Pfal. 115. 16. Y. Par. 28.4.5. Prov. 8. 22.27. 404 LIBER SAPIENTIÆ. Cap. IX. & juftitia, & in directione cordis judicium 4. da mihi fedium tuarum affiftricem fa- 2 7. Tu elegifti me regem populo tuo, & judicem filiorum tuorum, & filiarum : 8. & dixifti me ædificare templum in mon- 9. & tecum fapientia tua, quæ novit opera te: 11. fcit enim illa omnia, & intelligit, & deducet me in operibus meis fobriè, & cuftodiet me in fua potentia. 12. Et erunt accepta opera mea, & difponam populum tuum juftè, & ero dignus fedium patris mei. 13. Quis enim hominum poterit fcire con- Ifai.40. filium Dei? aut quis poterit cogitare quid velit 13. Deus? Rom. 14. Cogitationes enim mortalium timida, 11.14 & incerta providentiæ noftræ. 15. Corpus enim, quod corrumpitur, aggravat animam, & terrena inhabitatio deprimit fenfum multa cogitantem. 16. Et difficilè æftimamus quæ in terra funt: & quæ in profpectu funt, invenimus cum la bore. Quæ autem in coelis funt quis investiga. bit? 17. Senfum autem tuum quis fciet, nifi tu dederis fapientiam, & miferis fpiritum fanc tum tuum de altiffimis: 18. & fic correctæ fint femitæ eorum, qui funt in terris, & quæ tibi placent didicerint homines? 19. Nam per fapientiam fanati funt quicunque placuerunt tibi Domine à principio. NOTE. præter vocem animi, loco cordis ; Gr. Yoxs. Fulg. 1. 2. . 4. Fulg.1. de verit. præd. p. 466. leg. pariter: da #. 6. In Mfs. 2. Corb. & S. Theod. deeft 1. conjunct. nam. Græcum Vulgatæ faver. π. 7. Gr. Σύ με προείλω βασιλέα λαό σε, &c. ut fup. . 8. Græc. initio hab. simas oixodoμn Cas vaòr, &c. Mfs. quoque Sangerm. & Corb. dixifti adificare templum; fubinde iidem Mfs. cum altero S. Theod. loco altare, hab. aram; Gr. Ciasnelor. ..9. Auguft. 1. de morib. Eccl. to. r. 698. c. & tecum fapientia, quæ novit opera tua, quæ adfuit tunc cùm orbem terrarum faceres, & fciebat quid placiturum efet ocutis tuis. Gr... '' επιςαμένη τί ἀρεσὸν ἐν ὀφθαλμοῖς σε, &c. Græcè pariter deeft tua, fup. poft fapientia, ficut in Ms. S. Theod. . 10. Fulg. 1. 2. de verit. præd. p. 466. Mitte illam de cælis fandis tuis, & de fede magnitud. tua, ut mecum fit mecum laboret, ut fciam quid acceptum fit coram te. Gr. Elamóseinor dulùv žáɣlar sparŵr, y doo póry ROEMS CY TEμfor autur, ira ouμwapsoά for nowdon, i v Tí súάpesó és Tapà Col. Mf. S. Theod. pariter, & mitte illam à fede magnitud. &c. . 11. Eadem refert Fulg. 1. 2. de verit. præd. p. 466. nec aliter Græcè, nifi excipias vocem ult. Aón, pro potentia. In Mf. S. Theod. & deducet me in operib, bonis fobriè. #. 12. Græcè Sixxpy, pro difponam. . 13. August. 1. 12. de civit. Dei, c. 15. to. 7.313. b. & Fulgent. 1. 2. de verit. præd. p. 466. Quis hominum poteft (Fulg. poterit) feire confilium Dei? aut quis poterit cogitare quid velit Dominus? Auct. 1. de fing. cleric. ap. Cypr. p. 527. Vulgatæ fuccinit ad verbum. Græc. Τίς γὰρ ἄνθρωπος γνώζεται βελὴν Θεό; ἢ τίς ἐνθυμηθήζεται TÍGÉRE & Kuens; edd. Ald. & Compl. sós. . 14. August. 1. 12. de civit. Dei, c. 15. habet : Cogitationes enim mortalium timida, incerta adinvenriones noftra: at 1. 3. de Trin. to. 8. 805. a. Vulgate congruit. Ita quoque Auct. 1. de fing. cleric. p. 527. cum Fulg. 1. 2. de verit. præd. p. 466. 467. In Gr... y in σφαλεῖς αἱ ἐπίνοιαι ἡμῶν. . 15. Ita legit Auguft. 1. 3. de Trin. to. 8. 805. a. & 1. 2. de Gen. to. 1. 677. b. cum Fulg. l. I. ad Monim. c. 15. p. 13. & l. 2. de verit. præd. p. 467. Itidem Leo M. fer. 95. p. 182. f. & Auct. ep. ad Demetriad. p. 48. a. At Auguft. 1, 12. de civit. Dei, c. 15. col. 313. b. 1.Cor. 2.16. habet: Corruptibile enim corpus, &c. ut fup. fimiliter 1, 14. col. 351. c. e. & l. 19. c. 4. col. 546. e. necnon l. 6. op. imp. to. 10. 1358. b. Hieron. verò 1. 2. in ep. ad Ephef. to. 4. 359. f. Corruptibile enim corpus aggra vat animam, terrenum hoc tabernaculum fenfum oppri mit multa curantem. Auct. 1. de fing. cleric. ap. Cypr. P. 526. b. deprimit terrena cogitatio fenfum multa cogi tantem: at inf. 27. Vulgate fuffiagatur ad verbum. Græc. Φθαρτὸν γὰρ ζώμα βαρύνει ψυχήν, και βρίθει τὸ γεῶδες σκήνος νῦν πολυφροντίδα. . 16. Auguft. 1. 6. op. imperf. to. 10. 1358. b. legit: Et difficulter aftimamus, &c. ut in Vulg. at 1. 3. de Tiin. to. 8. 805. a. Et difficilè afiimamus quæ in terra funt : & quæ in perfpectu funt, &c. ut fupra. Apud Hieron. in Zach. 12. col. 1784. b. hæc pauca: Que in cœlo funt quis inveftigabit? Apud Fulg. 1. 2. de verit. præd. P.467. tota ut in Vulg. præter unum in cælo, pro in calis; fed fragm. 8. cont. Fab. p. 588. in cælis, ut fup. Grace : Και μόλις εικάζουν τὰ ἐπὶ γῆς· καὶ τὰ ἐν χερσὶν εὑρίσκομαι μετὰ πόνυ. Τὰ δὲ ἐν ἐρανοῖς τίς ἐξιχνίασε; Με. 5. Tà Theod. hab. inveniemus cum labore, &c. . 17. Ita legit Auguft. 1. 3. de Trin. to. 8. 805. a. excepto uno fcit, pro fciet: at 1. de morib. Eccl. to. 1. 698. d. e. hab. Senfum tuum ergo quis fcit, &c. ut fup, nifi quòd tollit tuum, post fandum. In Mfs. S. Germ, & Corb. quis fcivit. Hieron. in Zach. 12. to. 3. 1784. b. poft ult. verbum . præced. inveftigabit, proximè addit: nifi quòd tu dedifti fapientiam, & fpiritum fan&tum tuum mififti de excelfis. Fulg. verò 1. 2. de verit. præd. p. 467. Senfum enim tuum quis fciet, nifi tu dederis fapientiam, & miferis fpiritum tuum de altiffimis? & fragm. 8. cont. Fab. p. 588. Senfum autem tuum quis fcivit, nifi dederis fap. & mif. fpir. tuum de altiffimis? & I. cont. Faftid. c. 18. p. 355. Senfum autem tuum quis fcier, nifi tu dederis fap. 5 mif. Spir. fandum tuum de altiffimis? Graec. Βελὴν δέ σε τίς ἔγνω, εἰ μὴ σὺ ἔδωκας βοφίαν, suas, &c. ut in Vulg. . 18. Hieron. in Zach. 12. to. 3. 1784. b. & fic correcta funt femita eorum, qui verfantur in terra, & qua tibi placent eruditi funt homines. Nec diverfa leguntur Grzcè. In Mf. Corb. fic: Et fi correpta funt, &c. in Germ. Et fi correcta funt, &c. Subinde ap. Auguft. 1. de mor. Eccl. to. 1. 698. d. & quæ tibi placent didicerunt homines. Apud Fulg. 1. 2. de verit. præd. p. 467. Et fic correcta funt femite eorum, qui in terris funt, & quae tibi placent didicerunt homines: fimiliter in Mf. S. Germ. di dicerunt homines. Gen. I. I. 27. 7. 8. Gen. 2. Gen. 4. Gen. 7. 21. Gen. II. Gen. 19. VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA. HDeo pater orbis terrarum, cum folus fuit illi, & honeftur fecit illum. 11. In fraude circumvenientium illum af effet creatus, cuftodivit, 2. & eduxit illum à delicto fuo, & dedit illi virtutem continendi omnia. 3. Ab hac ut recessit injuftus in ira fua, per iram homicidii fraterni deperiit. 4. Propter quem, cùm aqua deleret terram, fanavit iterum fapientia, per contemptibile lignum juftum gubernans, 5. Hæc & in confenfu nequitiæ cùm fe nationes contuliffent, fcivit juftum, & confervavit fine querela Deo, & in filii mifericordia fortem cuftodivit. 6. Hæc juftum à pereuntibus impiis libera17.22. vit fugientem, defcendente igne in pentapolim: Gen. 28. 5.10. 7. quibus in teftimonium nequitiæ fumigabunda conftat deferta terra, & incerto tempore fructus habentes arbores, & incredibilis animæ memoria ftans figmentum falis. 8. Sapientiam enim prætereuntes, non tantùm in hoc lapfi funt ut ignorarent bona, fed & infipientiæ fuæ reliquerunt hominibus memoriam, ut in his, quæ peccaverunt, nec la têre potuiffent. 9. Sapientia autem hos, qui fe obfervant, à doloribus liberavit. 10. Hæc profugum iræ fratris juftum deduxit per vias rectas, & oftendit illi regnum Dei, & dedit illi fcientiam fanctorum: honeftavit illum in laboribus, & complevit labores illius. 15. Hæc populum juftum, & femen fine Exod. 1. IZÁ querela liberavit à nationibus, quæ illum deprimebant. 16. Intravit in animam fervi Dei, & ftetit contra reges horrendos in portentis & fignis. 17. Et reddidit juftis mercedem laborum fuorum, & deduxit illos lin via mirabili : & fuit illis in velamento diei, & in luce ftellarum per no&tem: 18. tranftulit illos per mare rubrum, & tranfvexit illos per aquam nimiam. 19. Inimicos autem illorum demerfit in mare, & ab altitudine inferorum eduxit illos. Ideo jufti tulerunt fpolia impiorum, 20. & decantaverunt Domine nomen fanc: tum tuum, & victricem manum tuam laudaverunt pariter: 21. quoniam fapientia aperuit os mutorum, & linguas infantium fecit difertas. NOTE. . 1. Auguft. epift. 164. to. 2. 575. d. Hac illum, qui primus factus eft, patrem orbis terrarum, cùm folus of fet creatus, cuftodivit. Mf. S. Germ. n. 15. qui primus findus eft pater orbis, &c. Corb. 1. qui primus fitus eft, patrem orbis, &c. Mf. S. Theod. qui fitus eft, patrem orbis, &c. Corb. 2. finitus eft, patrem orbis. Gr. Avlu æрwlóπλαςον πατέρα κόσμε μόνον κλιπέντα διεφύλαξε. V. 2. Ita legit Auguft. ep. 164. col. 575. d. unà cum Græco. In Mr. S. Theod. To delicio fuo, id fubnectitur, eduxit illum de limo terra; quod etiam legitur in multis Bibliis, tefte Nobilio; in Gr. nequaquam, nec ap. Auguft. fupra. . 3. In Mfs. Corb. 1. & S. Theoder. exftat: Ab bac cùm receffit..... homicidii fraternitas deperiit in altero Corb. fimiliter fraternitas, fed fecunda manu tantùm nam primâ fcriptum erat, fraternitatis, ut etiamnum exftat in Mf. S. Germ. n. 15. & aliis plerifque libb. teste Luca Brugenti. In Gr. αδελφοκτόνοις (υναπώλετο θυμοῖς, fra sricidis furoribus fimul periit. *. 4. In Mf. S. Theod. legitur terram iterum falvavit fapientia: item in Corb. 2. falvavit, fed fecundâ manu; primâ verò, fanavit. In Gr. Al ́ör nataxxusoμérur yur πάλιν διέσωσε σοφία, &c. Propter quem inundatam terram rurfus falvavit fapientia; tum codex al. addit: contemp& tibile lignum juftus gubernans: Gr. verò ut in Lat. fupra. #. 5. Mfs. 2. Corb. ferunt fcivit juftum, & fervavit fine querela Deo, & in filiis mifericordia, &c. Mf. S. Theod. & in filiis mifericordiam, &c. Gr. ɛpe ( Ms. Alex. cum Compl. ἔγνω ) τον δίκαιον, καὶ ἐτήρησεν αυτὸν ἄμεμπτον Θεώ, καὶ ἐπὶ τέκνα (Μ.Alex. τέχνες) σπλάγχνοις χυρὸν ἐφύλαξε. #. 6. A Græco abeft præpofitio à, ante pereuntibus : fubinde Mf. Sangerm. hab. defcendentem ignem in pentapoli: hoc ult. in pentapoli, pariter eft in Mfs. Corb. 2. & s. Theod. In Gr. quyórτa Tup xaтalácion werlawónsws. #. 7. Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. initio ferunt, cujus in teftimonium ; paulòque poft Germ. habent arbores, non habentes. Græce : οἷς ἐπὶ μαρτύριον..... και ατελέσιν ὥραις #. 8. Græc. pro lapfi funt, hab. ¿Crábnoar, læfi funt ; π. 9. Græc. Σοφία δὲ τῆς θεραπεύσαντας αυτὴν ἐκ πίνων . 11. A Mfs. Sangerm. Corb. & Gr. abeft To illi, poft . 12. Græc. tollit illum, poft verbum tutavit. à peccato; tollitur verò que, poft defcendit; deeft pariter que . 14. Mf. Sangerm. qui deprimebant..... qui macula- . 15. In Mfs. S. Germ. S. Theod. & Corb. omnia ut in Vulg. præter ult. comprimebant. Itidem apud Fulg. 1. 3. ad Monim. p. 46. Gr. 2 éves Ombórlar. . 16. Apud Fulg. 1. 3. ad Monim. p. 46. omnia ut *. 17. Græc. ultimo hab. εἰς σκέπην ἡμέρας, καὶ εἰς φλόγα #. 19. Græcè, loco demerfit in mare, &c. xaréxxvGE, . 20. 21. Similia leguntur Græcè, Exod. 16. 1. Exod. 17. 12. Num. 20, II. CAPUT X I. VERSIO ANTIQUA, QUE Irexit opera eorum in manibus prophetæ fancti. 1.DIrexit 2. Iter fecerunt per deferta, quæ non habitabantur: & in locis defertis fixerunt cafas. 3. Steterunt contra hoftes, & de inimicis fe vindicaverunt. 4. Sitierunt, & invocaverunt te, & data eft illis aqua de petra altiffima, & requies fitis de lapide duro. 5. Per quæ enim poenas paffi funt inimici illorum, à defectione potus fui, & in eis, cùm abundarent filii Ifraël, lætati funt ; 6. per hæc, cùm illis deeffent, bene cum illis actum eft. 7. Nam pro fonte quidem fempiterni fluminis, humanum fanguinem dedifti injuftis. 8. Qui cùm minuerentur in traductione infantium occiforum, dedifti illis abundantem aquam infperatè, 9. oftendens per fitim, quæ tunc fuit, quemadmodum tuos exaltares, & adverfarios illo rum necares. 10. Cùm enim tentati funt, & quidem cum mifericordia difciplinam accipientes, fcierunt quemadmodum cum ira judicati impii tormenta paterentur. 11. Hos quidem tanquam pater monens probafti: illos autem tanquam durus rex interrogans condemnasti. 12. Abfentes enim & præfentes fimiliter torquebantur. 13. Duplex enim illos acceperat tædium, & gemitus cum memoria præteritorum. ET VULGATA NOSTRA. 14. Cùm enim audirent per fua tormenta benè fecum agi, commemorati funt Dominum, admirantes in finem exitus. 15. Quem enim in expofitione prava projectum deriferunt, in finem eventus mirati funt, non fimiliter juftis fitientes. 16. Pro cogitationibus autem infenfatis iniquitatis illorum, quòd quidam errantes cole- Inf.1 bant mutos ferpentes, & beftias fupervacuas, 24. immififti illis multitudinem mutorum animalium in vindictam : 17. ut fcirent, quia per quæ peccat quis, per hæc & torquetur. 18. Non enim impoffibilis erat omnipotens manus tua, quæ creavit orbem terrarum ex materia invifa, immittere illis multitudi- Levità nem urforum, aut audaces leones, 26.22. I 19. aut novi generis irâ plenas ignotas bef- Inf. 16. tias, aut vaporem ignium fpirantes, aut fu- Jer. 8. mi odorem proferentes, aut horrendas ab oculis fcintillas emittentes : 20. quarum non folùm læfura poterat illos exterminare, fed & afpectus per timorem occidere. 21. Sed & fine his uno fpiritu poterant occîdi perfecutionem paffi ab ipfis factis fuis & difperfi per fpiritum virtutis tuæ : fed omnia in menfura, & numero, & pondere difpofuifti. 22. Multùm enim valere, tibi foli fupererat femper : & virtuti brachii tui quis refiftet? NOTE. . 1. Gr. fingulariter hab. & xipi, in manu. . 2. Mf. Sangerm. Iter fecerunt per deferta, quæ non inhabitantur : in locis fecretis fixerunt cafas. Similiter in fecundo Corb. nifi quòd hab. 2. manu, caftra; prima verò, cafas. Alter Corb. que non inhabitabantur: & in locis fecretis fix. cafas. Mf. S. Theod. & in locis fecretis fixerunt cafira. Gr. Διώδευσαν ἔρημον αοίκητον καὶ ἐν ἀβάτοις έπηξαν σκηνάς. V. 3. Itidem Græcè. . 4. In Mfs. Sangerm. & Corb. 2. poftponitur aqua huic voci, altiffima. In Gr. ix Téтрas axрolóμr op, Nobil. aqua de petra duriffima. . 5. A Græco abfunt tota ifta : à defectione potus fui, in eis, cùm abundarent filii Ifraël, latati funt. In Mf. Corb. fecundo deeft tantùm &, ante in eis; in altero Corb. eft, , potus fui, in eo, &c. in Sangerm. potus fui, in e &c. #. 6. In Mfs. S. Germ. & Corb. fecundo: per hæc, cum illis deeffet, &c. ut fup. In Gr. διὰ τέλων, αυτοὶ ἀποεντες, εὐεργετήθησαν. nea, *. 7. Græc. Αντί μας πηγῆς ἀεννάν πολαμε, αἵματι λυ βρώδει ταραχθέντες, Mf. Alex. ταραχθέντος. i. e. Profon te quidem fempiterni fluminis, fanguine immundo turbati. *. 8. Gr. fubdit : εἰς ἔλεγχον νηαιοκτόνο διατάγματος, &c. in redargutionem præcepti de occidendis parvulis, &c. ut fup. Mf. Sangerm. initio hab. Quin comminuerentur in traduct. &c. Corb. 2. extremò, infperata falutis; Gr. veτὸ fimpliciter, ἀνελπίςως, ut in Vulg. *.9. Græc. δείξας διὰ τὸ τότε δίψες πῶς τὲς ὑπεναντίες ninacas i. e. oftendens per fitim, quæ tunc fuit, quomodo adverfarios puniviffes. *. 10. Græcum: 07ε yap & weipanoar, xaiπep v exées Ὅτε ἐπειράθησαν, καίπερ ἐν ἐλέει παιδευόμενοι, ἔγνωσαν πῶς ἐν ὀργῇ κρινόμενοι ἀσεβεῖς ἐβα cari Zorio. . 11. Similiter in Gr. præter hoc ult. xarafiná?wr úrasas, condemnans interrogafti. **. 12. 13. Græc. Καὶ ἀπόντες δὲ καὶ παρόντες, &c. ut in Vulg. . 14. Græc. pro commemorati funt Dom. hab. Dovo Kupis, fenferunt Dominum; tollit verò feqq. admirantes in finem exitus ; quæ etiam abfunt à Mf. Sangerm. n. 15. *. 15. Græcè, loco prava, exftat ránaı, olim; & lo deriferunt, de@or xrevalores, repudiaverunt deridentes ; deinde, ἐπὶ τέλει τῶν ἐκβάσεων ἐθαύμασαν, εχ όμοια dixalois difúcarles in fine eventuum mirati funt, non fimilia juftis fitientes. In Mf. Corb. 2. deriferunt, ifti fi tientes in finem eventûs mirati funt, non fimiliter juftis faciens item in Sangerm. S. Theod. & Corb. primo, non fimiliter fufis faciens. : . 16. Mfs. duo Corb. cum Sangerm. & S. Theod. fcribunt iniquitates, non iniquitatis; Gr. ¿ðıxías. . 17. Itidem Græcè, detracto uno 5, ante torquetur. . 18. August. 1. 1. de Gen. ad lit. to. 3. 126. b. legit qui fecifli mundum ex materia informi itidem 1. 1. de Gen. to. 1. 649. d. fed monet aliquos habere codices, de materia invifa: ita quoque legit Auct. quæft. ex utroq. Teft. ap. Aug. to. 3. 104. a. Similiter Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 730. b. Non enim impoffibilis erat manus tua, qua creavit orbem terrarum ex materia invisa. Græc. Οὐ γὰρ ὑπόρει ἡ παντοδύναμός σε χεὶρ, και κλίσασα τὸν κόσμον ἐξ αμόρφο ύλης, &c. ut fup. . 19. Mfs. Sangerm. & Corb. 2. hab. plenas & ignotas; addit Corb. aut vaporem igneum; Corb. 1. & S. Theod. plenas aut ignotas beftias, aut vaporem igneum, &c. In Gr. θυμε πλήρεις θήρας αγνώσεις, ήτοι πυρπνόον φυ σῶντας ἆθμα, deinde, ἢ βρόμες λιχμωμένες καπνό, ἢ δεινὸς απ' ὀμμάτων σπινθήρας αςράπτονίας. . 20. Gr. Vulgatæ refpondet. 17. . 21. Græcè loco feqq. poterant occidi perfecut. pafi ab έργες fαλές fusis, habetur, πεσεῖν ἐδύναντο ὑπὸ τῆς δίκης διαχ Certes, cadere poterant ab ipfo judicio perfecutionem pati; fubinde deeft in, ante menfura, ficut in Mf. Sangerm. Auguft. verò tract. 1. in Joh. to. 3. 295. a. & l. 12. de civit. Dei, c. 18. to. 7. 317. e. conftanter legit : omnia in menfura, 5 numero, & pondere difpofuifti : & l. cont. adverf. leg. to. 8. 553. b. omnia in menfura..... conftituifti; Gr. Félagas. V. 22. Auguft. 1. 19. contra Fauft. to. 8. 330. c. ita legit: Multùm enim valere, tibi foli fuperat femper : & virtuti brachii tui quis contra ftabit? nonnulli codd. ibid. fcribunt fupererat, non fuperat; Sangerm. verò, n. 15. fuperat; Græc, zapest. MI. S. Theod. addit: & imperio virtutis brachii tui, &c. Gr. ý xpáter ßpaxlorós Cr, &c. 1 Deut. VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA. 23. Quoniam tanquam momentum ftateræ, fic eft ante te orbis terrarum, & tanquam gutta roris antelucani, quæ defcendit in ter ram. 24. Sed mifereris omnium, quia omnia potes, & diffimulas peccata hominum propter pœnitentiam. 25. Diligis enim omnia quæ funt, & nihil odifti eorum quæ fecifti : nec enim odiens aliquid conftituifti, aut fecifti. 26. Quomodo autem poffet aliquid permanere, nisi tu voluiffes? aut quod à te vocatum non effet, confervaretur? 27. Parcis autem omnibus : quoniam tua funt Domine, qui amas animas. NOTE. . 23. Ita Auguft. 1. 19. cont. Fauft. col. 330. c. Græè ponitur xos, totus, ante orbis terrarum; & pro antelucani, habetur op◊pivù, antelucana. . 24. Concinit Auguft. 1. 19. cont. Fauft. col. 330. e. ficut Auct. quæft. V. & N. Teft. ap. Aug. to. 3.95. c. Item Victor Tun. 1. de pœnit. ap. Ambr. col. 603. c. nifi quòd hab. negligis, loco difimulas: Gr. apopas; ultimò, sis Melάvolar, loco propter pænitentiam. . 25. Hieron. 1. 1. in ep. ad Ephef. to. 4. 327. f. Diligis omnia, & nihil abjicis eorum quæ fecifti: neque enim odio quid habens condidifti. Auguft. 1. 19. cont. Fauft. col. I. 330. c. diligis enim omnia qua funt, & nihil odifti eorum qua fecifti: nec enim odio habens aliquid conftituiffes. Gr... και δεν βδελύαση ὧν ἐποίησας· ἐδὲ γὰρ ἂν μισῶν τι κατεσκεύα sas nec addit, aut fecifti; quod etiam ult. abeft à Mís. Sangerm. & Corb. duobus. . 26. Eadem refert Auguft. 1. 19. cont. Fauft. to. 8. 330. d. præter hoc 1. Quomodo ergo, loco autem. Gr. Πῶς δὲ ἔμεινεν ἄν τι, &c. . 27. Ita legit Auguft. 1. 19. cont. Fauft. lib. verò cont. Adim. col. 118. g. fic: quoniam tua funt omnia, qui animas amas. Græc. öl oú ésı Déowola pinófuxe. VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA. Quàm bonus & fuavis eft Domine tum noftrorum, fpiritus tuus in omnibus! Ideoque eos, qui exerrant, partibus corripis: & de quibus peccant, admones & alloqueris: ut relicta malitia, credant in te Do mine. 3. Illos enim antiquos inhabitatores terræ 9. 3. 12. fanctæ tuæ, quos exhorruisti, 29. 18. 12. 4. quoniam odibilia opera tibi faciebant per medicamina, & facrificia injufta, & filiorum fuorum necatores fine mi5. fericordia, & comeftores vifcerum hominum, & devoratores fanguinis à medio facramento 7. ut dignam perciperent peregrinationem puerorum Dei, quæ tibi omnium charior eft terra. 8. Sed & his tanquam hominibus pepercifti, & mififti anteceffores exercitus tui vefpas, ut illos paulatim exterminarent. 9. Non quia impotens eras in bello fubjicere impios juftis, aut beftiis fævis, aut verbo duro fimul exterminare : Deut. 7.22. 10. fed partibus judicans dabas locum pœ- Exod. 23. 30. nitentiæ, non ignorans, quoniam nequam eft natio eorum, & naturalis malitia ipforum, & quoniam non poterat mutari cogitatio illorum in perpetuum. NOTE. V. 1. August. 1. 19. cont. Fauft. to. 8. 330. d. legit: Bonus enim fpiritus tuus eft in omnibus. Sic etiam Victorin. Afr. 1. de princip. diei, p. 292. h. cum Mr. Sangerm. In Corb. primo deeft tantum Domine. In Gr. Tò vap aplapTór Co Trevμá és iv wão. Incorruptus enim tuus fpiritus eft in omnibus. . 2. Apud Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219. f. ita legitur: Propterea quòd bos, qui exfecrarint patribus, corripis: & eos, qui peccant, admonens alloqueris: ut derelictâ malitia, credant in te Domine: at mendofus hîc videtur Luciferi codex ; vel potiùs vitiofa operum ejus editio Lugdun. ubi legitur: exfecrarint patribus, pro exerrant partibus ; Græce enim exftat: Διὸ τὶς παραπίπτονας κατ ̓ ὀλίγον xerxes Ideo hos, qui exerrant, partibus corripis id eft, per partes, paulatim. Ap. Auguft. 1. 19. cont. Fauft. to. 8. 330. d. Propter quod eos, qui exerrant, partibus corripis: de quibus peccant, admonens alloqueris, &c. ut in Vulg. Ita quoque in Mf. Sangerm. In Corbeienfi 2. Propter quod bos, qui exerrant, &c. ut in Vulg. In Mf. S. Theod. admonens alloqueris, ut fup. apud Aug. Græcè, or dis ἁμαρτάνεσιν ὑπομιμνήσκων νεθελεῖς, &c. Victorin. Afric. 1. de princip. diei, p. 292. h. cum Vulgata concinit ad verbum. . 3. Mf. S. Germ. ita fert cum Gr. Et illos enim antiquos inhabitatores fanita tua terra odiens. Similiter in Corb. 2. nifi quòd ult. verbo odiens, id fubnectitur, exhorruifti ; fed alia manu. Apud Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219. f. fimpliciter Illos enim antiquos inhabitatores terræ tuæ odiens. . 4. Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219. f. quoniam odibilia tibi opera faciebant per medicamina, & facramenta injufta. Similiter in Mfs. SS. Germ. & Theod. quoniam odibilia tibi opera. In Gr. xlisa mpasser pra φαρμακειών, και τελείὰς ἀνοσίας. . 5. Apud Lucif. Cal. 1. de reg. apost. p. 219. f. hæc pauca exftant: 5 filiorum necatores fine mifericordia voluifti perdere, &c. de . 6. omiffis illis quæ interfunt in Vulg. In Mf. Corb. 1. deeft tantùm & in principio: in Corb. altero fic, 5 per filiorum fuorum, &c. ut in Vulg. vox tamen fuorum addita videtur ibid. recentiori manu; tollitur verò ante vocem devoratores. In Mf. Sangerm. legitur: & filiorum necatores fine miferic. & comeftores vifcerum hominum, devorationem & fanguinis à, &c. In Græco : τέκνων τε φονέας ανελεύμονας, και σπλαγχνοφάγων ανθρωπίνων σαρκῶν θοίναν, και αἵματος, ἐκ μέσε μυςαθείας σε, & filiorum nem catores fine mifericordia, & comeftorum vifcerum humanarum carnium epulum, & fanguinis, de medio facramento tuo. In ed. Compl. σπλαγχνοφάγες και ανθρωπίνων σαρκῶν, καὶ θοίναν και απ Maroc in Mf. Alex. loco usateías Co, eft μrsas belace, pro μύσας θιάσε· in ed. Αld. μυράς τε θείας in Compl. μύσας Belas. Notandum hæc verba, à medio facramento tuo, in multis codd. Latinis transferri poft ifta, perdere voluifti, quæ leguntur . feq. fed male, ut notat Lucas Brug. .6. Itidem Græcè, nifi excipias vocem auterlas, pro auctores; avtér?us autem, feu avтóxeip, qui fua manu se perimit, vel manus fibi aut aliis affert. .7. Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219. f. ut dignam percipiant peregrinationem filiorum Dei, qua tibi omnium carior eft terra. Gr. ἵνα ἀξίαν αποικίαν δέξηται Θεο παίδων, ἡ παρὰ σοὶ πασῶν τιμιωτάτη γῆ. *.8. Similiter habet Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219. f. nifi quòd delet tui, poft exercitus; & loco panlatim, ponit in partes; Gr. xarabexxú; cæt. ut in Vulg. . 9. Lucif. Cal. ubi fup. Non quia impotens eras impugnare, impios juftis fubjicere, aut beftiis fæviffimis, aut verbo duro fimul perdere. Grac. Οὐκ ἀδυνατῶν ἐν παρατάξει doeСsis dixalois unexciples déral, й Emplois decrois, й xórc àworóμe up' E'V EXTρital. . 10. Eadem refert Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. p. 219. f. Item Auguft. cùm 1. 2. de nupt. & concup. to. I. 311. b. tum 1. 3. op. imperf. to. 10. 1056. c. ab his, non ignorans, &c. Mf. Corb. 1. extremò hab. non poterat mutari cogitatio cordis illorum in perpetuum. Gr. & μn anayņi aids dutär sig tòv aiûra. 1. Pet. 5.7. VERSIO ANTIQUA, QUE ET VULGATA NOSTRA. 11. Semen enim erat maledictum ab ini- 12. Quis enim dicet tibi : Quid fecifti? aut quis ftabit contra judicium tuum? aut quis in confpectu tuo veniet vindex iniquorum hominum? aut quis tibi imputabit, fi perierint nationes, quas tu fecifti? 13. Non enim eft alius Deus quàm tu, cui 14. Neque rex neque tyrannus in confpec- 15. tute. 16. Virtus enim tua juftitiæ initium eft: & ob hoc quòd omnium Dominus es, omnibus te parcere facis. 17. Virtutem enim oftendis tu, qui non crederis effe in virtute confummatus, & horum, qui te nefciunt, audaciam traducis. 18. Tu autem dominator virtutis, cum tranquillitate judicas, & cum magna reverentia difponis nos : fubeft enim tibi, cùm volueris, poffe. 19. Docuifti autem populum tuum per talia opera, quoniam oportet juftum effe & humanum, & bonæ fpei fecifti filios tuos: quoniam judicans das locum in peccatis pocni 20. Si enim inimicos fervorum tuorum & debitos morti, cum tanta cruciafti attentione, dans tempus & locum, per quæ poffent mutari à malitia; 21. cum quanta diligentia judicafti filiost tuos, quorum parentibus juramenta & conventiones dedifti bonarum promiffionum? 22. Cùm ergo das nobis difciplinam, inimicos noftros multipliciter flagellas, ut bonitatem tuam cogitemus judicantes : & cùm de nobis judicatur, fperemus mifericordiam tuam. 23. Unde & illis, qui in vita fua infenfatè & injuftè vixerunt, per hæc, quæ coluerunt, dedifti fumma tormenta. 24. Etenim in erroris via diutiùs errave- Sup. 11. runt, deos æftimantes hæc, quæ in animali- 16. bus fumt fupervacua, infantium infenfatorum Rom. 1. more viventes. 25. Propter hoc tanquam pueris infenfatis judicium in derifum dedifti. 26. Qui autem ludibriis & increpationibus non funt correcti, dignum Dei judicium experti funt. 27. In quibus enim patientes indignabantur, per hæc quos putabant deos, in ipfis cùm exterminarentur videntes, illum, quem olim negabant fe noffe, verum Deum agnoverunt : propter quod & finis condemnationis eorum venit fuper illos. Nот ж. . 11. Lucif. Cal. de reg. apoft. Semen erat maledi&um ab initio nec timens, aliquam veniam dabas peccatis eorum. Auguft. 1. 3. op. imperf. to. 10. 1056. c. Semen enim illorum maledi&um ab initio. 1. verò 2. de nupt. & concup. to. 1. 311. b. cum Vulg. Semenen im erat maled, ab initio. Concinit Auct. 1. de promiff. ap. Profp. p. 94. a. nec aliter in Graco eft : item fequitur : δὲ εὐλαβόμενός τινα, ἐφ ̓ οἷς ἡμάρτανον ἄδειαν ἐδίδος. . 12. Sic habet Lucif. Cal. 1. de reg. apoft. ad hoc ufque, ant quis in confpectu tuo. Mf. S. Germ. cum Corb. fecundo habet: aut quis in confpectum tuum, &c. Hæc autem fententia quæ intermedia eft in Vulg. extremò legitur Græcè hoc modo: й Tls eis xatás aoír oci exeÚGerai Endines κατὰ ἀδίκων ανθρώπων ; aut quis ad fandum contra te veniet vindex pro iniquis bominibus ? initio verò poft dicet, deeft vox tibi. *. 13. Gr. Οὔτε γὰρ Θεός ἐςι πλὴν (8 ὦ μέλει περὶ πάντων, ἵνα δείξης ὅτι ἐκ ἀδίκως ἔκρινας. Mr. S. Germ. Nec enim eft alius Deus quàm te, cujus cura eft de omnibus, ut oftendas quoniam non injuftè judicafti. Similiter in Corb. fecundo; fed ultimò additur judicium. . 14. In Gr. Oute paoinsùs, ü Túcarros arroplarμñsaι δυνήσεταί σοι περὶ ὧν ἀπώλεσας. *.15. Mfs. SS. Germ. & Theod. non legunt condemnare, fed condemnas. Similiter Corb. duo; adduntque & exterum, &c. in Corb. tamen fecundo conjunct. & alia manu fcripta videtur. Apud Aug. 1. quæft. c. 53. to. 6. 23. g. ipfum quoque, qui puniri non debeat, condemnare, exterum aflimas à tua virtute: & ita emendatum eft è Mfs. codd. & edit. Eraf. nam in Rat. & Lov. erat : qui puniri debeat, condemnas, & exterum exiftimas. Apud Gregor. M.1. 3. moral. c. 11. pariter, condemnas, & exterum afimas. Græce, αυτὸν, τὸν μὴ ὀφείλοντα κολασθῆναι, καταδικάσαι, αλλότριον ηγέμενος τῆς τῆς δυνάμεως. . 16. Ita Auguft. 1. quæst. co. 6. 23. g. Victor Tun. . 17. Sic apud Auguft. I. quæft. to. 6. 23. g. præ- . 18. Auguft. ubi fup. Tu autem Dominus virtutum, at in Pf. 6. col. 24. b. Tu autem Domine virtutum, &c. In то 12. ha 23. . 19. Lucif. Cal. 1. i. pro S. Athan. p. 195. d. legit: Docuifti populum tuum per talia opera, quoniam oportet juftum effe, & humana & bona fpei fecifti filios tuos. Ms. S. Germ. & Corb. duo addunt, quoniam das locum in peccatis pænitentia. Gr. öri Nídws ini άμaρTúμaoi μerároiar• item fup. loco & bumanum, fimpliciter, pártpor. .20. Mf. Sangerm. poft hanc vocem, attentione, fubdit, & liberafti; fic etiam in Mfs. S. Theod. & Corb. duobus. Græcè, loco liberasti, eft à Neńoews, quod ult. કે Nobil. vertit, & par/imonia ; tum fequitur δες χρόνος και τόπον, &c. . 21. Ad verbum è Græco. . 22. Gr. extremò non addit vocem tuam, ad mifericordiam: tollit quoque Mf. Sangerm. cum Corb. primo, & S. Theoder. in Corb. altero fubnectitur, fed manu recentiori. . 23. Græcè loco ultimor. per hac, qua coluerunt, &c. exftat, dià Türiðlar éCacánoas þ♪ envyμátæv, per proprias abominationes torfisti. . 24. Græc. fubdit Tv expr, inimicorum, voci animalibus; ultimòque pro viventes, hab. evDérles, decepti. . 25. Ita Aug. in Pf. 9. 46. f. . 26. Mf. S. Germ. cum Corb. altero: Qui autem ludibriis increpationis non correpti funt, &c. Mf. S. Theod. ludibriis, increpationibus, &c. Gr. Oi dè maryvios ÉŒITIμήσεως μὴ νεθετηθέντες, dein αξίαν Θεῷ κρίσιν πειράσεσι. Apud Auguft. in Pf. 9. 46. f. Hi autem hoc judicio non correcti, dignum Dei judicium experti funt ; tum addit: Qui ergo non corriguntur ifto occulto Dei judicio, dignissimè illo manifesto punientur. V. 27. In Mfs. S. Germ. & Corb. altero fic: In his enim qua patiebantur, moleftè ferebant, in quibus" patientes indignabantur..... propter quod & finis condemnationis illis veniet. Ita quoque in MI. S. Theod. præter hoc ult. illorum venit. In Corb. 1. priora tantùm exftant ut fup. Apud Vigil. Tapf. 1. cont. Varim. p. 734. c. ita: Verebuntur eos quos putant deos, à quibus exterminabuntur, videntes illum quem olim negabant, Deum verum agnoverunt, Græc. Vulgate favet. |