Rom. I. I. 18. CAPUT XIII. VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA. fpes illorum eft, qui appellaverunt deos ope- Deut. 4. 3. Rom. I. 21. 3. Quorum fi fpecie delectati, deos putaverunt fciant quantò his dominator eorum fpeciofior eft fpeciei enim generator hæc omnia conftituit. 4. Aut fi virtutem, & opera eorum mirati funt, intelligant ab illis, quoniam qui hæc fecit, fortior eft illis : 5. à magnitudine enim fpeciei & creaturæ, cognofcibiliter poterit creator horum videri : 6. fed tamen adhuc in his minor eft querela. Et hi enim fortaffe errant, Deum quærentes, & volentes invenire. 7. Etenim cùm in operibus illius converfentur, inquirunt : & perfuafum habent quoniam bona funt quæ videntur. 8. Iterum autem nec his debet ignofci. 9. Si enim tantùm potuerunt fcire, ut poffent æftimare fæculum: quomodo hujus Dominum non faciliùs invenerunt? 10. Infelices autem funt, & inter mortuos 11. Aut fi quis artifex faber de filva lignum rectum fecuerit, & hujus doctè eradat omnem corticem, & arte fua ufus, diligenter fabricet vas utile in converfationem vitæ, 12. reliquiis autem ejus operis, ad præparationem efcæ abutatur : 13. & reliquum horum, quod ad nullosufus facit, lignum curvum, & vorticibus plenum, fculpat diligenter per vacuitatem fuam, & per fcientiam fuæ artis figuret illud, & affimilet illud imagini hominis, 14. aut alicui ex animalibus illud comparet, perliniens rubrica, & rubicundum faciens fuco colorem illius, & omnem maculam, quæ in illo eft, perliniens: 15. & faciat ei dignam habitationem, & in pariete ponens illud, & confirmans ferro, 16. ne fortè cadat, profpiciens illi, fciens quoniam non poteft adjuvare fe: imago enim eft, & opus eft illi adjutorium. 17. Et de fubftantia fua, & de filiis fuis, & de nuptiis votum faciens inquirit. Non erubefcit loqui cum illo, qui fine anima eft : 18. & pro fanitate quidem infirmum deprecatur, & pro vita rogat mortuum, & in NOTE. . 1. Mf. Sangerm. Vani funt autem omnes homines, quibus non fubeft fcientia Dei, &c. Corb. fec. quibus non ft fcientia Dei. Græc. Máтaios μs yap #artes arfpwo φύσει, οἷς παρῆν Θεῖ ἀγνωσία, &c. Vani enim omnes homines naturâ, quibus aderat Dei ignoratio, &c. Apud Auguft. 1. 15. de Trin. to. 8. 967. f. hæc leguntur: de iis quæ videntur bona, non potuerunt fcire eum qui est, neque operibus attendentes agnoverunt artificem. Ita quoque in Græco. Apud Cypr. 1. 3. Teftim. p. 321.b. neque opera attendentes cognoverunt quis effet artifex: fimiliter 1. de exhort. ad mart. p. 263. c. excepto uno agnoverunt. . 2. Eadem refert Cypr. 1. 3. Teftim. p. 321.b.ad verbum; at 1. de exhort. ad mart. p. 263. c. legit, aut lunam, omittitque rectores orbis terrarum. Similiter hab. aut lunam Mf. Corb. 1. Apud August. 1. 15. de Trin. to. 8. 967. g. fed aut ignem, aut fpiritum, aut citatum aerem, But gyrum ftellarum, aut violentiam aquarum, aut luminaria cæli, rectores orbis terrarum deos putaverunt. Ita quoque in Græco, præter unum Blaior dwp, violentam vel nimiam aquam, loco violentiam aquarum. . 3. Cypr. cùm exhort. ad mart. p. 264. a. tum 1. 3. Teftim. p. 321. b. legit: Quorum fi propter fpeciem hoc aftimaverunt, fciant quantò his Dominus fit fpeciofior; nec addit plura. Auguft. verò l. 15. de Trin. to. 8. 967. g. Quorum quidem fi fpecie delectati, hæc deos putaverunt: fciant quantò dominator eorum melior eft: Speciei enim generator ea creavit. Similiter in Mfs. Sangerm. Corb. fec. & S. Theod. quantò dominator, abfque medio his. Græcum etiam Auguftino favet. . 4. Eadem leguntur apud Cypr. & exhort. ad mart. P. 264. a. & l. 3. Teftim. p. 321. b. præter hæc pofteriora, intelligant ab ipfis, quoniam qui hæc conftituit fortia, fortior eft illis. Ita etiam ferunt Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. duo, omifsâ tantùm voce fortia. Apud Auguft. 1. 15. de Trin. to. 8. 967. g. Aut fi virtutem, operationem eorum mirati funt, intelligant ab his, quantò qui hæc conftituit, fortior eft. Græc. Ei de dúvaμir, crépyear Exrayerles, &c. ut ap. Aug. . 5. Eodem modo legit Auguft. 1. 15. de Trin. to. 8. 968. a. nifi quòd hab. poterat, non poterit. Græcè ita : ἐκ γὰρ μεγέθες καλλονῆς κλισμάτων, αναλόγως ο γενεσιυργός dura sapsira. In ed. Ald. ponitur, poft xamors; in Compl. xamoris,x710μátur. Apud Hilar. 1. 1. de Trin. p. 770. a. fic: de magnitudine enim operum, 5 pul 2 π.6. Græc. ἀλλ ̓ ὅμως ἐπὶ τέτοις εςι μέμψις ὀλίγη, &c. .7. Græcè, loco perfuafum habent, fic, weiterlai Th fe, perfuadentur afpecu. π. 8. Grzc. Πάλιν δὲ ἐδ' αυτοὶ (υγνωσοί. . 9. Ita legit Aug. 1. 2. de doctr. Chr. to. 3. 32. f. at ep. 55. to. 2. 130. d. habet: Cùm tantùm valerent ut poffent aftimare fæculum, Dominum ejus non faciliùs invenerunt. Græc. Εἰ γὰρ τοῦτον ἔχυσαν εἰδέναι, ἵνα δύνωνται συχάσαθαι τὸν αἰῶνα· τὸν τύλων Δεσπότην πῶς τάχιον εχ εὗρον ; . 10. Similia in Græco. V. 11. Græc. Eỉ đè ùy tís úxotóμos Téxtær suxirulov (ed. Ald. ἐκκίνηται ) φυτὸν ἐκπρίσας, περιέξυσεν εὐμαθῶς πάντα τὸν φλοιὸν ἀυτό, και τεχνησάμενος εὐπρεπῶς κατεσκεύασε χρήσ OMOR ONEÑOS EIS Uπupe Ciar Sous Nobil. Aut fi quis lignarius faber lignum bene mobile fecuerit, & hujus doctè eradat corticem omnem, 5 arte ufus, decorè fabricet vas utile ad minifterium vita; Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. fecundus, in converfatione vita. V. 12. Mfs. SS. Germ. & Theod. cum duplici Corb. reliquias autem, &c. Gr. τà dì áobrúμara, Ms. Alex. Voluμara; extremò pro abutatur, conftanter, dvaná, sas ¿verúdu, infumens fatiatus fit. #. 13. Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. duo hab. & verticibus plenum; Gr. ǹöÇas ovu@equxos tum fequitur, λαβὼν ἔγλυψεν ἐν ἐπιμελείᾳ ἀργίας αυτό, fumens feuipfit diligenter per otium fuum, &c. *. 14. Græc. ἢ ζώῳ τινὶ εὐτελεῖ ὡμοίωσεν αυτὸ, &c. aut alicui vili animali illud comparet, &c. ut in Vulg. *. 15. Gr. και ποιήσας αυτῷ αὐτῷ ἄξιον οἴκημα, ἐν τοίχω eOnxer durò, asparioάuvos old hpw. i. e. & faciens ei dignam babitationem, in pariete pofuit illud, confirmans ferro. *. 16. Gr. ἵνα μὴν ἂν μὴ καταπέσῃ, προενόησεν αυτό, &c. ne fortè cadat, profpexit illi, &c. ut fup. . 17. Mf. Sangerm. Et de fubft. fua, & filiis fuis, & nuptiis, &c. ut fupra. Græc. Περὶ δὲ κτημάτων, καὶ γάμων αυτέ, και τέκνων προσευχόμενος, ἐκ αιχύνεται τῷ ἀψύχῳ προσ λαλῶν. π. 18. Græc. ἢ περὶ μαθω υγιείας τὸ ἀπενὲς ἐπικαλεῖ ται, περὶ δὲ ζωῆς τὸν νεκρὸν ἀξιοῖ, περὶ δὲ ἐπικυρίας τὸν depóτaler ixETEVE. Ifai. 44. 12. Jer. 10. 3. Exod. 14.22. Gen. 6.4.7.7. I. CAPUT teft: & de acquirendo, & de operando, & manuum fueceffu petit ab eo, qui eft impotentiffimus manibus, paten tiam. XI V. VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA. feros fluctus iter facere incipiens, ligno 3. Tua autem, Pater, providentia gubernat: quoniam dedifti & in mari viam, & inter fluctus femitam firmiffimam, 4. oftendens quoniam potens es ex omnibus falvare, etiam fi fine arte aliquis adeat mare. 5. Sed ut non effent vacua fapientiæ tuæ opera: propter hoc etiam & exiguo ligno credunt homines animas fuas, & tranfeuntes mare per ratem liberati funt: 6. fed & ab initio cùm perirent fuperbi gigantes, fpes orbis terrarum ad ratem confugiens, remifit fæculo femen nativitatis, quæ manu tua erat gubernata. 7. Benedi&tum eft enim lignum, per quod fit juftitia. Pfalm. 113.4. 8. Per manus autem quod fit idolum, maBaruc. 6.3. ledictum eft & ipfum, & qui fecit illud: quia ille quidem operatus eft : illud autem cùm effet fragile, deus cognominatus eft. 9. Similiter autem odio funt Deo, impius & impietas ejus. 10. Etenim quod factum eft, cum illo, qui fecit, tormenta patietur. 11. Propter hoc & in idolis nationum non erit refpectus: quoniam creaturæ Dei in odium factæ funt, & in tentationem animabus hominum, & in mufcipulam pedibus infipientium. 12. Initium enim fornicationis eft exqui fitio idolorum : & adinventio illorum corruptio vitæ eft: 13. neque enim erant ab initio, neque erunt in perpetuum. 14. Supervacuitas enim hominum hæc advenit in orbem terrarum : & ideo brevis illorum finis eft inventus. 15. Acerbo enim luctu dolens pater, citò fibi rapti filii fecit imaginem: & illum, qui tunc quafi homo mortuus fuerat, nunc tanquam deum colere coepit, & conftituit inter fervos fuos facra & facrificia. 16. Deinde interveniente tempore, conva lefcente iniqua confuetudine, hic error tanquam lex cuftoditus eft, & tyrannorum imperio colebantur figmenta. 17. Et hos quos in palàm homines honorare non poterant, propter hoc quòd longè effent, è longinquo figura eorum allata, evidentem imaginem regis, quem honorare volebant, fecerunt: ut illum, qui aberat, tanquam præfentem colerent fua follicitudine. NOTE. *. 3. Auct. 1. de promiff. p. 3. ap. Profp. p. 176. b. fimiliter habet: dedifti in mari viam, inter fluctus femit frmiflimam. Gr. κ εν κύμασι τρίβον ἀσφαλῆ. in .4. Auct. I. de promiff. p. 3. apud Profp. col. 176. b. legit: oftendens quoniam potes etiam fine rate tranfeuntes mare fervare. Mfs. Sangerm. & S. Theod. oftendens quoniam potes ex omnibus fanare, etiam fi fine rate aliquis adeat. Similiter hab. Corb. 2. nifi quòd addit mare, fine. Gr. δεικνὺς ὅτι δύνασαι ἐκ παντός ( Μf. Alex. ἐκ πάντων ) σώζειν, ἵνα κἂν ἄνευ τέχνης τις επιβη. In Mf. Corb. 1. pariter fine rate, fed malè, ut notat Lucas Brug. nam Grace conftanter, ἄνευ τέχνης. είναι . 5. Græc. initio habet: Ones dè μù aprà εivas, &c. Vis autem non otiofa effe, loco Sed ut non effent vacua ; fubinde tollit etiam, ut & inf. fuas, poft animas. In Mfs. Sangerm. & Corb. 2. pariter eft etiam exiguo, abfque medio . v. 6. Mf. Corb. 1. ab initio enim cùm, &c. Mf. S. Theod. funt ab initio. Sangerm. fed ab initio cùm, &c. Auct. 1. de promiff. p. 2. ap. Profp. col. 134. a. ab initio cùm, &c. Græc. apxus yap, &c. *.7. Ita Grece. Ambrof. verò in Pf. 118. col. 1064. c. legit: Benedictum lignum, quod fit per juftitiam: ita nempe Mfs. omnes ibid. cum vet. editt. . 8. Ambrof, in Pf. 118. col. 1064. c. fubdit: Maledictum autem lignum, quod fit per manus hominum. Græc. textui favet. **.9. το. Εν ἴσῳ γὰρ μισητὰ Θεῷ, καὶ ὁ ἀσεβῶν, καὶ, &c. ut in Lat. *. 11. Grec. Διὰ τῦτο καὶ ἐν εἰδώλοις ἐθνῶν ἐπισκοπὴ ἔσαι 871 & xlloμal! Deÿeis b♪éxuyμa šverú JuCar, à eis oxár fœnæ tuxais arbpútav, ǹ eis πavida, &c. Propter hoc & in idolis gentium erit refpecus: quoniam in creatura Dei in abominationem facta funt, 5 in fcandala animabus hominum, &c. Mf. Sangerm. cum Corb. 2. hab. animis hominum ; Corb. 1. anima hominum; Mf. S. Theod. animis hominum, in mufcipulis, &c. #. 12. In Mf. Corb. 2. fornicationis exquifitio, abfque medio eft, quod etiam abeft à Gr. . 13. Mf. Sangerm. delet enim ; malè, nam in Gr. eft CUTE yap ür, &c. او *. 14. Gr. Κενοδοξία γὰρ ἀνθρώπων εἰσῆλθεν εἰς κόσμον· καὶ διὰ τόλο σύντομον αυτῶν τέλος ἐπενοήθη. Supervacua enim ambitione hominum intraverunt in mundum: 5 ideo brevis eorum finis eft deliberatus. Mfs. Corb. 1. & S. Theod. pro advenit in orbem, hab. hoc adinvenit in orbe: ita etiam correctum eft in Corb. 2. fed al. manu; Sangerm. hab. venit in orbem. . 15. Mf. Sangerm. citò fibi rapti filii faciens imaginem, illum qui tunc homo mortuus fuerat, &c. Similiter hab. Corb. 2. & S. Theod. imaginem, illum qui tunc homo, &c. Gr... το ταχέως ἀφαιρεθέντος τέκνε, εἰκόνα ποιήσας τὶν τότε νεκρὸν ἄνθρωπον, νῦν ὡς θεὸν ἐτίμησε, κ παρέδωκε τοῖς υποχειρίοις μυςήρια και τελετάς. *. 16. Grac. Εἶτα ἐν χρόνῳ, κρατυνθὲν τὸ ἀσεβὲς ἔθος • ως νόμος ἐφυλάχθη, και τυράννων ἐπιλαγαῖς ἐθρησκεύετο τὰ γλυ lá. Deinde interveniente tempore, invalefcens impia confuetudo, tanquam lex cuftodità eft, &c. item in Mfs, Sangerm. & Corb. 2. cuftodita eft. . 17. Gr. initio ipfo delet & bos; fubinde pro figura eorum allata, hab. ı araluCau&o, faciem figurantes; extremò, xoxaxsúwa, adularentur, pro colerent. Mfs. S. Germ. & Corb. 1. loco evidentem, ferunt evidenter ; Gť, verò suparn. Cap . VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA. 18. Provexit autem ad horum culturam & hos qui ignorabant, artificis eximia diligentia. 19. Ille enim volens placere illi, qui fe affumpfit, elaboravit arte fua, ut fimilitudinem in melius figuraret. 20. Multitudo autem hominum abducta per fpeciem operis, eum, qui ante tempus tanquam homo honoratus fuerat, nunc deum æftimaverunt. 21. Et hæc fuit vitæ humanæ deceptio : quoniam aut affectui, aut regibus defervientes homines, incommunicabile nomen lapidibus & lignis impofuerunt. 22. Et non fuffecerat erraffe eos circa Dei fcientiam, fed & in magno viventes infcientiæ bello, tot & tam magna mala pacem appellant. Deuter. 23. Aut enim filios fuos facrificantes, aut 18. 10. obfcura facrificia facientes, aut infaniæ plenas Jer. 7. vigilias habentes, 6. 24. neque vitam, neque nuptias mundas jam cuftodiunt, fed alius alium per invidiam occidit, aut adulterans contriftat: 25. & omnia commifta funt, fanguis, homicidium, furtum & fictio, corruptio & infidelitas, turbatio & perjurium, tumultus bonorum, 26. Dei immemoratio, animarum inquinatio, nativitatis immutatio, nuptiarum inconftantia, inordinatio mochiæ & impudicitiæ. 27. Infandorum enim idolorum cultura, omnis mali caufa eft, & initium & finis. 28. Aut enim dum lætantur, infaniunt: aut certè vaticinantur falfa, aut vivunt injuftè, aut pejerant citò. 29. Dum enim confidunt in idolis, quæ fine anima funt, malè jurantes noceri fe non fperant. 30. Utraque ergo illis evenient dignè, quoniam malè fenferunt de Deo, attendentes idolis, & juraverunt injuftè, in dolo contemnentes juftitiam. 31. Non enim juratorum virtus, fed peccantium poena perambulat femper injuftorum prævaricationem. NOTE. *. 18. Græc. Εἰς ἐπίθασιν δὲ θρησκείας καὶ τὰς ἀγνοῦντας ἡ τῶν τεχνίτε προετρέψατο φιλοτιμία. . 19. MI. S. Theod. Ille enim volens placere illi, qui fe affumpfit, & laboravit, &c. Græc. "O wh rap Taxα Te κρατοῦντι βουλόμενος αρέσαι, ξεβιάσατο τῇ τέχνῃ τὴν ὁμοιο7ητα ἐπὶ τὸ κάλλιον. #. 20. Græc. initio hab. epexxor, pro abducta; Mfs. SS. Germ. Theod. & Corb. duo, adducta: item Corb. z. & S. Theod. extremò, ut Deum exiftimaverunt ; Corb. I. & Sangerm. fimpliciter, Deum exiftimaverunt. Gr. silaqua xoyicarlo, numen æftimaverunt. . 21. Pro regibus, Græcè Tuearría. *. 22. Gr. Εἶτ ̓ ἐκ ήρκησε τὸ πλανᾶθαι περὶ τὴν τε, &c. 7.23. Gr. Η γὰρ τεκνοφόνες τελείας, ἢ κρύφια μυςήρια, ἐμμανεῖς ἐξ ἄλλων θεσμῶν κώμες άγοντες..... ex aliis vitibus comeffationes agentes. #. 24. Græc. &te Blus, 875 ráμrs nabapy's 71 qundasyon, Ετερος δ ̓ ἕτερον ή λοχῶν ἀναιρεῖ, ἢ νοθεύων ὀδυνα. 7.25. Grzc. πάντας δ ̓ ἐπιμὶξ ἔχει, αἷμα καὶ φόνος, κλο πὴ ἢ δόλος, φθορά, απισία, ταραχή, ἐπιορκία, θόρυβος ἀγαθῶν. . 26. Mfs. Sangerm. & Corb. 2. Domini immemorátio..... nuptiarum inconftantia, machie, & impudicitia 3 Corb. machia. Gr. Χάριτος αμνησία..... γάμων αταξία, μέσω χεία κασέλγεια. *. 17. Ἡ γὰρ τῶν ἀνωνύμων εἰδώλων θρησκεία, παντὸς άpxù xax, ailla y réexs isl. . 28. A Græco abeft adverb. certè, ficut à Mfs. Sangerm. & Corb. 2. . 29. Mf. S. Germ. ultimò hab. re noceri se non sperant: Græc. αδικηθεί και να προσδέχονται. . 30. Mf. Sangerm. fub fin. habet idolo, non in dolo; Grac. & δόλω : initio ita : Αμφότερα δὲ ἀυτὲς μελελεύσεται Tà Sinaia, o, &c. Utraque autem illos infequentur jura, quoniam, &c. ut fup. с #. 31. Mfs. SS. Germ. Theod. & Corb. 2. Non enim jurantium eft virtus, fed, &c. ut fup. Gr. Ou yap T ὀμνυομένων δύναμις, ἀπ ̓ ἡ τῶν ἁμαρτανόντων δίκη ἐπεξέρχε Jai, &c. Non enim eorum per quos juratur virtus, fed peccantium judicium infurgit femper fuper, &c. VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA. 1.TU autem Deus nofter, fuavis & verus es, patiens, & in mifericordia difpo nens omnia. V. 1. Mf. S. Germ. & cum mifericordia difponens omnia. Gr. ἢ ἐ ἐλέει διοικῶν τὰ πάντα. .2. Auguft. 1. de fide & op. to. 6. 187. e. Et fi peccaverimus, tui fumus, fcientes potentiam tuam: non peccabimus autem fcientes, quoniam tui fumus deputati. Ita quoque in Græco, nifi quòd ipfo initio exftat, Kal yàp ear, Etenim fi, ut in Vulg. . 3. Græc. delet juftitiam. Mf. S. Theod. loco virtutem, hab. veritatem ; Gr. verò, тò xρά705. .4. Gr. pro umbra picture, hab. cxaypúpur, adumbrantium; ed. Compl. oxia expr. *. 5. Grace, ὧν ὄψις ἀφροσιν εἰς ὄνειδος ἔρχεται, &c, varios colores, 5. cujus afpectus infenfato dat concupifcentiam, & diligit mortuæ imaginis effigiem fine anima. 6. Malorum amatores, digni funt qui fpem habeant in talibus, & qui faciunt illos, & qui diligunt, & qui colunt. 7. Sed & figulus mollem terram premens, laboriosè fingit ad ufus noftros unumquodque vas, & de eodem luto fingit que munda funt in ufum vafa, & fimiliter quæ his funt contraria: horum autem vaforum quis fit ufus, judex est figulus. от ж. .7. Nonnulla variant Græcè, en verba: Kal yap nepaς ἀπαλὴν γῆν θλίβων, ἐπίμοχθον πλάσσει πρὸς ὑπηρεσίαν ἡμῶν ἕκασον, ἀλλ' ἐκ τὸ αυτὸ πηλό ανεπλάσαλο τά γε τῶν καθαρῶν ἔφε γων δῆλα σκεύη, τά τε ἐναντία πάνθ' ομοίως· τέτων δὲ ἑκα πέρα τίς εκάσω ἐςὶν ἡ χρήσις, κριτὴς ὁ πηλεργός, 1 Rom. 9.21. VERSIO ANTIQUA, QUE 8. Et cum labore vano deum fingit de eodem luto: ille qui paulò ante de terra factus fuerat, & poft pufillum reducit fe unde acceptus eft, repetitus animæ debitum quam habebat. 9. Sed cura eft illi, non quia laboraturus 10. Cinis eft enim cor ejus, & terra fuper- 12. Sed & æftimaverunt lufum effe vitam 13. Hic enim fcit fe fuper omnes delinquere, qui ex terræ materia fragilia vafa, & fculptilia fingit. ET VULGATA NOSTRA. 14. Omnes enim infipientes, & infelices fupra modum animæ fuperbi, funt inimici populi tui, & imperantes illi: 15. quoniam omnia idola nationum deos æftimaverunt, quibus neque oculorum ufus Pfalm. eft ad videndum, neque nares ad percipien- 113. 5. & dum fpiritum, neque aures ad audiendum, 134. neque digiti manuum ad tractandum, fed & pedes eorum pigri ad ambulandum: 16. homo enim fecit illos : & qui fpiritum mutuatus eft, is finxit illos. Nemo enim fibi fimilem homo poterit deum fingere. 17. Cùm enim fit mortalis, mortuum fingit manibus iniquis. Melior enim eft ipfe his quos colit, quia ipfe quidem vixit, cùm effet mortalis, illi autem nunquam. 18. Sed & animalia miferrima colunt : infenfata enim comparata his, illis funt dete riora. 19. Sed nec afpectu aliquis ex his animalibus bona poteft confpicere. Effugerunt autem Dei laudem, & benedictionem ejus. NOTE. ba . 8. Mís. Sangerm. & Corb. 2. ferunt vanum deum, Το . 10. In Mfs. S. Germ. & Corb. 2. initio deeft enim ; deeft quoque in Græco; paulò verò poft, loco fupervacua, ponitur 'TEXESEX; EUTEXAS autem, facilis quantùm ad fumptum. V. . II. A Græco abeft vocula ei, poft verbum infufflavit; abeft etiam à Mfs. S. Germ. & Corb. 1. . 12. Mf. S. Germ. initio hab. fed æftimaverunt ; fic etiam in Græco: fubinde loco converfationem vita compcfitam ad lucrum, &c. ita: Tor Bíor Tarurvesμòr éπIXEр♪й· δεῖν γάρ φησιν, &c. vitæ modum nundinas compofitas ad lucrum, oportere enim dicunt undecunque, &c. ut fup. . 13. Græc. Ouros rap Tαpa πárias old er öri duap- V. 15. Eadem prorfus hab. Cypr. cùm 1. exhort. ad I. CAPUT in manibus, loco manuum ; Gr. Xeipar. Jul. Firmic. etiam 1. de errore prof. relig. c. 29. p. 176. c. fcribit manuum, ac præterea vifus eft, loco ufus eft; cæt, ut in Vulg. In Mfs. quoque Sangerm. & Corb. duobus legitur vifus eft; at in Gr. χρήσις εἰς ὅρασιν, &c. . 16. Concordat Cypr. 1. 3. Teftim. p. 321. b. & !. exhort. ad Mart. p. 263. c. Similiter Julium Firm. 1. ap. de errore profan. relig. c. 29. p. 176. c. præter ult. Nemo autem fibi hominum poterit deum formare. Græcè ut in Vulg. excepto verbo be, poteft, loco poterit. In Mf. S. Theod. deeft is, ante finxit. . 17. Eadem refert Cypr. 1. exhort. ad Mart. p. 263. c. & l. Teftim. 3. p. 321. b. fed in fine non repetit cùm effes mortalis, quod etiam abeft à Græco. Cypriano fuccinit Jul. Firmic. 1. de errore prof. rel. p. 176. c. uterque legit, melior eft autem, non enim; Gr. verò, xpeÍT? wr yap 51. Ambrofiaft. p. 33. c. initio habet: Mortalis fingit mortuum manibus iniquis; Gr. Θνητὸς δὲ ὠν, νεκρὸν εργάζεται, &c. . 18. Mf. Sangerm. cum Corb. 1. & S. Theod... infenfate enim comparata bis, aliis funt deteriora. In Corb. 2. infenfata enim..... aliis funt deteriora. Gr..... avoia ràp συγκρινόμενα τῶν ἄλλων ἐπὶ χείρονα. *. 19. Gr. Ουδ' ὅσον ἐπιποθῆσαι, ὡς ἐν ζώων ὄψει καλά Turável. ExπéqeUye dèy Tòr T, &c. Neque quatenus deτυγχάνει. Ἐκπέφευγε τὸν fiderentur, tanquam in animalium afpectu bona funt. Effugerunt autem Dei, &c. Mfs. S. Germ. S. Theod." & Corb. 2. Effugit autem Dei laudem, &c. XV I. VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA. •PRopter hæc, & per his fimilia paffi funt dignè tormenta, & per multitudinem beftiarum exterminati funt. 2. Pro quibus tormentis bene difpofuifti Num. 11. 31. populum tuum, quibus dedifti concupifcentiam delectamenti fui, novum faporem, efcam parans eis ortygometram: 3. ut illi quidem concupifcentes efcam propter ea, quæ illis oftenfa & miffa funt, etiam à neceffaria concupifcentia averterentur. Hi autem in brevi inopes facti, novam gustave- 4. Oportebat enim illis fine excufatione quidem fupervenire interitum exercentibus tyrannidem: his autem tantùm oftendere quemadmodum inimici eorum exterminabantur. 16. 5. Etenim cùm illis fupervenit fæva beftia- Num. rum ira, morfibus perverforum colubrorum 21.6. exterminabantur. 6. Sed non in perpetuum ira tua perman NOTE. ✯. 1. Ms. S. Germ. S. Theod. & Corb. uterque: Prop- .2. quibus dedifti concupifcentiam delectamenti fui: ho- funt ; extremò ita, ǹ ¿érus perάXwa ysboews, etiam novam 7.4. Gr. Ἔλει γὰρ ἐκείνοις μὴν ἀπαραίτητον ἔνδειαν ἐπελ θεῖν τυραννᾶσι· τέτοις δὲ μόνον δειχθῆναι, &c. oportebat enim illis quidem inevitabilem fupervenire inopiam exercentibus tyrannidem: his autem tantùm oftendi, &c. ut fup. *. 5. Mf. Corb. 2. cum Sangerm. morfibus perverfarum colubrarum extermin, Gr. Súyμasí te oxoriŵr diepbel@grlo όφεων. #. 6. In Mfs. Sangerm, & Corb, 2. initio deeft fed. VERSIO ANTIQUA, QUE BT VULGATA NOSTRA. 7. Qui enim converfus eft, non per hoc, 8. in hoc autem oftendifti inimicis noftris, quia tu es, qui liberas ab omni malo. Exod. 9. Illos enim locuftarum & mufcarum oc8. 24. ciderunt morfus, & non eft inventa fanitas animæ illorum: quia digni erant ab hujufcemoApoc. 9. di exterminari. 7. 10.4. 10. Filios autem tuos, nec draconum venenatorum vicerunt dentes: mifericordia enim tua adveniens fanabat illos. II. In memoria enim fermonum tuorum examinabantur, & velociter falvabantur, ne in altam incidentes oblivionem, non poffent tuo uti adjutorio. 12. Etenim neque herba, neque malagma fanavit eos, fed tuus, Domine, fermo, qui fanat omnia. 13. Tu es enim, Domine, qui vitæ & mor32. 39. tis habes poteftatem, & deducis ad portas mor1. Reg. tis, & reducis: 2.6. 2. 14. homo autem occidit quidem per maTob. 13. litiam, & cùm exierit fpiritus, non revertetur, nec revocabit animam quæ recepta eft: 15. fed tuam manum effugere impoffibile eft. ignis, ne comburerentur quæ ad impios miffa 20. Pro quibus angelorum efca nutrivisti 21. Subftantia enim tua dulcedinem tuam, quam in filios habes, oftendebat : & deferviens uniufcujufque voluntati, ad quod quifque volebat, convertebatur. 22. Nix autem & glacies fuftinebant vim ignis, & non tabefcebant: ut fcirent quoniam fructus inimicorum exterminabat ignis ardens in grandine & pluvia corufcans. 23. Hic autem iterum ut nutrirentur jufti, etiam fuæ virtutis oblitus eft. 24. Creatura enim tibi Factori deferviens, exardefcit in tormentum adversùs injuftos: & lenior fit ad benefaciendum pro his, qui in te confidunt. 25. Propter hoc & tunc in omnia transfigurata, omnium nutrici gratiæ tuæ deferviebat, ad voluntatem eorum, qui à te defiderabant: 26. ut fcirent filii tui, quos dilexifti Domine, quoniam non nativitatis fructus pafcunt homines, fed fermo tuus hos, qui in te crediderint, confervat. 27. Quod enim ab igne non poterat exterminari, ftatim ab exiguo radio folis calefactum tabescebat : 28. ut notum omnibus effet, quoniam oportet prævenire folem ad benedictionem tuam, & ad ortum lucis te adorare. NOTE. Grace ita : Οὐ μέχρι τέλος ἔμεινεν ἡ ὀργή σε, &c. ut in Lar. *.7. Græc. Ο γὰρ ἐπιτραφείς, οὐ διὰ τὸ θεωρέμνον . 8. Mf. S. Germ. cum Corb. 2. Et in hoc autem often V. 11. Gr. initio hab. Eis yap vóμrow, In memoriam V. 13. Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. 2. initio ferunt: Tu enim vita _mortis habes poteftatem. Sic etiam in Græco. In Corb. 1. Tu enim, Domine, vita, &c. fubinde Græcè legitur ads, inferni, non mortis. V. 14. Mfs. S. Germ. & S. Theod. cum Corb. duobus addunt animam fuam, ad malitiam. Græcè fimpliciter, Th κακία αυτό, malitia fua ; mox ita : ἐξελθὸν δὲ πνεῦμα, ἐκ araspepsi, &dè àranud,&c. Mf. S. Germ. & cùm exibit fpiritus, non revertetur, nec revocabit, &c. in edit. etiam Compl. eft ἐκ ἀνατρέψει, εδὲ ἀναλύει. . 15. Similiter habetur in Græco. V. 16. Gr. Eévois veloïs, novis pluviis, pro novis aquis; fubinde verbo pai, vel ut in Mfs. Corb. I. & S. Theod. paffi funt, Græcè fubnectitur rò, àzapaitúlas, inevitabilibus; dein Tupi xalavanionowo Mfs. S. Germ. & Corb. I. 5 per ignem confummati ; Corb. 2. & S. Theod. confummati funt. . 17. Gr. in principio hab. To rap raрadokolaαlor, &c. ut fupra. &c. *. 18. Ποτὲ μὴ γὰρ ἡμερο το φλόξ, ἵνα μὴ καταφλέξῃ τὰ, . 19. Mfs. S. Germ. & Corb. 1. fuper virtutem ignis, ardebat undique, &c. Similiter hab. Corb. 2. detracto adverb. undique ; ita etiam in Græco ; deinde fic: ira aðíng jus γεννήματα διαφθείρη, ut iniqua terra germina exterminaret. Mf. Corb. 2. ut iniquam terra nationem extermin. . 21. Vulg. quam in filios habes; Græc. delet voces &c. *. 22. Grac. Χιὼν δὲ καὶ κρύςαλλος ὑπέμεινε πῦρ, κ, &c. ut fup. #. 23. Mfs. S. Germ. & S. Theod. cum Corb. 2. He autem iterum, &c. Gr. Telo má di, per relat. ad up, quod neutri generis eft. In Ms. Corb. 1. ignis etiam fua virtutis oblitus eft. . 24. Mfs. Sangerm. & Corb. 2. habent excandefcit, loco exardefcit, Gr. swleivelar; fubinde Mf. S. Theod. 5 levior fit, non lenior. αι #.25. Mfs. S. Germ. & S. Theod. cum Corb. duobus..... gratiæ tuæ deferviebant, ad voluntatem horum, qui à te defiderati funt. Græc. (8 dwpeã vænpelet, πpòs TÙY TEP δεομένων θέλησιν. V. 26. Loco nativitatis fructus, Græc. hab. yevéCeis Tür xapwwv, nativitates fructuum. γ. 27. Grac. Τὸ γὰρ ὑπὸ πυρὸς μὴ φθειρόμθυον, ἁπλῶς, ὑπὸ βραχείας ἀκτῖνος ἡλία, &c. . 28. Mf. Sangerm. extremò hab. & ad orientem lucis te adorare; Corb. 1. & ad orientem lucis adorare; alter Corb. & ad orientem lucis te ibi adorare, Gr. à πpès ἀνατολὴν φωτὸς ἐντυγχάνειν σοι, Exod. 16. 14. Num. 11.7. Pfalm. 77.25 Joan. 6. 31. Exod. 9. 24 Deut. 8. 3. |