Abbildungen der Seite
PDF
EPUB

bunt non enim pervenietis; quidam non enim habebitis primum eft omnium optimum.

CAP. XLIV. . 5. In peritia fua requirentes modos muficos. Correctores pratulerunt peritia, ei quod alii libri habent pueritia, quod eft adolefcentia, quanquam & hoc fuam habeat verifimilitudinem.

. 10. Quorum pietates non defuerunt. Præferendus eft numerus pluralis, ei quem alii legunt fingulari. *. 11. Cum femine eorum. Non præponas & conjunc

tionem.

V. 12. Et in teftamentis ftetit. Non mutes plurale testamentis in fingulare.

. 13. Et filii eorum propter illos. Non mutes nominativum filii in genitivum filiorum, addito nominativo semen aut hæreditas.

Sequitur: Ufque in æternum manent. Nec hic mutes plurale manent in fingulare manet.

#. 22. Dedit illi gloriam in gente fua. Pro gloriam non fubftituas femen.

. 25. Et teftamentum confirmavit fuper caput Jacob. Nec nomini teftamentum addas pronomen fuum, nec fubftituas pronomen ejus loco nominis Jacob.

CAP. XLV. . 6. Et dedit illi coram præcepta. Cave ne vocem unam coram, qua idem eft quod præfens, fepares in duas cor ad, quafi dicatur, animum ad præcepta.

.9. Et circumcinxit eum zonâ gloriæ. Non fcribas juftitiæ pro gloriæ.

. 12. Stolam fanctam. Retinendi funt hi accufativi, non mutandi in alios cafus.

. 14. Et gloria honoris. Pro gloria, non fcribas accufativum gloriam.

Sequitur: Opus virtutis, & defideria oculorum ornata. Conjunctio &, ut non eft præponenda nomini opus, ita non auferenda nomini defideria : quod quidem legendum non eR fexto cafu numeri fingularis defiderio.

*. 15. Ufque ad originem. Pro originem, quod eft, principium, ne fcribas orientem.

. 17. Sacrificia ipfius confumpta funt igne quotidie. Pro confumpta, alii libri habent confummata.

. 19. In nomine ejus. Non mutes ejus in reciprocum fuo.

. 21. Et dedit illi in præceptis fuis poteftatem. Servandum eft pronomen fingulare illi, non fubftituendum plu

vale illis.

. 27. Cæterùm in terra gentes non hæreditabit. Non eft mutandum plurale gentes in fingulare gens.

.29. Placuit Deo pro Ifrael. Non eft omittenda prapofitio pro, quam Correctores confultimè addiderunt. CAP. XLVI. . 4. Nam hoftes ipfe Dominus perduxit. Non legas percuffit à percutio, pro perduxit à perduco. . 5. An non in iracundia ejus. Non fcribas conjunctionem aut, loco adverbii an.

. 8. Et fecutus eft à tergo potentis. Servandus eft genitivus fingularis potentis, non mutandus in accufativum pluralem potentes.

V. 9. Êt perfringere murmur malitiæ. Non fcribas perftringere à ftringo, pro perfringere aut confringere à fran

go.

*. 17. Et vidit Deus Jacob. Legendus eft cafus nomimativus Deus, non accufativus Deum.

. 19. In oblatione agni inviolati. Romani Patres emendarunt agni, pro eo quod plerique omnes legunt viri, quod eft, mafculi; & retinuerunt inviolati, id eft, immaculati, pro eo quod quidam fcribunt immolati, quod eft, facrificati. v. 23. Et exaltavit vocem fuam. Et hic correxerunt fuam, pro eo quod multi legunt non reciproco ejus.

CAP. XLVII. #. 5. In tollendo manum, faxo fundæ dejecit. Non addas præpofitionem in ante faxo.

.6. Nam invocavit Dominum omnipotentem. Non fcribas adverbium ubi, pro conjunctione nam; nec potentem pro omnipotentem.

#. 13. Dominus purgavit peccata ipfius. Non eft legendum Chriftus, neque fpiritus, fed Dominus.

Ibidem. Et dedit illi teftamentum regni. Non mutes nomen abftratum regni, in concretum regum.

. 14. Et propter illum dejecit omnem potentiam inimicorum. Alia verfio habet: Et propter illum requievit in latitudine.

*. 15. 16. Quemadmodum eruditus es in juventute ta, & impletus es, quafi flumen, fapientiâ, & terram

retexit anima tua. Retinenda funt fecunda perfonæ tum verba tum pronomina, non mutanda in perfonam tertiam.

. 22. Et incitari ftultitiam tuam. Quidam non intelligentes quid fibi vellet infinitivus pasivus incitari, mutarunt illum cum aliis vocibus; præfertim verò cum in cæteris, id eft, in reliquis, quod plerofque omnes malè occupat libros.

CAP. XLVIII. . 2. Et irritantes illum invidia fua, pauci facti funt. Correctores fcripferunt irritantes, quod eft, exacerbantes, pro eo quod alii imitantes aut æmulantes.

. 3. Et dejecit de cœlo ignem ter. Infignis loci reflitutio, qua de cœlo fcriptum eft, quod vulgò legitur à fe; 5 ter, id eft, tribus vicibus, quod terræ: fic enim vulgò legitur: Et dejecit à fe ignem terræ, mendofiffimè. quod

V. 6. Et gloriofos de lecto fuo. Cave ne delicto, eft, peccato, feribas pro de lecto, quod eft, de ftrato.

. 10. Qui fcriptus es in judiciis temporum. Alii libri, pro fimplici fcriptus, legunt compofitum infcriptus; & pro judiciis, indiciis, id eft, n confonantem pro u vocali.

. 13. Elias quidem in turbine tectus eft. Non mutes conjun&tionem quidem in relativum qui.

CAP. XLIX. V. 1. Memoria Jolie in compofitionem odoris facta opus pigmentarii. Corredores pratulerunt quartum cafum fexto compofitione; & fublato verbo fubftantivo eft, nominativum femininum facta, reliquis quæ paffim leguntur, factam, factum, facti.

#. 3. Ipse est directus divinicus in pœnitentiam gentis. Non eft mutandus accufativus pœnitentiam in ablativum. Sequitur Et tulit abominationes impietatis. Caus legas ab hominibus pro abominationes, duas voces pro una. #.7. Dederunt enim regnum fuum aliis. Non omittas conjunciionem enim.

V. 11. Benefacere illis. Non præponas conjun&tionem &. . 13. Nam & ipfe quafi fignum in dextera manu. Superfluit, quod multi codices fubjiciunt, Ifraël.

. 14. Sic & Jefum filium Jofedec. Correctores pramiferunt adverbium fimilitudinis fic.

. 17. Neque ut Jofeph qui natus eft homo. Non mutes duas di&iunculas neque ut, cum una &.

CAP. L. . II. Et veftiri eam in confummationem virtutis. Ut non eft omittenda præpofitio in, ita non eft fubstituendus ablativus pro accufativo confummationem.

. 15. Et confummatione fungens in ara. Hic fervandus eft ablativus confummatione.

. 24. Et nunc orate Deum omnium. Multi codices pro nunc habent plùs, & pro imperativo orate, indicativum oravit; quidam etiam addunt rurfum poft: Et rurfum poft plùs oravit fed hæc omnia repugnantia genuina lectioni. . 30. Qui ponit illa in corde fuo. Non eft commutandum præfens ponit cum futuro ponet.

:

CAP. LI. . 12. Et operationis tuæ. Pro nomine fimplici operationis, non fcribas compofitum cooperationis. Sequitur: Quæ à fæculo funt. Retinendum eft plurale funt, non fubftituendum fingulare est.

. 18. Cùm adhuc junior effem. Et hic retinendus eft optativus effem, non furrogandus indicativus fum.

19. Ante templum poftulabam pro illa. Correctores prudenter obfervarunt fcribendum effe templum, quod eft. adem facram, pro eo quod vulgò legitur tempus, id eft, bo

ram.

[ocr errors]

Ibidem. Et effloruit tanquam præcox uva. Pro effloruit, non fupponas defloruit, deflorebit, aut florebit.

#. 26. 27. Et infipientiam ejus luxi. Animam meam direxi ad illam. Hac eft germana hujus loci leclio, à multis vindicata mendis, Romanorum Patrum induftria. Quidam enim codices addunt alterum in, & pro accufativo infipientiam fcribunt ablativum; quod tamen non recedit à vero. Alii vocem unam infipientia five infipientiam, dividunt in duas, in fapientia aut fapientiam; male. Complures primam perfonam luxi mutant in tertiam luxit, eique addunt fuppofiti loco anima mea; non fincerè. Nonnulli verbum fimplex luxit, vertunt in compofitum eluxit, tanquam à luceo deductum fit, quod eft à lugeo, deploro. Multi fubjiciunt & ignorantias meas illuminavit, fuperfluè. Denique nonnulli omittunt animam meam, nifi quòd mutatum in nominativum jungunt verbo præcedenti luxit.

. 30. Dedit mihi Dominus linguam. Non eft addenda conjunctio enim.

. 33. Comparate vobis fine argento. Quidam libri fubjiciunt fapientiam: verùm illud redundat, Correctorum judicio.

[merged small][ocr errors]

Varia Lectiones VULGATÆ, rurfum ab eodem FRANCISCO LUCA obfervatæ. ECCLESIASTIC I.

LIBER

AP. I. . 16. Cum electis feminis graditur. Femina

non poffit judicium ferri, quòd verficulum iftum illic nov

Crum Græcè nulla eft mentio, fed rar onepuárar, femi- legam.

num. Unde conjiciunt quidam, cum electis feminis, legendum effe, quod fit, cum iis qui ex femine eorum electi funt. Denique pro graditur, quadam infignia Mß. legunt creditur, quod refpondet Græco éμπisevěúselas, fidelis erit, credet fe, adhærebit illis : qua ratione legitur Pfal. 77. #. 8. Et non eft creditus cum Deo fpiritus ejus.

CAP. VII. . 20. Noli prævaricari in amicum pecuniam differentem. Multi boni libri fcribunt cafu ablativo, pecuniâ differenti. Gracè eft in quibufdam exemplaribus vexer apops, ob rem differentem; in aliis, nominatim Sixtinis, ἕνεκεν ἀδιαφόρα, ob rem indiferentem.

CAP. VIII. . 10. Ab ipfis fapientiam & doctrinam intellectus. Multa Mß. conformiter Graco, omittunt media illa verba, fapientiam &.

CAP. XI. . 5. Multi tyranni federunt in throno. Quidam conjiciunt pro in throno, legendum effe in terra, cò quid Grace fit ἐπ' ἐδάφες, in pavimento.

. 15. 16. Sapientia & difciplina & fcientia legis apud Deum : dilectio & viæ bonorum apud ipfum. Error & tenebræ peccatoribus concreata funt: qui autem exfultant in malis, confenefcunt in malo. Hac omittuntur à plerifque omnibus Latinis Mß. conformiter plerifque libris Gracis, etiam Sixtinis ; quanquam in Gracis Regia editionis exftent: vide Notationes.

. 20. Et mors appropinquet. Multi libri hoc omittunt, Graco confentaneè.

. 32. Sicut enim eructant præcordia fetentium. Alii libri fcribunt ex prima conjugatione fetantium, quod eft, fe

tarum.

Ibidem. Et ficut prospector. Quidam libri habent profpectator.

CAP. XIII. #. 22. Aut quæ pars diviti ad pauperem. Sunt libri, qui pro pars, legunt pax, id eft, sipúru, quod eft Grace.

CAP. XXIV. V. 11. Et omnium excellentium & humilium corda virtute calcavi. Quod quidam libri habent fublimium, id quod eft, magnificorum, pro humilium, quod eft, abjellorum, fuam habet verifimilitudinem: quanquam ex Græco

CAP. XXVI. v. 16. 17. 18. Et offa illius impinguabit. Difciplina illius datum Dei eft. Mulier fenfata,&c. Quidam libri fie diftinguunt, conformiter Græcis, etiam Sixtinis: Et offa illius impinguabit disciplina illius. Datum Dei est mulier fenfata, &c. CAP. XXXI.

. 10. Qui probatus eft in illo, & perfectus eft, erit illi gloria æterna. Multi infignes libri, pro qui relativo, fcribunt interrogativum quis, & futuro erit, præponunt conjun&ionem &, fuffragante Graco; fed eadem utriufque lectionis fententia eft.

CAP. XXXVIII. v. 39. Accommodantes animam fuam, & conquirentes in lege Altiffimi. Quidam libri, pro nominativis pluralibus accommodantes & conquirentes, legunt genitivos fingulares accommodantis & conquirentis: quâ de re Notationes noftræ.

CAP. XXXIX. #. 17. In voce dicit. Manufcriptum Monafterii Lobienfis omittit boc totum, confentaneè Græco : lege Notationes.

. 26. Non eft dicere: Quid eft hoc, aut quid est istud? Conjiciunt quidam, pro conjunctione disjunctiva aut, legendam effe præpofitionem ad: Quid eft hoc, ad quid eft iftud? Sic enim eft Græcè, Tí TETO, Eis TÍ 7810;

CAP. XL. #. 32. In ore imprudentis condulcabitur inopia. Quidam legunt impudentis, quod eft, inverecundi, nominatim Rabinus & Graca.

CAP. XLIII. . 24. Humilem efficier eum. Non fine fimilitudine veri putant quidam legendum effe hilarem, quod eft lætum : eft enim Græcè inapuosi.

CAP. XLIV. . 3. Nunciantes in prophetis dignitatem prophetarum. Antiqua Mß. hujus Ecclefia noftra Audomarenfis, cum quibufdam aliis, hoc folum legunt : Nunciantes dignitatem prophetarum; alterum, in prophetis, omittunt. Videtur enim alterum fuperfluere, quod docuimus olim in Notationibus noftris in varias Bibliorum lectiones.

CAP. XLV. V. 27. Cæterùm in terra gentes non hæreditabit. Non eft mutandum plurale gentes in fingulare gens; fed fi fubftituatur genitivus fingularis gentis, qui eft Græcè, clarior fit fententia.

IN PROPHETAS

CUM MAJORES TUM MINORES

PR

ADMONITIO.

ROPHETAS omnes hoc uno complectimur Monito, quia vix aliquid nobis incumbit indagandum de uno, quod non poffit exquiri de alio; quantùm nempe attinet ad capita vel fontes unde Verfionem antiquam fingulorum horumce librorum hauferimus deduxerimufque.

Fatebimur de his quod & de pluribus aliis: Dolet nobis non parum quòd tanta facta est Italica Verfionis jactura, ut de fexdecim Prophetarum libris, ne unus quidem, etiam ex Minoribus, à nobis repertus fit in Mß. codicibus antiquis, qualemcunque perveftigationem, inquifitionem, diligentiamve in his volvendis, per nos, vel per amicos, adhibueri mus. Nonnulla tantùm excipienda funt Cantica, ut & alia pauciffima, que Mß. quidam libri nobis fuppeditarunt.

Itaque M. codicum ope & auxilio cùm effemus deftituti, recurrendum nobis fuit pro more ad veterum Patrum fcripta, ex quibus fparfa & vagè disjetta Prophetarum loca in unum colligerentur componerenturque. Multa fanè & valde multa deprompta à nobis fuere ex antiquis illis Scriptoribus Latinis, maximè ex Tertulliano, Cypriano, Lucifero Calaritano, Ambrofio, Tichonio, Hieronymo, Auguftino, & aliis; quorum ope damna noftra refarcire conati fumus.

Nec fruftra hunc laborem fufcepimus: ex his enim fimul coactis undequaque teftimoniis, hoc nobis fatis feliciter contigit, ut Prophetarum Majorum quatuor, fi non partes omnes, faltem plurimas, imo magnas & maximas conficeremus. Neque infarciendo fape verba, quafi rimas explevimus, fed plerumque fententias, & verfus integros conclufimus; quinimo fape & fapius capita plena, vel dimidia, plùs minùs, unus idemque Scriptor, vel antiquus liber nobis fubminiftravit.

Id maximè conftat de Ifaia Prophetia, qua non quarta fui parte caret in Verfione antiqua noftra. Hic enim liber in Vulgata hodierna ex sex & fexaginta capitibus constat; quorum etiam fi verficulorum omnium fubducatur numerus, millium ducentorum nonaginta trium fumma fiet: porro ex his millibus ducentis nonaginta tribus verficulis, vix ducenti quinquaginta, vel ad fummum trecenti defiderantur in Textu noftro.

Idem pene affirmari poteft de Ezechielis libro, quem Vulgata partitur in octo & quadraginta capita: hac autem capita in mille ducentos feptuaginta duos verficulos dividuntur : fi verò de ipfis trecentos quinquaginta duos, vel ut plurimùm quadringentos deducas, quos addere vel comparare non licuit, major pars totius libri fuis numeris abfoluta erit.

Non idem judicandum de duobus aliis Prophetis, nempe de Jeremia & Daniele : illius enim, videlicet Jeremia, Prophetia ex feptem & quinquaginta capitibus conftat in Vulgata noftra, eaque capita in mille quingentos undeviginti verficulos diftribuuntur ; fed de

* De Prophetia his ampliùs nongenti feptuaginta defunt in noftrá Verfione antiqua.

Baruch hic filetur;

ad hanc lege Moni

Idem dicendum de altero, feu Danielis libro, partito fcilicet in quatuordecim capita, tum peculiare ibi- rurfumque in quingentos unum & triginta verficulos; quorum omnium à nobis vix dudem præfixum. centi verficuli recuperari potuerunt.

Ad Minores Prophetas quod attinet, in his comparandis multò feliciores fuimus : illorum enim duodecim librorum Verfionem Latinam è Græco LXX. unius Hieronymi Commentaria nobis integram fuppeditarunt; ex quibus etiam plurima jam exprefferamus ad perficiendos libros Majorum Prophetarum, Ifaiæ potissimùm, & Ezechielis. Ifaia quippe unius viginti quinque capita integra, & ampliùs, ex eodem fonte fluxerunt, præter alia multa fuis quaque locis difpertita. Ad Ezechielis etiam Prophetiam complendam, idem Hieronymi opus multa nobis fuffecit. Unde colligitur, ex antiquis Scriptoribus Latinis, nullum plura, & majora, vel potiora, ad Prophetarum corpus perficiendum nobis contuliffe, quàm Hieronymum.

Porro in fuis Commentariis hanc rationem fequitur fanctus Doctor: Prophetarum libros explicare contendit, ex Hebrao potiffimùm, & ex LXX. ut autem ab eo quod fibi proponit, minùs aberrare videatur, utrumque contextum Latinè refert; primò quidem ex He"braïco fonte translatum; fecundò verò, fi non femper, faltem frequenter ex Editione LXX.

Hoc imprimis apparet in Minoribus Prophetis: & ficubi in his recenfendis verficuli nonnulli non fubnectuntur ex Editione LXX. hujus prætermiffionis rationem plerumque reddit Hieronymus, addendo proximè ad Verfionem Latinam ex Hebraico: LXX. fímiliter. Et fanè fi inter textum unum & alterum nihil differebat, quid juvabat utrumque propo nere, vel iterata proferre? Nonnunquam tamen id Hieronymo contigit, ut verba fimilia cùm Hebraici textus, tum LXX. Interpretum repeteret, potiffimùm in Minoribus Prophetis: quinimo Proxm. in Ifaiam, col. 6. hac ait: Sicubi autem, prætermiffis LXX. de Hebraico difputavi, illud in causa est, quòd aut eadem, aut fimilia funt pleraque cum cæteris; & duplici Editione propofita, nolui libros explanationis extendere, qui etiam in fimplici explanatione modum brevitatis excedunt. Unde liquet Hieronymum, Editionem quidem duplicem, quamvis fimilem, aliquando referre, nec tamen ipfi duplicem explanationem fubjungere, quod factu inutile fuisset.

Itaque Hieronymus, pro vario diffimilitudinis gradu, diverfum etiam init confilium, feu rationem: vel enim contextus ambo plurimùm inter fe differunt, vel minus, vel tenuiter admodum : fi plurimùm, tunc Hieronymus unam Verfionem profert feparatim ab altera : fi non ita valde aut multùm, alteram alteri intermifcet: fi nihil omnino aut pene nihil, unam tantùm ex Hebræo Latinam adhibet, prætermißå alterâ è LXX. fi tamen hoc ultimo cafu intercedat aliqua diverfitas notatione & animadverfione digna, hanc Hieronymus in Commentario indicare folet. Singulorum exempla fubjiciemus; nec fortaffe omnino inutiliter. Primum genus exemplorum ducitur ex Hieronymi Comment. in Ïfaia IX. . 3. 4. 5. col. 84. b. c. ubi prolato duplici contextu, hac addit: In obfcuris locis utramque Editionem ponimus, ut quantùm à cæteris Editionibus, (puta Symmachi, Aquile, & Theodotionis) & ab Hebraica veritate diftet Vulgata translatio, diligens Lector agnofcat: item in Ezech. XXXII. relatis pofterioribus verficulis ex Hebræo, nempe à . 17. ad finem ufque capitis, fubdit: Multùm in hoc loco LXX. Interpretum Editio, & ordine, & translatione difcordat; & quædam in ea de Theodotione addita funt : unde neceffe habuimus & ipfam ponere, nequaquam parcentes longitudini, & ftudiofi Lectoris diligentiæ fervientes. Et hac pro locis, qui multùm à fe invicem difcrepabant.

Ad alios quod fpectat, in quibus minor in utraque Editione erat diverfitas, v. g. in Ezech. XXVI. à . 7. ad 14. hac habet Hieronymus : Utramque Editionem ex more conjunxi, & in quibus difcrepant, ex latere copulavi, brevitati voluminum providens: & infra ad caput XXVII. Si voluero, inquit, totam prophetiam contra Tyrum..... uno fermone comprehendere, & longum faciam, & fenfum Lectoris obfcurem; dum omnia fimul non poteft mente retinere, præcipuè in quibus ab Hebraïco in hoc loco LXX. Editio difcrepat, hoc eft, quæ addiderint, quæve fubtraxerint. Itaque noftra erimus Interpretatione (ex Hebr.) contenti, & ficubi diffonant, ex latere copu labimus: item ad cap. XXIX. ††. 3..... 7. Studio brevitatis Editionem utramque mifcemus, ubi non multùm inter fe difcrepant: alioquin ubi magna diverfitas eft, utramque proponimus: demum præpofito hoc modo toto capite XXXIV. ejufdem Ezechielis, ita concludit : Sæpe commonui Editionem me utramque mifcere, ut librorum vitem magnitudinem, in his duntaxat, quæ non multùm à fe in translatione difcordant.

Quod attinet autem ad capitula illa, que minimè, aut vix inter fe diffimilia erant in utraque Editione, Hieronymus ipforum non geminat Verfionem Latinam, fed unicam profert ex Hebrao, hoc fubjecto, ut jam dixi, LXX. fimiliter; v. g. in Óse. I. †y. 1. 5. 8. & ficubi nonnulla intercedant difparia, pauciffimas illas plerumque notat varietates in Commentario exempli gratiâ in Ezech. XXI. col. 845. a. adhibitis verfibus decem, ab octavo ad decimum octavum, ex Hebraico folo, addit: Multum eft, fi utramque ponam Editionem, & librorum extenditur longitudo, maximè ubi aut nulla, aut parva distantia eft: ponam igitur nonnulla quæ difcrepant: deinde: Pro eo quod nos diximus..... illi tranftulerunt, &c. item inf. in Ezech. XL. col. 989. a. allatis octo verfibus ex Hebraico folo, proximè addit : LXX. in eadem verba confentiunt, præter thee, & elau, & clamoth, & clam. Vide etiam in fubfequentibus, & col. 993. b. & aliàs.

Aliquando tamen Hieronymus unum tantùm ex Hebr. contextum apponit, quamvis longè diftet ab Editione LXX. fed varias infra, fi non omnes, faltem præcipuas hujus loci dissimilitudines notat : v. g. in Ezech. XL. ad ††. 35. 36. &c. prolatis verbis ex Hebræo translatis, continuò ait: Multùm in hoc teftimonio Hebraïca veritas à LXX. Interpretum Editione difcordat : hoc enim quod diximus : Ibi lavabunt holocauftum, &c. in LXX. non habetur, fed in plerifque codicibus de Theodotione additum eft : & fic de aliis pluribus; ut non femper Hieronymus eandem rationem aut morem tenuerit, vel ita in propofito, fufceptove confilio permanferit, quin aliquoties ab ipfo declinare fibi permiferit, pro re nata, vel eventu diverfo, vel locorum nonnullorum difficultate. At de his multa fatis. Alia fubeft quæftio agitanda, quæque noftrâ maximè intereft, Num fcilicet Interpretatio Latina ex Editione LXX. qua Hieronymi Commentariis, vel ex toto, vel partim intexta

[ocr errors]

>>

reperitur, fit Verfio antiqua Latina, que ante Hieronymum obtinebat, feu ufurpabatur in Ecclefia; Num verò, poftpofita Veteri, novam ipfe paraverit & inftruxerit e textu Graco. Quæftio fanè fatis obfcura, & prima fronte difficilis : fi tamen diligentiùs excutiatur, non multùm, nifi me fallit animus, habebit difficultatis.

Primò quidem hanc Interpretationem Latinam è Commentariis Hieronymi petitam, Flaminius Nobilius Translationem veterem conftanter appellat: v. g. in Ofe. XI. . 3. ad hoc Græci contextûs, Kaj iz ovvezódioa tov 'Eoegi, quod ipfe ita reddit, Et ego ligavi pedes Ephrem, in Notis fubjectis hæc monet : « Sic putat S. Hieronymus recte verti ovvero d συνεπόδι » oa, quamvis in textu vetuftioris Translationis habeat, Colligavi Ephraim. » Item in Amos IV. . 4. ad hoc, in triduum, « Sic videtur, inquit, explanare Theodoretus, eiç Cinepiav apud S. Hieronymum in contextu Vetuftioris eft in die tertio; in fua, tribus » diebus.» Rurfum in Ezech. XIII. . 7. Not. d. eandem Verfionem vocat, contextum Vulgatæ antiquæ; ficut infra ad caput XIV. . 4. ejufdem Propheta, Not. b. Nobilio manifefte aftipulatur eruditus P. Michael Le Quien, Ord. FF. Prædicatorum, in libro vernacula lingua fcripto, cui titulus : Défense du Texte Hébreu : ita enim loquitur part. I. c. IX. p. 179. L'ancienne Vulgate Latine tirée fidélement de la Gréque des LXX. du tems même des Apôtres, & raportée par S. Jérôme dans fes Commentaires à côté de la fienne, & citée par S. Cyprien dans fon II. livre des Témoignages, &c. Non multùm etiam ab utroque diffentire videtur doctiffimus Tillemontius to. XII. Hift. Eccl. p. 131. cùm dicit: Il cite (S. Jérome) en quelques endroits la correction qu'il avoit faite de l'Édition des Septante fur les livres de Salomon avec des lignes & des étoiles on a dans fes Commentaires celle qu'il fit fur les Prophêtes. Et fanè Hieronymus, tefte etiam Tillemontio, antequam transferret Scripturas ex Hebraico fonte, aliam inftruxerat Editionem, feu emendationem Latinam è Graco LXX. Interpretum, non quidem Communi, utpote vitiofo, & pluribus in locis depravato, fed ex Hexaplari puro & emendato. Hanc Éditionem indicat Hieronymus ipfe præf. in lib. Paralip. Memini, inquit, Editionem LXX. Translatorum olim de Græco emendatam tribuiffe me noftris, puta Latinis.

[ocr errors]

Hujus autem Editionis libri plerique, fic emendati & correcti cum afterifcis & obelis, deperditi fuere ; nec de ipfis hodie ampliùs nobis fuperfunt, quàm duo integri, nempe Pfalmorum & Job libri, quos Martianaus nofter tomo I. nova Editionis operum S. Hieronymi, cum afterifcis & obelis, fummo ftudio edi curavit : his duobus libris fi adjungas cum Tilque in Commentariis Hieronymi reftant de fexdecim Prophetarum libris, de his ipfis idem judicandum erit ac de Pfalterio emendato, & edito ab Hieronymo cum asterifcis & obelis, quodque fervatum eft in Vulgata noftra, pofthabita nimirum Translatione nova ipfius Hieronymi ex Hebreo.

lemontio ea,

Porro, ut aiunt Editores Bibliorum Latinorum Vulgate Editionis apud Anton. Vitré, anni 1662. « Latina Pfalmorum Editio, quam hactenus ufurpat fanita Romana Ecclefia, non eft Verfio S. Hieronymi, fed alia translata ab antiquo Interprete ex Græco LXX. » Seniorum Editionis S. Luciani Martyris, quæ Kown', five Communis dicebatur, ab ipfo» met Hieronymo correcta & emendata.» Kown autem ifta, inquit Hieronymus ep. ad Sunniam & Fretelam, to. II. col. 627. b. hoc eft, Communis Editio, ipsa est quæ & LXX. fed hoc interest inter utramque, quòd Kown pro locis & temporibus, & pro voluntate Scriptorum, vetus corrupta Editio eft; ea autem quæ habetur in 'Eğamoïs, & quam Εξαπλοῖς, nos vertimus, ipfa eft quæ in eruditorum libris incorrupta & immaculata LXX. Interpretum Translatio refervatur. Nec id multum follicitare debet quod ait, & quam nos vertimus; hoc enim dictum abunde explicatum eft fupra in Admonitione pravia ad libros Job, & Pfalmorum, quam vide. Praterea in epift. ad Sun. & Fret. potiffimum agitur de Pfalterio, quod nemini dubium eft, faltem perito, haud fuiffe de integro ab Hieronymo translatum ex Græco' LXX. fed tantummodo correctum atque emendatum. Id etiam ipfe fatis apertè declarat in eadem epiftola, col. 634. b. Nos emendantes olim Pfalterium, inquit, ubicunque fenfus idem eft, veterum Interpretum confuetudinem mutare noluimus, ne nimia novitate Lectoris ftudium terreremus. Jam verò fi Pfalterium ufu receptum hodie in Ecclefia, non eft Hieronymi fetus proprie dictus, fed ipfamet antiqua Verfio Latina, quamvis correcta ab ipfo & emendata; confequens eft ut Prophetarum Latina plurima, quæ ex Editione LXX. fparfim leguntur in Commentariis ejufdem Hieronymi, eadem de caufa & ratione pari, de integro translata à S. Doctore non dicantur, fed è veteri petita fuerint Translatione, quamvis correcta ab ipfo & emendata ad Grecum Hexaplare. Verùm non meliùs ftatuetur & judicabitur de hac Verfione Latina, quàm ex Commentariis ipfis, in quibus includitur. Illic fanè argumenta plurima funt & indicia, que of tendunt Interpretationem illam Latinam nihil aliud effe plerumque, quam Verfionem antiquam ab Editione LXX. Kow, feu Communi, ortam : multò pauciora, que etiam Hexaplari, emendatam fuiffe ab Hieronymo demonflrent: nulla, aut pene

Graco,

illam è

« ZurückWeiter »