& mare

VERSIO ANTIQUA

VULGATA NOVA. E: Comment. S. ducit : & oritur ipfe ibi,

revertitur : ibique renascens , Hieron. in Ecclef.p. 6. vadit ad auftrum, & gyrat ad aquilonem: 6. gyrat per meridiem , & fe&titur ad aqui7186

gyrans gyrando vadit spiritus , & in circulos suos lonem : luftrans universa in circuitu pergit fpia revertitur fpiritus.

ritus, & in circulos fuos revertitur, 719.

7. Omnes torrentes vadunt in mare, & març 7. Omnia fùmina intrant in mare, non impletur : ad locum , de quo torrentesexeunt, non redundat : ad locum, unde exeunt Aumina, illic ipli revertuntur ut abeant.

revertuntur ut iterum fluant. 8. Omnes fermones graves : non poterit vir 8. Cunctæ res difficiles : non poteft eas holoqui. Non fatiabitur oculus videndo , & non mo explicare fermone. Non faturatur oculus implebitur auris auditu.

visu, nec auris auditu impletur. 9. Quid est quod fuit? ipsum quod erit : & quid 9. Quid eft quod fuit ? ipsum quod futuruna eft quod factum eft ? ipsum quod fiet.

est : quid eft quod factum est: ipfum quod facien.

dum eft. 10. Et non est omne recens sub fole quod lo ro. Nihil fub fole novum , nec valet quis. quatur, & dicat : Ecce hoc novum est : jam fuit in quam dicere : Ecce hoc recens eft : jam enim fæculis, quæ fuerunt ante nos.

præcessit in fæculis, quæ fuerunt ante nos. 720.

1. Non est memoria primis : & quidem no 11. Non eft priorum memoria : sed nec eovissimis , qui futuri sunt , non erit eis memoria rum quidem , quæ poftea futura sunt , erit recum his, qui futuri sunt in novissimo.

cordatio apud eos, qui futuri sunt in noviffi

mo.

721.

lem,

12. Ego Ecclesiastes fui rex super Ifraël in Je 12. Ego Ecclesiastes fui rex Ifraël in Jerusarusalem,

13. & dedi cor meum ad inquirendum & con 13. & propofui in animo meo quærere & insiderandum in fapientia de omnibus, quæ fiunt fub vestigare sapienter de omnibus, quæ fiunt sub fole. Hanc diftentionem malam dedit Deus filiis fole. Hanc occupationem pessimam dedit Deus hominum , ut diftendantur in ea.

filiis hominum , ut occuparentur in ea. 14. Vidi universa opera , quæ facta sunt sub so 14. Vidi cun&a , quæ fiunt fub fole, & eco

NOTÆ AD VERSIONEM ANTIQU A M. bræo habet , soeph, quod Aquila interpretatur , ficavsi, il bum, de quo dicatur : Vide hoc novum eft, &c. cum adoff , afpirat. In Gr. hod. Kai dvaremen o üres , dúrer å dic : Apertiis hoc Symm.tcbus tranftulit : putasne est qui jasos, a eis tò Tónov duts f'nxei autós áratímar fxsi. Am-, possit dicere : Vide, &c. LXX. Kai rx isi rāv apóspaior bros. in Pf. 118. col. 1120. e. 1121. a. Er oritur fol,, ünÒ Tor javoro as naamgel, aj p=7* "If$, TÁTO , &c. i. c. Et non & occidit, in locum suum trabit : ipfe oriens, illuc va eft omne recens sub fole : quis loquetur ac dicet : Vide , boc, dit , &c. Auguft. I. 1. de Gen. ad lit. to. 3. 123. f. Es &c. ut supra. Hebr. Er non omne novum sub fole : eft vero oritur fol, & occidit fol, in locum suum ducitur : iple bum quod dicat : Vide , hoc novam : ipsum jum fuit in faoriensi Ms. Colb. cum tribus aliis oprim. not, hab. ducit , culis , quod fuit ante nas. Apud Auguft. I. 12. de civit. ut lup. aon ducitur. Victorin. Afric. I. de princip. diei, Dei, c. 13. to. 7. 311. f. Ex non eft omne recens sub fop. 293. f. Oritur fol, & occidit , & ad locum fuuin rever le : quis loquatur , eo dicat : Ecce hoc novum eft? jam fuis iitur : ipse oriens. Hebr. Et orietur fol , S ingredietur fol; in fæculis, que fuerunt ante nos, Apud Orur. coat. Per 8 ad locum fuum anhelæs oriens ipfe ibi.

lag. p. 455. a. Nihil fub fole novum , &c. ut in Vulg. $.6. Ad verbum è Gr. præter unum, ggrans gyrando, ¥. 11. Hieron. hunc primò textum refert : Non eft mco pro quo xuxxoi xuxa ao , gyrat gyrans : at Hieron. in Ezech. , moria primis : & quidem novillimis , qua futura sunt, non 1. 10. 3. 707. a, constanter legit : gyrans: gyrando vadie erit eis memoria apud eos, qui fururi sunt in novillimo : quæ spiritus, Ø in circulos fuos revertitur. Hebr. vadens ad cali interpretatione explicat : Quomodo præterita apud nos auftrum , & circuiens ad aquilonem : circuiens , circuiens, abfcondit oblivio ; fic ea, quæ vel nunc fiunt , vel qua fuvadens spiritus , super circuitus fuos revertitur Spiritus. tura funt, hi qui nafci habent , fcire non poterunt. At inAmbros. in Pf. 118. col. 1120, e. vadit ail aistrum, fra ait : Juxta autem Septuaginta Interpretes , qui dixerunt : gyrat ad aquilonen : gyrando gyrat Spiritus , & in gyros Non eft memoria primis : 88 quidem novisimis , qui furari ejus convertitur Spiritus. Victorin. Afric. I. de principio funt, non erit eis memoria cum his, qui futuri funt in nodiei, p. 293. f. vadit ad auftrum , & gyrans, circumit uf- vishmo : quæ non differunt à textu superiori , nili his pauque

ad aquilonem : gyrans gyrando peragrat spiritus, & in culis , qui futuri sunt..... cum bis , loco qua futura suni... circuitum fuum convertitur fpiritus.

apud eos : priorem lectionem ( 1XX. ) retinuimus qui futu7.7. Similiter in Gr. præter hoc medium, si qi xtis , si sunt, &c. Græc. tamen hod. alterutro modo peræque receppo Topsúortal, quò torrentes eunt , pro de, quo torrentes reddi porest : ita enim fe haber : Ouxe ist urúpu ocīs apców sxeunt; sed ap. Symm. in Schol. am goi mótama To τοις· καί γε τοίς εχάτοις γενομένοις ( ed. Ald. γεννσομένοις ,) prvorras. Hebr. Omnia flumina euntia ad mare , 88 mare non s'x ësau dutür ( Ald.& Compl. autrīs revágen peta Târ gerugsipsum plenum : ad locum , quo Aumina euntis, illuc ipfa.re- pérw sis Tù gátu. Hebr. Non eff memoria priorum : ac vertentia ad eundum ; Gr. Tað mopsueñvar. Hieron. in Ezech. etiam pofteriorum, qui vel quæ erunt , non erit eis memoria 1. to. 3. 707. a. necnon Ambrof. l. de Tob. c. 13. col. cum bis , qui erunt in pofterum. 605. d. Omnes torrentes vadunt in mare , & mare non ad $. 12. Ita in Græco. impletur : rurfum Ambros. 1. 3. Hex. col. 37. b. Omnes $.13. Ita Græcè ad verbum , excepto uno öti', quis , torrentes eunt in mare , & mare non adimpletur. Gr. 8x 751 loco banc , ante distentionem. Hieron. quidem ita 1°. texintimoakéru, non eft impletum ; Symm. s' mamppupei, ut cum refert ex Hebr. Hanc occupationem...po ut'occuparenin Vulg.

tur; sed norat proximè verbum anjan , Aquilam, LXX. . 8. Aptè ad Græcum : pro graves camen , fic, fr- & Theodotionem, Tiliotatud fimiliter tranfirelisse , quod Homol, i. c. laboriofi ; exinde , Koi y Tandtúseta ómarós in distentionem , inquit, Latinus Interpres expreffie..... Syme ultimòque, ato axgdows, ex auditu ; Hebr, ab audien machus vero, Xonicr, id eft, occupationem tranftulit; cum do. Ambrof. 1. de bono mort. c. 7. col. 402. a. Non fu- addit : Quia igitur fæpiùs in boc volumine nominatur i form tiabitur oculus vift, nec auris auditu : at la de Tob. c. ve occupacioneın, five diftentionem, five quid aliud die 13. col. 605. d. Non fatiabitur oculus videndo , e non xerimus, ad fieperiorem fenfum cunéta referantur. Porro nas fariabitur auris auditu. Similiter Auct. 1. de sing. cleric. qui Vulgaram antiq. inquirimus & perfequimur , retinen

Cypr. p. 533. Non fatiatur oculus videndo. Gr. rñ dam duximus hanc vocem, diftentionem , Hieronymi fide spor,

& auctoricare ; imo & infra cum Nobilio hoc substituimus, V.9. Eodem modo legit Auguft. 1.'12. de civit. Dei, ut diftendantur , cùm in Gr. eadem utrobique habcatur dica c. 13. to. 7.311. f. Apud Ambrof. l. de Tob. c. 13. p. tio, nempe 7°Clwadkor, & rõ termodan. In Hebr. 605. e. Omne quod fuit , ipfum eft quod erit. Ap. Victo fic: dedi cor meum ad quærendum , & ad investigandum in rin. Afr. l. de princip. dici , p. 293. d. omnia ut in Vul- fapientia fuper omne , quod faltum eft fub cælo. Hanc negotiaa gara ; cui etiam Gr. congruit.

tionem malam dedit Deus filiis Adam, ad affligendum fe in 7. 10. Duplici modo hîc texcum refert Hieronymus : primò quidem ur sup. Et non ef..... fub fole quod loqua *. 14. Itidem Græcè ; nec aliter Hebraïcè, fi excipia.

& dicat : Ecce , '&c.jufra autem įtain.....eftne vere sur vox ifta, presumptio, Hieronymus nocas vocem Hebr.

Cap. II.

LIBER ECCLESIASTES.

355 VULGATA NOVA.

VERSIO ANTIQUA. ce universa vanitas , & afflictio fpiritus. le, & ecce omnia vanitas, & præsumptio fpiritus. Ex Comment. S.

15. Perversi difficilè corriguntur, & ftulto 15. Peryersus non poterit adornari, & immi- Hieron, in Ecclej.p.
rum infinitus est numerus.
nutio non poterit numerari.

722.
16. Locutus fum in corde meo , dicens : Ec 16. Locutus sum ego cum corde meo, dicens:
ce magnus effe&us fum, & præcessi omnes fa- Ecce ego magnificatus fum, & adjeci sapientiam
pientiâ, qui fuerunt ante me in Jerusalem : & fuper omnes, qui fuerunt ante me in Jerusalem :
mens mea contemplata eft multa sapienter , & & cor meum vidit multam fapientiam, & scien-
didici.

tiam.
17. Dedique cor meum ut fcirem prudentiam 17. Et dedi cor meum ut nofsem sapientiam
atque do&rinam , erroresque & ftultitiam : & & fcientiam, errores,& ftultitiam : cognovi quia
agnovi quòd in his quoque esset labor , & af- & hoc eft præsumptio fpiritus:
Ai&io fpiritus :

18. eò quòd in multa sapientia , multa fit '18. Quia in multitudine fapientiæ , multitudo 723.
indignatio : & qui addit scientiam, addit & la- furoris : & qui apponit scientiam, apponit dolo-
borem.

rem.
NOTÆ AD VERSION EM ANTIQUAM.
roulb, Aquilam & Theodot. rojiúr, Symmach.bóoxnou trans *. 17. Græc. præter ea quæ norara sunt . præced.
tuli.le. Septuaginta autem Interpretes, inquit, non Hebræum hic hab. TaxCores e faisuun, parabolas & fcientiam , loco
fermonem expreffere, fed Syrum , dicentes negaip:Cor : five errores o stultitiam, ftatimque fyrw 70, &c. ut in Lat.
ergo roun, five Booxnois, à paftione vocabulum eft ; Togaipe- fup. Aquila legit Travas, errores , cum Hieronymo; Thec.
Cis autem , meliùs voluntatem , quam præsumptionem fonat. dot. naexpopas, prolapfiones ; extremò ica in Schol. oti
Cypr. 1. 3. Tefțim. p. 307. b. legit pariter : Vidi univer apos tôtó ési youn arbus. quam lectionem etiam refert Hie.
fa opera , qua fa&a funt sub fole , & ecce omnia vanitas. Item ron. ibid dicens : quia & hoc eft pastio venti , five præsumptio
Aug. l. 1. de serm. Dom. in mon. to. 3. 166. c. omnia Spiritus : pofteriorem hanc prætulimus , quæ etiam LXX.
vanitas , & præsumprio Spiritus.

lectio est, ut notatur sup. W. 14. In Hebr. sic : Er dedi
*. Is. Editt. omnes Hieron. ferunt perversum , non per cor meum ad fciendum sapientiam & fcientiam, insanias E
versus; at Martianæus noster adv. Simonium probat legen- Rultitiam : agnovi"quod etiam hoc ipfum confractio spiritus :
dum esse perperfus, nec male; hanc enim explicationem unde liquet Hieronymum de Hebraico expresiile has vo.
proximè addir Hieronymus ibid. Qui perversies eft, nifi ces, errores & ftultitiam, quas é textu nostro decerpere ,
ante corrigirur , non poterit adornari : & poft paulo: Per- alias duas è LXX. substituendo, nobis religio fuit; ma-
perfus non dicitur , nisi qui depravatus à reito eft. Attamen ximè cuin Hieron. in explanat. nullam ibi varietatem ar.
Græcè constanter, dieseserepércr; reliqua verò ut in Lat. sup. guat.
Parmen. apud Aug. l. 2. conc. ejus epist. to. 9. col. 49. . 18. Iidem Græcè, excepra voce una gracews, 6-
c. legit : Perverfum non potes adornare.

gnitionis , loco furoris. Hieron. verò 1. 2. cont. Pelag. to.
*. 16. Eadem funt in Græco, præter hoc, iv xapdíze 4. 514. a. ita legit : In multitudine fap. multitudo fcien-
hex, loco cum corde meo ; sed Aquila & Symm. legunt us tia : 88 qui addit fiientiam, addit dolorem. Hebr. Quia in
τα της διανοίας με non diffimulabo tamen voci Jeru/alem multitud. Sapientia , multą ira : & qui addet fcientiam , ad-
fubjungi ista, y of wxc xap Jiar Mix of püra com cer, og det dolorem : unde paret vocem furoris, adhibitam sup. ab
γνώσιν και τum fequi, και καρδία με είδε πολλα, σοφίαν και γνώ Hieron. in comment. fumptam ab eo fuifTe è textu Hebr.
61, à quibus exordítur versus sequens; sed mera est in cùm tamen ab ipso nullius ibid. mentio fiat varietatis : al-
versio sententiarum Hebræi contextûs. Attamen in Mr. teram de Gr. videlicet cognitionis , vel scientia , haud sub-
Alex. legitur ordine quo fup. xapd la M8 site mond, 6c stiruendam duximus , ne quid auctoritate propria textui
pier og romsir deinde, gst axoe xapdíar H8 Tð rcvoro, Hieronymiano admiscere videremur. Hilar, in Il. 126.
&c. Abed. Compl. abest posterior sententia , f wxx, &c. col. 419. b. legic ut fup. qui apponit fcientiam , apponit do-
In Hebræo fic : Locutus fum ego cum corde meo, dicendo : lorem. Similiter Auguft. in Pf. 38. to. 4. 323. d. & l.de
Ego ecce magnificare feci, Es addidi fapientiam super omnem , fpir. & litt. to. 10. col. 100. b. necnon Gregor. M. 1. 18.
qui fuit ad facies meas super Jerusalem : 85 cor meum vidit in Job, to. I. 587. a. & d. 1. in Ezech. homil. 10. p.
multum sapientiæ & fcientiæ.

1279. e.

Ixi ego

": &

DIxi ego in corde meios Veni pune, tenta

CA P U T I I.
VULGATA NOVA.

VERSIO ANTIQUA.
meo :

Ex Comment, so
fluam deliciis, & fruar bonis. Et vidi bo te in lætitia, & videbo in bono. Et ec, Hieron. in Ecclej.po
quòd hoc quoque effet vanitas.
ce etiam hoc vanitas.

723. 2. Risum reputavi errorem : & gaudio dixi :

2. Risui dixi amentiam : & jocunditati : Quid
Quid frustra deciperis ?

hoc facis?
3. Cogitavi in corde meo abftrahere à vino 3. Consideravi in corde meo ut traherem in 724
carnem meam ut animum meum transferrem vino carnem meam, & cor meum deduxit me in
ad fapientiam, devitaremque ftultitiam , donec fapientiam ; & ut obtinerem in ftultitiam , donec
viderem quid esset utile filiis hominum : quo facto viderem quid esset bonum filiis hominum, quod
opus est sub fole numero dierum vitæ suæ. facerent sub fole numero dierum vitæ fux.

NOTÆ AD VeRSION EM ANTIQUA M.
$.1. Ad verbum è Gr. præter unum videbo , pro quo het tanquam vinum carnem meam , & cor meum deduxit (me )
ide , vide. Cum Græco pariter concordar Hebr.

in fapientia ; & ut obtinerem lætitiam , donec viderem quid
. 2. Subdit Hieronymus : Ubi nos amentiam legimus, fie bonum filiis hominum , quod facient fub fole numero die-
in Hebræo habet molal, quod Aq. Trávrov, id est, errorem ; rum vita fua : hoc autem, ut obtinerem lætitiam , ita No.
Sysnm. bápu Cov, boc eft , tumulram , interpretari sunt. Septua- bil. explicat, id est , regerem imperio , & dominarer in exful-
ginta verò , & Theodotio , ficut in pluribus locis , ita & in tantem lætitiam. Hieronymus legisfe videtur dipegcúrur ; sed
boc quoque concordant, & tranfulerunt treimepan, quam nos in quibusdam codicibus scriprum dicit , obtinere læririam.
verbum de verbo exprimentes, circumlationem poffumus di Hebr. hod. haber : Inveftigiivi in corde meo ad trahendum
cere : cæt. congruunt utrique textui, & Hebr. & Græco. in vinum carnem meam ; & cor meum ducens in fapientia,

Ν. 3. Gr.. Και κατεσκεψάμω ει και καρδία με ελκύσει ως οί & ad apprehendendum in ftultitiam , donec viderem ubi hoc
τον την ζαρνα με , και καρδία με ωδήγνσεν ( Αld. & Compl. bonum filiorum Adam , quod faciant sub cælis numero die-
add. pees) sobiço a tó megt ñous ét' se'qogoúruv, fws & IS rum vita eorum. Porro vel utriusque textus comparatione
πολιν το αγαθον τοις υιούς των ανθρώπων, ο ποιναν(ιν υπό τον ήλιον, facta , facile est judicare, quid de antiqua Vergione resera
nieslor sijeepwr Gwas outão. És confiderávi si cor meum tra Yayerit Hieronymus, quid ve immutaverit.
Tom. II.

Yy ij

?

VERSIO ANTIQUA.

VULGATA NOVA. Ex Comment, S.

4. Magnificavi opera mea , ædificavi mihi doHieron. in Ecclef. p. mos, plantavi mihi vineas,

4. Magnificavi opera mea , ædificavi mihi

domos , & plantavi vineas , 724. 725

5. feci mihi hortos, & pomaria, plantavi in 5. feci hortos , & pomaria , & consevi ca
illis lignum omne fructiferum,

cuncti generis arboribus,
6. feci mihi piscinas aquarum, ad irrigandum 6. & exftruxi mihi piscinas aquarum , ut ir-
ex eis saltum germinantem lignum,

rigarem filvam lignorum germinartium ,
7. mercatus sum fervos & ancillas, & vernacu 7. pofledi fervos & ancillas, multamque fa-
li fuerunt mihi, & quidem pofseflio armenti & miliam habui , armenta quoque , & magnos
ovium multa fuit mihi , fuper omnes qui fuerunt ovium greges, ultra omnes qui fuerunt ante me
ante me in Jerusalem :

in Jerusalem :
726. 8. congregavi mihi argentum, & aurum, & 8. coacervavi mihi

argentum, & aurum, &
substantias regum, & provinciarum : feci mihi fubftantias regum, ac provinciarum : feci mihi
cantores, & cantatrices, & delicias filiorum ho- cantores , & cantatrices , & delicias filiorum ho-
minum, ministros vini & ministras :

minum , fcyphos & urceos in ministerio ad vina

fundenda :
727. 9. & magnificatus sum , & adjeci super om 9. & supergressus sum opibus omnes , qui

nes , qui fuerunt ante me in Jerusalem : & qui- ante me fuerunt in Jerusalem : sapientia quoque
dem fapientia mea sterit mihi.

perseveravit mecum.
10. Et omne, quod poftulaverunt oculi mei 10. Et omnia , quæ defideraverunt oculi
non tuli ab eis : nec prohibui cor meum ab omni mei, non negavi eis : nec prohibui cor meum
lætitia , quia cor meum lætatum est in omni labo- quin omni voluptate frueretur , & oble&taret se
re meo : & hæc fuit portio mea ex omni labore in his, quæ præparaveram : & hanc ratus sum
meo.

partein meam , fi uterer labore meo.
1. Et respexi ego ad omnia opera mea , quæ 11. Cùmque me convertiflem ad universa ope-
fecerant manus meæ, & in labore , quo laborave- ra, quæ fecerant manus meæ, & ad labores,
ram faciens : & ecce omnia vanitas & voluntas in quibus frustra fudaveram , vidi in omnibus
fpiritus, & non eft abundantia sub fole.

vanitatem & afflictionem animi , & nihil per

manere fub fole.
12. Et refpexi ego ut viderem fapientiam, & 12. Transivi ad contemplandam sapientiam,
errores, & ftultitiam ( quia quis eft hominum, qui errorefque & ftultitiam ( quid eft , inquam, homo,

poslit ire poft regem atque Factorem fuum? ut fequi poffit regem Factorem suum ?)
728. 13. & vidi ego quia est abundantia fapientiæ su 13. & vidi quòd tantùm præcederet sapien-

per ftultitiam, ficut abundantia lucis fuper tene tia ftultitiam , quantùm differt lux à tenebris.
bras.
14. Sapientis oculi in capite ejus, & ftultus in

14. Sapientis oculi in capite ejus : ftultus in inf.8.
tenebris ambulat : & cognovi ego quia eventus tenebris ambulat : & didici quòd unus utriusque I.
unus eveniet omnibus eis.

esser interitus.

Prova
Is. Et dixi ego in corde meo : Sicut eventus is. Et dixi in corde meo : Si unus & ftulti

17. 24.
stulti, ita & mihi eveniet ; & ut quid fapiens fac- & meus occasus erit , quid mihi prodest quòd
tus fum ego? Tunc abundanter locutus fum in majorem fapientiæ dedi operam ? Locutusque
corde meo, quonium insipiens ex abundantia lo cum mente mea, animadverti quòd hoc quoque
quitur ; quoniam hoc quoque yanitas.

esset vanitas,
NOTÆ AD VERSIONEM ANTIQUAM.
7.4. Sic Hebraicè ad verbum ; nec aliter Græcè, præ fubinde fic : ότι τίς άνθρωπος, ος επελεύσεται οπίσω της β-
ter hoc lingu!. tuo ką, opus mer!m, loco opera mea. añs; Tá öcæ éncivoer avtuno i.e. quia quis eft homo, qui in-

^.s. Ita rurfum in Græco, præter unum xapag, fruca gredietur poft confilium ? ea, quæ feceruni ipsum. Hebr.
tûs , loco frozdi:jerum ; fed in antiqua Ve fione fcriprum nam quid homo , qui venturus eft post regem ? quod jam fe-
fuiffe fruitferum, notat ibidem Hieron. dicens : Hantan cerunt ip'um. Hieron. ibid. Mulium à LXX. interpretation
tur arbures, in omnes frontera , 1 in Larinis codicibus ne in boc loco diverfus eft fenfus : dicit autem se poji delicias
babemus, fed omnis fruites, boc eft, diverfarum frugum. voluptatesque damnatas revertisse ad fapientiam perquiren-
In Hebr. lignum omnis fructus.

dam, in qua plues erroris ftultitiaque repererit , quam vera
8.6. Sic Ambrof. legit , l. de Isaac , C. 4. col. 364. d. certæque prudentiæ : non enim poffe hominem tam liquido Ego
nisi quod vocem ult. lignum prætermittit : in Gr. Guna, purè fcire Sapientiam Creatoris 85 regis fui, quàm fcit ille
ligna ; cæt. ut in Lat. fup. Texcui Gr. confonat Hebrai- qui conditor eft. Videlis Nobil. in hunc locum.

7.13. Ad verbum è Græco, nec etiam longè distat
.7. Eadem prorsus leguntur cùm in Hebraico textu , Hebr.
tum in Giaco.

$. 14. Ita Græcè, adnexâ voculâ ávtõ ad hanc, oculi,
^. 8. Vix meliùs è Græco , nifi quod anteponitur ibid. ut & xai 7€ , etiam , ad cognovi. Hebr. Græco relponder ad
xaí ne, etiam, vocibus argentum , & aurum ; extremòque verbum. Ambrof. l. 6. Hex. col. 135. d. fimiliter hab.
legitur o'roxócr num. ling. Toivogóas; at in Ms. Alex. ci Oculi fapientis in capite ejus : item inf. t. de Noe, c. 7.
px"5. In Hebr. captivam Eo captivas ; cæt. ut in Græco : col. 234. f. & in Pr. 118. col. 1161. d. 1430. C. & l.
Hieron. in explanat. appellat vini fufores , 86 vini fufitri- de Myst. & de fide Res. col. 332. e. 1176. a. at in Pl.
ces ; fed hoc, inquit, Larinus sermo non recipit.

118. col. 1221. f. legic : Senfus sapientis in capite ejus,
W.9. Concinunt Hebr. & Græcum.

¥.15. Hieron. 1°, hunc textum adhiber : Et dixi ego
. 10. Eadem leguntur Græcè : pro tuli tamen habe in corde meo : Sicut eventus ftulti, ita & mihi eveniet ;
tur upeixov, abstuli ; paulòque post addirur peô ad vocem ut quid fapiens faftus sum ? locutus fum in corde meo ,
letitia ; & pro hæc, legitur Toto. A Græco etiam vix dif- quoniam hoc quoque vanitas ; quæ respondent Hebræo :
ferr Hebr.

verùm poft paulò ait : Apertius in boc loco fenfum Hebrar-
. 11. Similiter in Græco. Non crediderim tamen in an cum Septuaginta Interpretes tranftulerunt , licet verborum or-
tiqua Versione Lat. exstitisse hanc vocem , voluntas ; imo dinem non fint sequuti ; videlicer : ut quid fapiens, &c.
potiùs istam, præfumptio ; quæ ult. adhibita est ab Hieron. quæ posuimus supra. Et fanè huic textui apprimè quadrant
sup. c. 1. . 14. 17. Quia verò ibidem moner S. Doc verba Græca , nifi quòd pofteriorum 2. lententiarum fic
tor vocem Græcam negaipov, meliùs voluntatem , quàm invertitur ordo in ed. Rom. ötı xal qe tēto para6ius, $167
præfumptionem fonare; idcirco hîc pofuit , voluntatem , non ο άφρων εκ περισεύματος λαλεί. Ita etiam leguntur apud
præsumprionem : in Hebr. de more, pastio Spiritus ; & pro Gregor. M. teste Nobilio : ar in Ms. Alex. necnon edd.
abundantia , habetur reliquum ; cætera textui Latino fa Ald. & Compl. referuntur ordine quo supra. Editio etiam

Rom. cum ald. & Compl. tollit tunc , ante abundanter i . 12. Græc. habet za@gpopor, crrorem , non errores ; sed Mf. Alex, addit Tóme Teclasór.

cum.

vent.

VULGATA NOVA.

VERSIO ANTIQUA.
16. Non enim erit memoria sapientis fimili 16. Quia non est memoria sapientis cum ftulto Ex Comment. S.
ter ut ftulti in perpetuum , & futura tempora in æternum, eò quòd ecce diebus qui fupervenient Hieron. in Ecclef.p.
oblivione cuncta pariter operient : moritur do&us universa oblivio cooperiet : & quomodo morie- 728.
fimiliter ut indoctus.

tur sapiens cum ftulto?
17. Et idcirco tæduit me vitæ meæ , viden 17. Et odivi vitam, quia malum fuper me opus
tem mala universa efle sub fole, & cuncta va- quod factum eft fub fole, quia omnia vanitas &
nitatem & afflictionem fpiritus,

præsumptio fpiritus.
18. Rursus detestatus sum omnem industriam 18. Etodiviego omnem laborem meum, quem
meam, qua sub sołę studiosissimè laboravi, ha- ego laboro sub fole, quia dimitro illum homini
biturus hæredem poft me ,

qui futurus eft poft me :
19. quem ignoro, utrùm sapiens an stultus 19. & quis fcit utrùm fapiens fit, an stultus ? 729.
futurus lit, & dominabitur in laboribus meis, & dominabitur in omni labore meo, quo labora-
quibus desudavi & follicitus fui: & eft quidquam vi, & in quo sapiens factus sum sub sole : sed &
tam vanum?

hoc vanitas.
: 20. Unde cessavi, renuntiavitque cor meum 20. Et conversus sum ego ut renuntiarem cordi
ultra laborare sub fole.

meo in omni labore meo, quo laboravi sub fole.
21. Nam cùm alius laboret in sapientia , & 21. Quia eft homo, cui labor ejus eft in fapien-
do&rina, & follicitudine, homini otiofo quælita tia, & scientia , & virtute ; & homini qui non la-
dimittit : & hoc ergo vanitas, & magnum ma- boravit , illi dábit partem fuam : & quidem hoc
lum.

vanitas, & nequitia multa.
22. Quid enim proderit homini de universo 22. Quid enim fit homini in omni labore suo,
labore fuo, & afflictione fpiritus, qua fub fole & in voluntate cordis fui, quia ipfe laborat fub
cruciatus est ?

fole?
23. Cuncti dies ejus doloribus & ærumnis 23. Quia omnes dies ejus dolorum, & iracun-
pleni sunt , nec per no tem mente requiescit : diæ, curarumque; & quidem in no&e non dormit
& hoc nonne vanitas est ?

cor ejus : sed & hoc vanitas.
24. Nonne melius eft comedere & bibere , 24. Non eft bonum homini, nisi quod come-
& oftendere animæ suæ bona de laboribus suis? dat & bibat, & oftendar animæ fuæ bonum in
& hoc de manu Dei est.

labore suo : & quidem hoc vidi ego, quia de ma

nu Dei eft.
25. Quis ita devorabit, & deliciis affluet ut 25. Quis enim comedet, & quis parcer sine

illo
26. Homini bono in conspectu suo dedit Deus 26. Quia homini bono coram se dedit fapien-
fapientiam , & scientiam , & lætitiam : pecca- tiam, & fcientiam, & lætitiam ; & peccanti de-
tori autem dedit affli&ionem, & curam super- dit sollicitudinem, ut augeit, & congreget quæ
fuam , ut addat, & congreget , & tradat ei dantur bono ante faciem Dei: fed & hoc vanitas,
qui placuit Deo : fed & hoc vanitas est , & calla & præsumptio fpiritus.
follicitudo mentis.

NOTÆ AD VERSIONEM ANTIQUAM.
. 16. Sic est in Græco præter hæc interniedia , xalól Joey v aut@, daten ditã. & homo , cui non laboravit
Ηδη αι ημέραι ερχόμλναι τα πάντα επελθ»: ο φκολ jam dies in eo, dabit ei ; extremo pezóan, magna , pro mulia ,
Supervenientes univerja oblivio operuit ; fed in Mi. Alex, ac quod idem fonat. Hebr. pro virtute, hab. reititudine.
ed. Compl. legitur ut fup. Tais mé 245 Tais epxopérais , . 22. Ad verbum è Græco, præter hoc .. Quid enim
Αlex. επερχομέναις.

fr homini, pro quo, “Οτι γίνεται έν τώ ανθρώπω, Quonian
V. 17. itidem Græcè : apud Hieron, tamen extremo fit in bomine ; in ed. Compl. deest á. In Hebr, tic: Quia
legitur pastro venti , non præfumptio fpiritus ; at supra monuit quid eft homini in universo labore fuo, & contritione cordis
(c. 1. . 14. ) 1XX. transtuliile aega polv ; & ipse , c. 1. Jui, quo ipfe, &c. Gıæc, pro contritione hab. angalpe.si,
¥. 17. scribit , pajiio venti, five præjumptio Spiritus : item quam vocem Hieron. c. 1. *. 17.& c. 2. ¥. 26. vestit pre-
1. 2. cont. Pelag. to. 4. 514. b. legit : Et odio habui vi- Jumptionem ; supra tamen 1. 14. meliùs voluntatem Sonare
tam, quoniam malum eft opus quod operor fuper terram ; dicit, quam præsumpiionem ; Tregaipocis ad lite. propofitum.
omnia enim vanitas 85 prajumpriu Spiritus. Ambrof. l. de $.23. Sic in Glæco est, hoc excepto , curarumque ,
bono mort. c. 7. col. 402. b. hæc hab. paucula : Totam pro quo 7:40 aeros autê, diftentio ejus. In Hebr. Quia
vitam odio babui , dixit Ecclefiaftes.

omnes dies ejus dolores, & ira negotium ejus, &c. ut lup.
$. 18. Ita in Græco, aisi hoc excipias, tớ y:vouéve, . 24. Ita rursum in Græco, exceptis his , ő páxetai,
qui fit , pro qui futurus eft ; at in Mr. Alex. ac ed. Compl. a nislai, aj ö dsles, detractâ voculâ præced. nifi : ar in
γεννζομένω. .

edd. Ald. & Compl. si pro péyetab....og deigsi, ut supra. In
X. 19. Ita Græcè : loco tamen verbi dominabitur , ha Hebraïco : Non bonum in homine , quod comedat , & bibat,
berur, si ExotáCETA, an poteftatem habent ; in ed. Compl. 8 oftendat, &c.
o Exorcos7a; ap. Aquil. xveleboel.

^.25. Græc. "OTI tis páxeta! , j Tis vietai Tápeš diva
*. 20. Ita è Græco Vat. nisi excipias ista , ut renuntia- oš; Aquila pro nisla, hab. q:i(+101. Hebr. Quis fentiet
rem cordi meo , pro quibus , το αποτάξαθαι την καρδίαν extra pra me ?
Meso Ml. autem Alex. cum edd. Ald. & Compl. hab. tn . 26. Cum his concordat Græc, nisi quòd hab. περισ-
rapolég My. Hebr. ut facerem defperare cor meum super om- maoor, loco follicitudinem ; ad verbum , diftentionem , dif.
nem laborem , quo , &c.

tradionem , occupationem. Hieron. etiam in explanat. di-
*.21. Pauca variant Græcè : videlicet initio, pro.cui, cit propterea datam ei effe follicitudinem , five diftentionem ,
exstat öti, quia, reperiturque præpofitio è , ante vo quia peccator fuerit. Item Græcè inf. tý náras, ad dandum,
ces fcientia , & virtute ; mox ira', 'a'rpamos, xx sex loco

JHA

dantur.

ego?

Omnibus tempus est, & tempus omni rei

CAPUT III.
VERSIO ANTIQUA.

VULGATA NOVA.
Ex Comment. S. 1.
Hieron, in Ecclef. p.

O

Mnia tempus habent , & suis fpatija fub coelo. 7304

2. Tempus pariendi, & tempus moriendi. 2. Tempus nascendi , & tempus moriendi. Tempus plantandi , & tempus evellendi quod Tempus plantandi, & tempus evellendi quod plantatum est.

plantatum cit. 731. 3. Tempus occidendi , & tempus fanandi. 3. Tempus occidendi, & tempus sanandi.

Tempus deftruendi , & tempus ædificandi. Tempus deftruendi, & tempus ædificandi, 4. Tempus flendi, & tempus ridendi.

4. Tempus flendi, & tempus ridendi. Tempus plangendi, & tempus faltandi.

Tempus plangendi, & tempus faltandi. 732. s. Tempus mittendi lapides, & tempus colli s. Tempus fpargendi lapides, & tempus cole gendi.

ligendi. Tempus amplexandi, & tempus longè fieri ab Tempus amplexandi , & tempus longè fieri amplexu.

ab amplexibus. 6. Tempus acquirendi, & tempus perdendi. 6. Tempus acquirendi, & tempus perdendia Tempus cuftodiendi, & tempus projiciendi. Tempus cuftodiendi, & tempus abjiciendi, 7. Tempus scindendi, & tempus consuendi. 7. Tempus scindendi, & tempus consuendi. Tempus tacendi, & tempus loquendi.

Tempus tacendi, & tempus loquendi. 733. 8. Tempus amandi, & tempus odiendi.

8. Tempus dile&tionis, & tempus odit. Tempus belli, & tempus pacis.

Tempus belli , & tempus pacis. 9. Quæ abundantia est facienti in quibus ipfe la 9. Quid habet amplius homo de labore suo? borat?

10. Vidi occupationem, quam dedit Deus filiis 10. Vidi afflictionem, quam dedit Deus filiis hominum, ut occupentur in ea.

hominum , ut distendantur in ea. 11. Universa fecit bona in tempore suo ; & qui 1. Cuncta fecit bona in tempore suo , & dem sæculum dedit in corda eorum, ut non inve- mundum tradidit difputationi eorum , niat homo opus , quod fecit Deus ab initio usque inveniat homo opus , quod operatus est Deus ab in finem.

initio usque ad finem. 12. Cognovi quia non est bonum nisi lætari, 12. Et cognovi quòd non esset melius nifi & facere bonum in vita sua.

lætari, & facere bene in vita sua. 734.

13. Et quidem omnis homo, qui comedit & 13. Omnis enim homo, qui comedit & bibit, bibit, & oftendit bonum in omni labore fuo, & videt bonum de labore fuo , hoc donum Dei ex dono Dei est.

est. 14. Cognovi quia omnia, quæ fecit Deus, ipfa 14. Didici quòd omnia opera , quæ fecit erunt in æternum : super illa non potest addi, & Deus , perseverent in perpetuum : non possumus ab illis non potest auferri; & Deus fecit, ut ti- eis quidquam addere, nec auferre, quæ fecit meant à facie ejus.

Deus ut timeatur. 15. Quid eft quod fuit? ipsum quod est : & quæ IS. Quod factum est , ipsum permanet : quæ

NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. 7.1. Ira rursum legit Hieron. l. 1. cont. Jovin. to. 4. #.7. Itidem Græcè. Similiter ap. Ambr. in Pf. 118. 171. a. unà cum Græco. Ambros. in Pf. 118. to. 1. 1213. col. 48o. c. Es tempus tacendi, & tempus loquendi. c. Tempus omnibus , tempus omni rei sub cælo eft. S. Pau $. 8. Sic iterum legit Hieron, 1. . cont. Jovin. to. lin. ep. 40. p. 245. a. Ut fit omnibus rebus tempus. Hebr. 4. 171. a. unà cum Hebr. & Græco. Item ap. Ambr. in Omnibus tempus determinatum, & tempus omni voluntati sub Pr. 118. col. 1162. f. 1163. e. Tempus amandi, s temculis.

pus odio habendi. Et tempus belli , & tempus pacis. ť.2. Eadem pene refere Hieron. 1. 1. cont. Jovin. ^.9. Ita rursum in Gr. nifi hoc excipiarur , tã 2018're ro. 4. 171. a. Ambrof. quoque l. de Tob. c. 13. col. 605. T05, facientis. In Hebr. Quæ præftantia facientis, in quo c. legit : Tempus pariendi , & tempus moriendi. Tempus ipfe laborans ? plantandi , tempus evellendi plantatum. Ita etiam in . 10. Gr. Fifor Cor míra TÒN TClonaomòv..... T8 TEGræco.

eiomédai. Nobil. Vidi omnem diftentionem..... ut diftene **. 3. 4. Concordant Hebr. & Græcum. Item apud dantur, &c. Mr. Alex. deler vocem mária, cum ed. Ambrof. l. de Tob. c. 13. col. 605. с. Tempus occidendi, Compl. In Hebr. fic : Vidi negorium quod dedit..... ad af& tempus fanandi. Similiter hab. S. Paulin. epist. 40. p. figendum fe in ea. Auct. op. imp. in Matth. hom. 29. 245. a. proximè verò addit : Tempus ridendi , ☆ tempies p. 123. a. Quoniam Deus diftentionem magnam dedit bom plorandi. Tempres ædificandi , & tempus deftruendi. minibus, ut diftendantur in ea.

ř.5. Hieron. ita primò textum refert : Tempus Spar #.11. Hæc tota concordant cum Gr. subnexis his paugendi lapides, & tempus colligendi lapides : sed infra aie culis, videlicet relativo qua, post univerfa , ut & onine , Sepruaginta Interpretes dixisse, Tempus mittendi , &c. poft quidem , necnon , post initio ; præterea pro in cora quam lectionem retinuimus sup. Ita etiam legit Auct. I. da, Gr. hab. iv xaptig, in corde. In Hebr. verò fic: Oma de promiss. ap. Prosp. c. 25. p. 108. d. fed addit lapi me fecit pulchrum in tempore fuo ; etiam fæculum dedit in des in fine. Similiter in Gr. Karpos iš Barsūv ribas, xar corde eorum : propter quod non inveniret homo opus , quod po's og guvayor, çiv wiers. In Hebr. Tempus projiciendi lapi- fecit Deus à capite , 85 usque ad finem. Vox autem Gr. des, 85 tempus acervandi lapides. Auct. l. promiss. pofte- xanes, & pulchrum, & bonum fonat. rivrem sententiam fic refert : Tempus amplectendi , & tempus W. 12. Ad verbum è Gr. adnexo isto in eis, ad bocontinendi ab amplexu. Ac Hieron. I. 1. cont. Jovin. to. 4. 171. a. constanter legir ur sup. in textu. Sic etiam in Hebr. *. 13. In Gr.idn, viderit , loco oftendit; extremóque , & in Gr. Hieron, tamen epist. 18. ad Eustoch. to. 4. p. 2. cómo es ést, donum Dei eft; cæt. fimilia. His quoque col. 35. c. ordinem sententiarum tic mutat : Tempus am respondent quæ haber Auct. I. de voc. Gent. c. 24. p. is. plexandi , s tempus abstinendi à complexibus. Tempus mitten c. Non eft bonum bomini , nisi quod manducavit 85 bibir , di lapides , & tempus colligendi. Auct. op. imp. in March. 8 oftendit anima fuæ bonum in labore fuo : & quidem bac hom. 49. p. 208. b. Tempus congregandi lapides, tem vidi ego , quia à manu Dei eft. pus dispergendi.

. 14. Concordat Græc. nisi quòd pro fuper illa , & ab 7.6. Gæcè, pro acquirendi, tô Surūces, quarendi; illis, hab. órávca, & át avok; sed in Mr. Alex, ac reliqua quadrant. Apud Ambros. I. de Tob. c. 13. p. edd. Ald. & Compl. : duya , & az UTP. 605. с. Tempus acquirendi, tempus reddendi, Tempus 9.15. Græc. in principio habet : Tò ysrówlor, üsu cuftodiendi, is tempus expellendi.

ist osa , &c. i. e. Quod fuit, jam eft : 85 quacunque,

num.