fortitudinem regum difrumpam, aperiam ante eum portas, & civitates non claudentur. Similiter habet epift. S. Barnabæ, Eiwe KiCIS TO XC15@ μs Kupio quam lectionem carpit doctiff. Cotelerius not. in hunc loc. to. 2. p. 30. e. his verbis: « Cùm LXX. fcripfiffent Kupo, antiquarii exiftimantes » Ifaiam loqui de Chrifto Jefu, nec ad Cyrum attendentes, >> affumpta vicina voce Kupio, locum Scripturæ jam olim » corruperunt ». In hunc errorem raptus eft incertus ille collector Græcus teftimoniorum adversùs Judæos, qui editus eft cum S. Gregorio Nyffeno, capite cui titulus, ad Judaos; en verba: Cùm David dixiffet: Dixit Dominus Domino meo, &c. Efaias planiùs & apertiùs dicit: Dicit Dominus Chrifto meo Cyro, Kúpą; at fenfus videtur poftulare Kupie, Domino. Aiunt autem hæc de Cyro Perfa effe dicta, fed ridiculum : qui enim reliqua Cyro conveniunt ? Verùm Hieron. ubi fup. in Abacuc 3. hanc fententiam refutat, nullaque probabilitate niti confirmat, dicens: Sed $ ut Cyrus Perfarum rex atque Medorum, qui de captivitate populum relaxavit, licet multi errent, & de Domino Salvatore fcriptum putent, audit per Ifaiam: Hæc dicit Dominus chrifto meo Cyro, &c. & ad extremum dicitur ( ✯. 4. ) Tu autem non cognovifti me; quod de Salvatore nefas eft intelligere. Vide fis plura apud Cotel. loco cit. . 2. Græc. ed. Rom. jungit, præpofitioni ante; Mf. Alex. dur; fubinde Rom. cum al. hab. μoxλús, vectes, pro ferras; cæt. ut in textu. Ambrof. 1. 3. Hexa. col. 39. c. legit: Ego ante te ambulabo, 5 montes planos faciam. Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 732. a. Ego ante eum praibo, 5 montes planos efficiam atque aperiam ante eum portas, &c. Anecdot. Marten. to. 5. p. 7. c. portas areas aperiam, & velles ferreos confringam. p. *. 3. Gr. Καὶ δώσω (οι θησαυρές σκολεινές, αποκρύφες, ἀκράτες ανοίξω (οι ἵνα γνῶς ὅτι ἐγὼ Κύριος ὁ Θεός σε, &c, ut fup. à Mf. Alex. abest Cŷ; i. e. Et dabo tibi thefauros tenebrofas, abfconditos, &c. Tertul. !. 4. adv. Marc. 719. a. Et dabo illis thefauros abfconditos, invifibiles aperiam illis. Tichon. reg. 1. p. 5o. c. Et dabo tibi thefauros abfconditos, invifibiles aperiam tibi: ut fcias quoniam ego fum Dominus, qui voco nomen tuum, Deus Ifraël : vide etiam infra, reg. 2. p. 51. c. Apud Marten. Anecdot. to. 5. p. 7. c. Et dabo tibi thefauros abfconditos. Vigil. Tapf. 1. 5. de Trin. ego Dominus Deus, qui voco nomen tuum, Deus Ifraël. . 4. Eadem leguntur Græcè. Apud Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. p. 300. c. tu autem non nofti me. . 5. Iren. l. I. p. 26. a. Ego Deus, & præter me nemo. Tertul. 1. de carne Chr. p. 553. c. Ego fum Deus, & alius abfque me non eft : & l. cont. Prax. p. 853. a. Ego Deus, & alius præter me non eft: vide etiam p. 852. b. Novatian. de Trin. p. 1032. c. Ego Deus, & non eft præter me. Vigil. Tapf.1. 12. de Trin. p. 300. c. Quia ego Dominus Deus, & non eft alius præter me: ego Dominus, & non eft ampliùs præter me Deus. & non noveras me: hæc autem, & non eft alius præter me, ego Dominus, redundare videntur, cùm abfint à Græ co; cætera conveniunt cum ipfo, nifi quòd ultimis his. & non noveras me, id præponitur, voά os, conforquod tamen deeft in Ms. Alex. Vide rurfum Vigil. Tapf.l. cont. Varimad. p. 728. c. tavi te, .6. Similiter in Græco, præter vocem Oss, Deus. loco 1. ampliùs. Auct. 1. de Trin. ap. Ambrof. col. 326. f. Ego Dominus, & non eft ampliùs extra me. Auct. quæft. ex utroque Teft. q. 114. ap. Aug. to. 3. 116. g. Ego fum Deus, non eft alius præter me. .7. Mf. Floriac. Ego qui creavi lucem, & feci tenebras, faciens pacem, & creans bona: ego Dominus qui facio mirabilia. Græc. Ἐγὼ ὁ κατασκευάσας φως, και ποιήσας σκότος, ὁ ποιῶν εἰρήνην, και κτίζων κακά· ἐγὼ Κύριος ὁ Θεὸς • TONY TÁVTα Taura. Tertul. I. cont. Hermog. p. 420. a. Ego qui fruxi lucem, 5 feci tenebras : & l. de fuga in perf. p. 970. a. ego fum qui facio pacem, & conde mala: 20. 10. Væ qui dicit patri : Quid generas ? & mulieri: Quid parturis ? 11. Hæc dicit Dominus fanctus Ifraël, plaf- mihi. 13. Ego fufcitavi eum ad juftitiam, & omnes VERSIO ANTIQUA. 8. Lætetur cœlum defuper, & nubes fpargant Hieron. in Ifai. juftitiam : germinet terra, & oriatur mifericordia: 45. col. 335. & juftitiam germinet fimul: ego Dominus qui creavi te. 9. Quid melius feci quàm lutum figuli? nunquid arans arabit terram? nunquid dicet lutum figulo: Quid facis, quoniam non operaris, nec habes manus? 10. Væ qui dicit patri : Quid generas? & matri: Quid parturis? 11. Sic enim dicit Dominus Deus fan&us Ifraël, qui fecit ventura : Interrogate me de filiis meis, & de operibus manuum mearum mandate mihi. 12. Ego feci terram, & hominem fuper eam : ego manu mea firmavi coelum: ego omnibus ftellis mandavi. 13. Ego fufcitavi eum cum juftitia regem, omnes viæ illius recta: ipfe ædificabit civitatem meam, & captivitatem populi mei convertet non cum pretio, neque cum muneribus, dixit Dominus Deus fabaoth. Lxx. 14. Hæc dicit Dominus: Labor Ægypti, & & 1. de pudic. p. 1000. a. faciens pacem, & condens mala : & 1. 2. adv. Marc. p. 649. b. condens mala, fed & pacem faciens: & l. 4. p. 697. c. condens mala, & faciens pacem vide etiam p. 619. c. 653. b. Iren. 1. 4. c. 40. p. 287. a. c. Ego Deus zelans, faciens pacem, & condens mala. Novatian. 1. de Trin. p. 1032. c. Ego fum Dominus, qui feci lucem, & creavi tenebras. Ambr. in Pf. 118. col. 1175. d. Ego Dominus creans mala. Hieron. in Amos 3. col. 1390. e. Ego Deus, qui feci lucem, & tenebras, qui facio pacem, & condo mala. Auguft. 1. de morib. Manich. to. 1. 719. c. Ego facio bona, creo mala: monet verò ibid. in plerifque exemplaribus fic fcriptum effe: Ego facio bona, condo mala : ita quoque legit ipfe 1. cont. epift. Manich. to. 8. 179. b. at l. 1. cont. Adverf. leg. to. 8. 575. f. Ego fum Deus faciens bona, 5 creans mala : & 1. cont. Adim. to. 8. 147. d. f. Ego fum Deus, qui facio pa5 conftituo mala. Philaftr. Brix. 1. de hæref. p. 709. h. Ego fum Dominus, qui facio pacem, & creo mala. Auct. quæft. ex utroque Teft. q. 106. ap. Aug. to. 3. 101. f. Ego Deus, qui feci lucem, & creavi tenebras : & inf. q. 107. col. 104. b. Ego Deus feci lucem, 5 creavi tenebras. Fulg. de Incarn. ad Petr. p. 308. Ego Dominus formans lucem, creans tenebras. cem, . 8. Ita fert Græc. ed. Rom. nifi quòd pro fpargant, hab. parάrwoar, ad litt. rorent, afpergant ; & pro oriatur mifericordia, brasnoάтw exeos, germinet, vel emittat mifericordiam; edit. Compl. avarenáTW EXEOS, Nixαic Cúτην βλασησάτω ἅμα Mr. Alex. και δικαιοσύνη ανατειλάτω äμx. Lactant. 1. 4. Inftit. c. 12. p. 576. legit : Exfultent cæli defuper, nubes induant juftitiam aperiatur terra, & pullulet falvatorem. Julian. Pelag. ap. Auguft. 1. 1. op. imp. to. 10. 951. b. Epuletur cælum defuper, & nubes fpargant juftitiam: oriatur ex terra mifericordia: juftitia oriatur fimul: ego fum Dominus Deus qui creavi te. Leo M. fer. 23. p. 76. a. producat terra, & germinet falvatorem juftitia oriatur. V. 9. Hieron. infra 336. f. legit qui arat, non arans. Tertul. 1. de refur. carn. p. 569. a. nunquid argilla dicet figulo? Julian. Pelag. ap. Auguft. 1. 1. op. imp. to. 10. 951. b. Faciens meliorem, præparavi te ficut lutum figuli : nunquid qui arat, arabit terram per omnem diem ? nunquid dicit lutum figulo: Quid facis, quia non operaris, quia non habes manus? Græc. edit. Rom. ПOTOV SEXTION κατεσκεύασα ὡς πηλὸν κεραμέως ; μὴ ὁ ἀροτριῶν ἀροτριά (ει τὴν γῆν ὅλην τὴν ἡμέραν ; reliqua ut in textu Lat. In ed. Ald. Ποιῶν βελτίω κατεσκεύασα ὡς, &c. Sic etiam legit Cyrill. cum Procop. In aliis nonnullis libris eft: Пo βέλτιον, καλεσκεύασά (ε ως πηλὸν, &c. In ed. Compl. Τί ἐποίησα βέλτιον, &c. V. 10. Edit. Rom. initio hæc habet: Mà aronethostaι τὸ πλάσμα πρὸς τὸν πλάσαντα αυτό; deinde : Ὁ λέγων τῷ πατρί· Τί γεννήσεις ; καὶ τῇ μητρί Τί ὠδίνεις ; Mis. Alex. & Mediol. oss. Julian. Pelag. ap. Auguft. 1. 1. op. imp. to. 10. 951. a. b. Nunquid dicit figmentum ei, qui fe fin-xit: Sapienter me finxisti? vel qui dicit patri : Quid generabis? matri: Quid parturies? fed à Mf. Alex. abfunt priora verba, Μὴ ἀποκριθήσεται, ad hoc ufque, ὁ λέω w; abfunt pariter ab edit. Compl. fed loco xeyr T, habet: Oval éywr T, &c. ut fupra in textu. Hieron. 1. V. 11. Græc. ed. Rom. in principio hab. T 8T, loco pwr 8. Julian. Pelag. ap. Auguft. 1. 1. op. imp. to. 10. 951. c. hab. Quia fic dicit Dominus Deus Ifraël fandus, qui fecit futura: Interrogate me pro filiis meis, & filiabus, Spro operibus manuum mearum mandate mihi. Ambrof. 1. 5. de fide, col. 587. b. qui fecit quæ adventura funt. & fupra, l. 1. col. 463. d. qui fecit qua ventura funt. Gregor. M. 1. 30. Moral. to. I. col. 964. d. qui fecit quæ futura funt: fimiliter 1. 1. hom. 10. in Ezech. col. 1273. b. cui lectioni etiam favet Hilar. 1. 12. de Trin. col. 1132. c. necnon Auguft. in Joh. 14. to. 3. 679. d. Non enim ait, inquit, qui facturus eft quæ futura funt, fed, qui fecit que futura funt: Vide etiam inf. 733. c. . 12. Eadem refert Julian. Pelag. ap. Aug. 1. 1. op. . 13. Similia prorfus in Gr. addito uno, poft re- cet, V. 14. Ad verbum è Græco, nifi id excipias, & te fequentur, pro quo, ¿low Ce axonsbúeso. Tertul. I. cont. Prax. p. 849. b. rectè & Sabain, vel Seboin viri elati ad te tranfibunt: 5 poft te fequentur vincli manibus, & te adorabunt: quia in te Deus eft. Lactant. 1. 4. Instit. c. 13. p. 576. Fatigata eft Egyptus, & natio Æthiopum, & Saba viri alti ad te tranfgredientur, 5 tui erunt fervi: & poft |