IN CANTICUM CANTICORUM ADMONITIO PRÆVI A. num. ERSION EM antiquam hujus libri pene tot am excepimus ex variis S. Ambrosii opes ribus; paucos tantùm versiculos ex Hieronymo, Augustino , aut aliis; ut fatis indicant loca diversa infra ad marginem citata. Id folentes nostro more facimus, quotiescunque non suppetunt nobis MB. codices, qui Verfionis hujus antiqua partem aliquam contineant. Unum tamen invenimus codicem in Bibliotheca Monasterii S. Theoderici ad Remos, 24. annorum circiter 600. qui Verfionem perpetuam Cantici Canticorum de Græco LXX. expressam exhibet. Quominus autem hanc Interpretationem ad textum noftrum complendum adhiberemus, id maxime prohibuit quod deprehendimus, nimirum hunc Ms. cod. vix aliud referre præter Versionem Latinam ex variis Ambrofii Tractatibus decerptam. Enim verò ita fe habet Ms. ille codex : primò commentarium continet in Canticum Canticorum, sub hoc titulo : Incipiunt Cantica Canticorum, excerpta de libris Beati Ambrofii : tum sequitur Prologus de apologia David; & fic de cæteris aliis : quæ apertè fignificant commentarium sequens nihil aliud effe præter catenam locorum diverforum, in quibus Ambrofius quiddam de hoc facro Cantico attingit & tractat, non quidem ob id folùm, vel eo nomine , da data operâ , cùm id genus opus inter varios S. Ambrofii Tractatus nuspiam reperiatur ; fed obiter, & ex occasione tantùm ; quemadmodum sæpe contingit Auctori , ut in unam rem animum precipuè intendat , alia autem nonnulla data occasione edisserat & exponat. Huno autem commentarium excipit textus Latinus duplex Cantici Canticorum, columna duplici distinctus : unus quippe Vulgatæ hodierna , absque ulla inscriptione præfixa ; alter verò Verfionis antiqua, fub hoc titulo , LXX. Hanc autem pofteriorem Interpretationem Latinam vix aliud effe præter textum continuum è variis hujus Cantici versiculis in commentario prævio recitatis, dein fimul junétis & connexis confectum, duo potisimùm commonstrant : primò, quòd Verfio illa plerumque satis conveniat cum illis versiculis ejufdem Cantici, qui exponuntur in commentario : secundò, quòd fi contingat ( ut etiam aliquoties evenit) ut Ambrosius aliquos hujus Cantici versus aut verba quadam non referat , tunc Scriptor anonymus, vel ver sus penitus omittat, vel verba nonnulla fubnectat, vel etiam, idque sapiùs, à Vulgata nostra repetat, quò facer Contextus expleatur , hisque in locis mutilus non remaneat. Id ipsum fane agnofcetur facile, si consulantur Notæ noftræ ad loca illa varia, quæ à nobis vel vacua relicta sunt infra in textu; vel ex Hieronymo, Augustino, & aliis completa funt, deficiente nimirum Ambrosio ; v. g. cap. II. vv. 16. item cap. III. 7. 8. 10. cap. IV. 1. 3. 5. 6. 14. cap. V. 8. 9. 17. cap. VI. 4. 5. 11. & cap. VII. 3. 5. 8. 9. Quia tamen Ms. ille cod. S. Theoderici pluribus in locis nonnihil differt à textu Ambrofiano, qualis saltem é novissima ejus operum Editione à nobis excerptus eft; ne, inquam, idem Mf. penitus abjici videretur , utque ipsi sua constaret auctoritas, variantes ejus lectiones, solito more, Notis inferioribus inter ferendas duximus. 13• 17. Hoc Canticum totum eft myfticum, plenifsimum incomprehensibilis amoris Chrifti erga fponfam suam, ac VERSIO ANTIQUA. SCULETUR me ab ofculis Ambrof. I. 2. de oris fui : quia meliora sunt oris sui : quoniam bona ubera fide, to. 2. 476.b. ubera tua vino, tua fuper vinum, 2. fragrantia unguentis 2. & odor unguentorum tuo Idem in Ps. 118. optimis. Oleum effusum rum fuper omnia aromata. 10. 1.974.c. nomen tuum : ideo ado Unguentum exinanitum eft Idem l. de inftit. lescentulæ dilexerunt te. nomen tuum : ideo adolefcen- virg. 10. 2. 267.6. tulæ dilexerunt te. NOTÆ AD VERSIONEM ANTIQUAM. Eco , in Compl. TÔ Loncurti' i, e. Canticum can ofculo. 2. 173. b. 174. a. & l. 2. de virginit. col. 223. d. & ap. S. quo ult. nullibi Ambr, meminit. Græc. Einxuoavos élow Co no gunt te. Idem de apol. latas argento. VERSIO ANTIQUA. VULGATA NOVA. Ambr. ubi fup. diligamus ubera tua super vinum..... mores uberum tuorum super vinum : recti dili4. Fusca sum, & decora, filia Jerusalem, ut 4. Nigra fum, fed formosa , filiæ Jerusalem, Dav. 722.6.d. tabernacula Cedar , ut pelles Salomonis. sicut tabernacula Cedar , ficut pelles Salomonis. S. Nolite afpicere me quia offuscata sum, quia s. Nolite me considerare quòd fusca fim, Idem in PS, 118. non eft intuitus me fol : filii matris meæ pugnave- quia decoloravit me sol: filii matris meæ pugna984.f.985.b.6.f. runt adversùs me, posuerunt me custodem in vi verunt contra me, posuerunt me cuftodem in neis : vineam meam non custodivi. vineis : vineam meam non custodivi, 6. Annuntia mihi, quem dilexit anima mea , 6. Indica mihi , quem diligit anima mea, ubi ubi pafcis, ubi manes in meridie, ne fortè fiam pascas , ubi cubes in meridie , ne vagari inci circumamicta super greges sodalium tuorum. piam post greges fodalium tuorum. Idem I. de Ifanc, 7. Nisicognofcaste, decora inter mulieres, exi 7. Si ignoras te, ô pulcherrima inter mulie6. 4. 361.f. 362.b. tu in calcaneis gregum, & pafce hædos tuos in ta res, egredere , & abi poft vestigia gregum, & bernaculis paftorum. pasce hædos tuos juxta tabernacula pastorum. Idem in Pf. 118. 8. Equæ meæ in curribus Pharaonis affimilayi 8. Equitatui meo in curribus Pharaonis afli993. a. te proxima mea. milavi te amica mea. 994.f. 9. Quàm fpeciofæ fa&tæ sunt genæ tuæ ! ficut tur 9. Pulchræ sunt genæ tuæ ficut turturis: colturis ; cervix tua ficut redimicula. lum tuum ficut monilia. 10. Similitudines auri faciemus tibi, ex distinc 10. Murenulas aureas faciemus tibi , vermicu tionibus argenti. 995.6,d. 11. Quoadufque rex eft in declinatione sua, nar 11. Dum eflet rex in accubitu fuo, nardus dus mea dedit odorem fuum. mea dedit odorem fuum. 12. Colligatio guttæ consobrinus meus; botryo 12. Fasciculus myrrhæ dile&tus meus mihi , NOTÆ AD VERSIONEM ANTIQUAM. móque , sulmus úránude ce. Aquila initio leg. "Exxucón wines. Grac. Μη βλέψατέ με ότι εγώ είμι μεμελανωμένη, ο7. Symm. "Ελκε με , Trake me , non Eίλκυσαν με , Tracerunt me. μαρέβλεψέ με ο ήλιος" υιοί..... εμαχέσαντο ω εμοί, άθελά με Ambr. tamen l. 2. de virg. col. 174. a. hab. dilexerunt , 89 quiários av en duten@oiv, &c. ut sup. attraxerunt te : deinde fic : retro odorem unguent. tuorum . 6. Media tantum fic variant in Ms. S. Theoder. ubi curramus. Induxit me rex in tabernaculum suum : item l. pafcas, ubi cubes in meridie , ne fiam ficut operta post grede Myst. to. 2. col. 332. d. propterea adolescent. dile- ges. Græcè : 78 Toipavers, Tô x017 LEIS pluomu pia, puxerunt te , & attraxerunt te ; dein verò, Attrahe nos : poft te πολε γένωμαι ως περιβαλλομένη επ' αγέλαις , &c. ut fup. in odorem vestimentorum tuorum currimus:& l. de Isaac, Ambros. 1. 4. Hex. col. 72. e. eadem reperit quæ sua c. 3. col. 359. f. Attrahe nos ut poft odorem unguentorum pra , excepto uno in meridiano : fimiliter 1. de extuorum curramus : & in Pf. 43. col. 899. b. Attrahe nos : hort, virg. col. 292. e. f. 293. a. 295. d. Vide etiam l. poft odorem unguent, tuorum curremus : similiter 1. s. de de Isaac, c. 4. col. 361. d. & de apolog. Dav. 722. Sacram. 10. 2. col. 375. b. & infra addit : Induxit me c. Tichon. quoque reg. 7. p. 64. e. legit : ubi pascis, rex in cubiculum suum ; ftatimque : Græcus in promprua ubi manes in meridiano. Hieron. ep. 18. ad Eustoch. to. rium suum, in cellarium suum habet : at ipse 1. de 4. p. 2. col. 39. a. Annuntia mihi, quem dilexit anima Isaac, c. 4. to. 1. 360. f. 361. b. & l. de instit. virg. mea , ubi pafcis , ubi cubas in meridie , nequando efficiar to. 2.251. a. legit: Introduxit me rex in cubiculum fuum ; fecut operta super greges fodalium tuorum. Síc etiam legit dein l. de Ifa. exsultemus & lætemur in te , g diligamus Auguft. 1. de unit. Eccl. 10. 9. 365. f. g: 366. a. præubera tua super vinum ; nec plura. Hieron. pariter epist. ter hoc , ne forte fiam , pro nequando efficiar : similiter de Seraph. to. 3. 519. c. necnon Cassiod. in Pf. 44. p. habet epift. 93. to. 2. 241. b. f. 242. f. & ferm. 138. 153.c. Introduxit me rex in cubiculum suum. Ap. August. to. S. 674. d. seqq. in Pl. 44. to. 4. 393. e. hæc pauca : post odorem un #.7. Idem Ambrof. l. 1. Hex, col. 127. b. legit : guent. tuorum curremus : rursumque ser. 273. to. s. Nisi scias 'te , formosa in mulieribus : & l. de exhort. 1107. a. & l. de op. mon. to. 6. 498. f. virg. to. 2. 295. d. Nifi scias te o decora in mulieribus : #. 4. Iridem in Ms. S. Theod. exceptis his levibus, sed in Ps. 118. to. 1. 986. a. Nife nofcas te decoram inficut tab..... ficut pellis , f. pro pelles vet. more. Græcè : ter mulieres : vel Nifi scias te decoram inter mul, subinde, Ménarrá siui érow, (Mr. Alex. & Compl. cipes ay ) xar', & pafce hædos tuos in tab. &c. item col, 1089. d. Nje Ouyalépes Lepxo.as... cos d'éppers Earwar. Hilar. in Pf. 119. fi cognoveris te formofam in mulieribus. In Mr.'S. Theocol. 376. c. Nigra fum, & formola , filiæ Jeruf. ficut ta der, similiter : Nifi cognofcas te decoram inter mulieres, 'bernaculum Cedar. Ambrof. vero in Pr. 118. col. 984. deinde , exi, abi in calcaneis , &c. ut supra. Apud Hicc. constanter : Fresca fum , & decora, filia Jerus. ar. de ron, ep. 18. ad Eustoch. to. 4. p. 2. col. 39. a. Si non apol. Dav.col. 696. d. Nigra fum, & decora, filia Jerus. cognoveris te ipfam, 6 pulchra inter mulieres , egredere tu item to. 1. col. 1176. e. 1204. f. & to. 2. 286. d. in veftigiis gregum, & pafce hados tuos in tabernaculis pal334. a. 655. e. Apud Tichon. reg. 2. p. 51, f. Fusca torum. Apud August. l. de unit. Eccl. to. 9. 366. cm fum, s decora ; deinde , ut tabernacula Cedar , 88 pelles Nifi cognoveris temetipfam, ô decora inter mulieres : & Salom. Ap. Auguft. 1. 3. de doctr. Christ. to. 3. 59. epift . 93. to. 2. 243. a. Nifi cognoveris temetipfam, o a. Fufca fum , & speciosa, ut tabernacula Cedar , ut pel pulchra inter mulieres, exi tu in vestigiis gregum , & pafles Salom. Ap. Hieron. in Ezech. 27. to. 3. 890. c. & ce hædos tuos in tabernaculis paftorum : sic iterum serin. ep. ad Damas. to. 4. 155. a. Nigra fum, fed formofa: 285. to. 5. 1147. d. 1148. b. & in Pf. 66. to. 4.658. & in Sophon. 1. col. 1643. e. Nigra fum , fed fpecio- g. nec aliter in Græco. fo, filia Jeruf. itidem ep. 18. ad Eustoch. to. 4. p. 2. #.8. Itidem in Mf. S. Theoder. nisi quod hab. Phacol. 27. e. præter vocem filia. Apud Cassiod, autem in rao , non Pharaonis ; ita quoque in Gr. Vide etiam AmPr. 44. p. 151. a. ut sup. Fusca fum , & decora. Simili brof. l. de Isaac, c. 4. col. 362. C. ter hab. Auct. l. de promiss. p. 2. c. 9. p. 133. b. sub ^. 9. Mf. S. Theoder. Quàm fpeciofa falta gens ditque , filia Jerus. Eucher. quæft. in Cant. P. 847. g. tue!... cervix tua ficut rediuncula. Hieron. in Isai. 52. Fufca fum , & Speciofa , filia Jeruf. to. 3. 376. d. Quàm pulchræ funt genæ tua! ficut tur.s. Totidem verba in M. S. Theod. Ambr. verò taris; collum tuum ficut monilia. Gr. Ti wegalusky..... in Ps. 118. col. 1122. a. fic legit : Nolite afpicere me tpáxua's τράχηλός σε ως ορμίσκοι. . quoniam fufca fum , quia non respexit me fol : at sup. $. 10. Ita legunt Hieron. I. 1. cont.Jovin.co.4. 171. 984. d. conftanter , quoniam offuscata fum : & l. de f. & Auguft. l. 1. de Trin. to. 8. 759. e. unà cum Ifaac, c. 4. col. 361. c. quòd offuscata fum ; dein , quo Græco , nisi quòd habent cum diftinétionibus , è Gr. niam non est intuitus me fol , &c. Hieron. in Ezech. 27. to. METÀ siruetar. Mr. S. Theoder. ex diftintionibus , ut 3. col. 890.c. quia defpexit me fol ; item in lsai, 27. col. & alia quæ fupra. 228. b. filii matris meæ pugnav, adverfus me. Auct, op. .11. Similiter in Ms. S. Theoder. excepto uno crit imp. in Matth. hom. 33. p. 157. b. Ne aspexeritis me pro eft. Ap. Hieron. l. 1. conc. Jovin. col. 171. f. Quoquoniam ego fum denigrara , quoniam defpexit me fol : & adufque rex in accubitu fuo eft. Ap. August. I. 1. de fup. hom. 1. p. 36. b. filii mei dimicarunt in me. Auct. Trin. to. 8. 759. e. Quoadufque rex in recubitu fuo eft. 1. coni, Jud. ap. Cypr. p. 499. pofuerunt me velut cuf. Gr.... én ávaxalos autó, rápdos, &c. ut in Lat. sodiam pomarii : at inf. sol. pofuerunt me cuftodem in . 12. Idem Ambr, fup. 979. f. fimpliciter legit : VULGATA NOVA. VERSIO ANTIQUA. cypri frater meus mihi , inter media ubera mea re- 'Ambrof. ubi fuga quiescit. Engaddi. 15. Ecce tu pulcher es dilecte mi, & deco 15. Ecce es formosus consobrinus meus, & quidem pulcher. Adclinatio nostra opaca : ria nostra cupreffi. & l. de Isaac, c. 4. col. 365. b. Ecce es fponfus confobrim εί' καλος αδελφιδός με , καί γε ωeαίος , &c. oculi tui columba. Item Græcè : 'Idlx'si xanh...., ids' si ria nostra cupreslina. Græc, priori lectioni favet. ne "EG CAPUT I I. VERSIO ANTIQU'A. Ambrof. in Pa 2. Sicut lilium inter fpinas , lic-amica " E Go flos campi, & lilium convallium. 2. a Sicut filium in medio fpinarum, ita 118. 1020.c. mea inter filias. proxima mea in medio filiarum. a Aug. in Ps. 99 3. • Tanquam malus in lignis nemoris, ita frater- "6 Ambros.l. 1. de 3. Sicut malus inter ligna silvarum, fic dilectus . meus inter filios. Sub umbra illius , quem desidera- nus meus in medio filiorum. In umbra ejus con- virg. to. 2. 157. f. veram , sedi : & fru&us ejus dulcis gutturi meo. cupivi, & fedi : & fructus ejus dulcis in faucibus meis. 4. Introduxit me in cellam vinariam , ordina 4. Introducite me in domum vini, constituite Idem in PS. 118. vit in me charitatem, in me dilectionem. t. 1. 1021.f. 10226 5. Fulcite me floribus, stipate me malis : quia s: Confirmate me in unguentis, ftipate me in ^. . amore langueo: malis : quia vulnerata dilectionis ego sum. plexabitur me. 9. c. 9. Conc. to. 4. 1190. d, ordinate in me charitatem : tó. 4. 36. f. Inducite me in domum vini : & in Speculo to. 3.,715. C. ordinate in me charitatem. Græcè pariter : ap. Hilar. in Pf. 119. col. 374. b. vulneratá Bbb VERSIO ANTIQUA. VULGATA: NOVA. Ambrof. ubi fup. 7. Adjuravi vos filiæ Jerusalem in virtutibus 7. Adjuro vos filiæ Jerusalem, per capreas & fortitudinibus agri, si suscitaveritis, & refuscita- cervosque camporum , ne fuscitetis , neque evigilaveritis dilectionem, usquequo voluerit. re faciatis dile&am , quoadufque ipsa velit. Idem in Luc. 3.to. 8. Vox fratris mei, ecce hic venit faliens super 8. Vox dile&ti mei , ecce iste venit faliens in 1. 1323. e. f. montes, & transiliens super colles : montibus , transiliens colles : 10. Respondit frater meus, & dixit mihi : Sur 10. En dilectus meus loquitur mihi : Surge, mea, formofa mea, & veni. & receflit. in terra noftra : a Hieron. l. 1. cont. 13. ficus protulit groffos suos.... a Surge, veni 1 3. ficus protulit grossos suos : vineæ florenJovin. 6. 4. 172. b. proxima mea , fponfa mea , & veni : tes dederunt odorem fuum, Surge, amica mea, fpeciosa mea, & veni: insinua vocem tuam : quia vox tua suavis eft, & fonet vox tua in auribus meis : vox enim tua dulcis, & facies tua decora. Ibid. 1114. do 15. Prendite nobis vulpes pusillas, exterminan Is. Capite nobis vulpes parvulas, quæ de- moliuntur vineas : nam vinea nostra floruit. 9.7. Ita Græcè verbum pro verbo. Idem Ambrof. I. de mea , columba mea. cont. Jovin. 10.4. 171. f. Quoniam ecce hiems tranfiit , . ad Damas. to. 3. 525. b. Hi. pus sectionis advenit. Sed Ambr. in Pf. 118. col. 1040. e. 1034. men , & veni. Græc. si oura..... ai du TEX01 XUAp/?8010, $d wxcer &c. Sic etiam epist. 31. col. 915. e. Hieron. l. 1. cont. perfeta mea : 1. verò de Es in velamento petræ continuatæ muro. In Ml. S. Theo- mibi..... quia vox tua fuavis , & facies tua decora. Gr. 37,..... w kia , . |