. 25. Apud Hilar. & Caffiod. hic etiam præponitur Daleth. In Pfalt. Rom. Tabularum. Ambr. verò ait: Daleth fignificat Latinè Timorem, vel ut alibi invenimus, Nativitatem. Verfus autem feq. idem qui fup. cùm ap. ipfos, tum in Gr. In uno Mozarab. & vivifica me, &c.

. 26. Pfalt. Mozar. hab. Vias meas pronunciavi, &c. cui favet Hilar. in eund. Pf. cum Ambrofio. Vulgatæ refpondent Profp. & Caffiod. cum Pf. Vatic. apud Hilar. Auguft. quoque in hunc Pf. legit, Vias meas enunciavi, &c. fed addit: Nonnulli quidem codices babent vias tuas ; fed plures, maximè Græci, vias meas. Pfalt. Corb. vias tuas. Ed. Rom. Tas ódés μ8 ¿1⁄2újí¶næ, &c. Mí, Alex. ödés Cr.

. 27. Hilar. in hunc Pf. legit cum Pfalt. Mediolan. Viam juftificationum tuarum fac ut intelligam : & exercebor in mirab, tuis. Ambrof. cum Rom. Carnut. Corb. & Moz. Viam juftific. tuarum infinua mihi : 5 exercebor in mirab. &c. fubinde Ambrof. ait : Gracus aFoxeow pofuit, quod dicit Latinus allucinabor: at 1. de inftit. virg. to. 2. 272. b. conftanter leg. exercebor. Apud Auguft. & Profp. fìmiliter Viam juftificationum tuarum infinua mihi : & exercebor, &c. tum Aug, vel ficut nonnulli codices habent, inftrue me, quod expreffius de Graco dicitur, fac me intelligere. Edit. Rom. Cuverioór μe• à adoneXow, &c. Caffiod. Vulgatæ confonat.

:

. 28. Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. cum Vulgata concinunt. Hilar. quoque in eund. Pf. hab. Dormitavit anima mea pra tadio, &c. fed ait, col. 267. a. De verfu (ifto) comperi multos varia fenfiffe, eò quòd non eadem proprietate à cæteris Translatoribus ex Hebræo demutatus effet, ut ab his LXX. Interpret. confcriptus eft: nonnulli enim pro eo quod ab illis dictum est, crúsager ů duxú μ8, posuerunt i'sažer û tuxú m&• quidam autem ex illis, non érúsažer, fed κατέςαξεν tranfiulit; & aliud ἀύταξεν, aliud ἔςαξεν, aliud xarisaker, fignificare intelligitur. Sed nobis neque tutum eft translationem LXX. Interpretum tranfgredi : & fanè ratio &fenfus dictorum ita admonet, ut rectè ac probabiliter verfum translatum intelligamus. Eft enim cum illis, & nobis cum ita: Dormitavit anima, &c. Ambrof. verò in eund. Pf. fic legit: Stillavit anima mea pra tadio, &c. fed addit: Aliqui codices habent dormitavit, quia vúsaker, esager, duabus litteris diffonant. Potuit Interpres, vel antiquarius fcriptor hic falli; wsale, dormire eft; sále, fillare: & poft pauca: Qui facilioribus laborum utuntur compendiis, dormitavit accipient : fed Origenes, qui multorum interpretationes diligenti difcuffit indagine, ftillavit fecutus eft. Vid. Ambrof. 1. 2. Hexa. col. 23. d. & 1. de inftit. virg. col. 272. b. c.

ειν

. 29. Hilar. in hunc Pf. cum Ambr, & Auguft. habet: Viam iniquitatis amove à me : 5 lege tua miferere

VULGATA HOD.

DALETH.

25. Adhæfit pavimento anima mea: vivifica me fecundùm verbum

tuum.

26. Vias meas enunciavi, & exaudifti me: doce me juftificatio

nes tuas.

27. Viam juftificationum tuarum inftrue me : & exercebor in mirabi

libus tuis.

28. Dormitavit anima mea præ tædio: confirma me in verbis tuis.

29. Viam iniquitatis amove à me: & de lege tua miferere mei,

30. Viam veritatis elegi : judicia tua non fum oblitus.

31. Adhæfi teftimoniis tuis Domine noli me confundere.

HE.

Oftende mihi Domine viam pre-
ceptorum tuorum, & cuftodiam eam
per veftigium.

Doce me, & obfervabo legem
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.

32. Viam mandatorum tuorum cucurri, cùm dilatafti cor meum.

HE.

33. Legem pone mihi Domine viam juftificationum tuarum : & exquiram eam femper.

34. Da mihi intellectum, & fcru

mei: at inf. Hilar. Viam injuftitia amove à me. Pf. Va-
tic. ap. ipfum, & in lege tua, ut fup. S. Profp. & Caffiod.
Vulgatæ accinunt. Gr. Ofòr aixías..... y te voμw Co, &c.

. 30. Sic Ambrof. Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc
Pf. Hilarius autem in eund. legit: Viam veritatis dile-
xi : 5 judicia tua non fum obl. Pf. Vatic. apud ipfum :
Viam verit, elegi juftitiam tuam non fum oblitus. Græc.
Odor ann Islas пperioάule yтà xpíμała, &c. In Ms. Alex.
ἀληθείας ᾑρετισάμίῳ· καὶ τὰ κρίματα,
ac ed. Compl. deeft xai.

. 31. Ambrof. in hunc Pf. Adhafi teftim. tuis Domi-
ne ne confundas me. Hilar. verò, Auguft. Profp. & Caf
fiod. Vulgatæ refpondent. Gr. Cy Kúe‹• μú μs xarαiXúrns.

V. 32. Hilar. col. 269. a. In via præceptorum tuorum cucurri, cùm dilatafti, &c. at inf. 281. f. Viam præceptorum tuorum cucurri, &c. & col. 269. b. 271. c. Viam mandatorum tuorum cucurri. Itidem Ambrof. in eund. Pf. cum Caffiod. fed add. cùm dilatares cor meum. Pfalt. Rom. dum dilatares cor meum. Hieron. in Ifai. 58. to. 3. 426. e. quando dilatafti. Auguft. & Profp. Vulgatæ confentiunt. Gr. Οδὸν ἐντολῶν (γ έδραμον, ὅταν ἐπλάτυνας, &c.

V. 33. Apud Hilar. & Caffiod. He. In Pfalt. Rom, Fab. Ifta. Ambrof. ait : Sequitur quinta littera He, qua Latinè fignificat Est, vel ut alibi invenimus, Vivo; fubinde idem Ambr. 1018. c. legit: Legem mihi conftitue Domine viam juftificationum tuarum : & quæram illam femper : & post plura, col. 1024. c. Legem mihi conftitue Dom. viam juftitiarum tuarum: 5 quæram, &c. at infra: Bene ait, ftatue. Apud Hilarium ut fup. in textu: Legem ftatue mibi Domine via juftificationum tuarum : & exquiram, &c. fubinde ait, col. 270. d. e. Rationem confequi verfus bujus ex Latina interpretatione difficile eft per conditionem enim fermonis noftri communis, non ita abfolutè potuit virtus verbi 5 Hebraici & Græci explicari : Græci namque ex Hebrao tranftulerunt νομοθέτησόν με Κύριε τὴν ὁδὸν τῶν διxaiwμátor Co, &c. Quod Græcè eft voucléτnoor, ad ejufdem fenfus intelligentiam Latinitas explicare non potuit: & poft pauca non viæ tantùm ait, fed juftificationum viæ poftulat legem: attamen inf. col. 275. c. habet ipfe : Legem mihi ftatue Dom. viam, &c. fed femel, & eò loci tantum; in aliis conftanter via: nempe col. 271. a. ait : Legem itaque hanc via ftatuit ; & poft paulò, Non enim vie legem, fed via juftificationum pofcit : & infra: Hanc igitur juflificationum vie legem Propheta defiderat, &c. Auguft. autem Profp. & Caffiod. Vulgatæ confentiunt, & Græco. In Corb. & Pf. Vatic. apud Hilar. Legem ftatue mihi Domine

viam, &c.

. 34. Hilarius in hunc Pf. Da mihi intellectum, & fcrutabor legem tuam : & fervabo eam in toto, &c. Ambr. in eund. Pf. Da mihi intellect. & perfcrutabor..... & cufto¬ diam illam, &c. Pfalt. Moz. & præfcrutabor. Apud Aug.

HEBR.

VERSIO ANTIQUA.

VULGATA HOD. tabor legem tuam : & cuftodiam il- tuam : & cuftodiam eam in toto fcrutabo legem tuam : & cuf- Ex Mf. Sangerwin lam in toto corde meo. todiam illam in toto corde meo.

corde.

35. Deduc me in femitam mandatorum tuorum: quia ipfam volui.

Deduc me in femita mandatorum tuorum: quia ipfam volui,

Inclina cor meum ad teftimonia tua, & non ad avaritiam,

Averte oculos meos ne videant vanitatem: in via tua vivifica me.

Sufcita fervo tuo eloquium tuum, in timorem tuum.

Averte opprobrium meum, quod reveritus fum: quia judicia tua bo

na.

Ecce defideravi præcepta tua: in juftitia tua vivifica me.

VAV.

Et veniant mihi mifericordia tua Domine, & falus tua juxta eloquium tuum.

35. Deduc me in legem mandatorum tuorum: quia volui eam.

36. Inclina cor meum in teftimonia tua, & non ad utilitatem.

. 36. Hilar, cum Pfalt. Carnut. Inclina cor meum in reftim. tua, & non in utilitatem. Corb. & non in utilitate. Hilar. poft paulò addit: In eo autem quod ita fe habet : Inclina cor meum in juftificationes tuas, & non in utilitatem; quidam tranftulerunt: Inclina cor meum in testimonia tua (Mss. 2. in juftificationes tuas, ) & non in avaritiam. Exinde : Id quod in Hebrais codicibus continetur, ambigua in definitione utrique intelligentia opportunum eft. Sed nos, ficut oportet, fequimur LXX. Interpretum religiofam & antiquam auctoritatem ; ex judicio tamen cæterorum Translatorum, proprietatem intelligentia cujufque defiderio coaptantes. Cùm enim hi dixerint in utilitatem, illi dixerint in avaritiam; per id ipfum, quomodo utilitas bic nunc fit, fubjecta nofcetur..... Ergo cùm in Dei teftimonia inclinari cor fuum, & non in utilitatem, Propheta orat ; inclinatum in Dei teftimonia cor ab bis fine dubio refert, qua bumano judicio exiftimantur utilia. Ambrof, in eund. Pf. leg. cum Vulg. Inclina cor meum in testim. tua, & non in avaritiam : fed notat alios habere utilitatem: item 1. 2. offic. to. 2.77.a. leg. ipfe: Declina cor meum in teftim, tua, & non in avaritiam; fubditque : Aliqui babent: Declina cor meum in Tom. 11.

VAV.

42. Et refpondebo exprobrantibus mihi verbum : quia fperavi in verbis tuis.

43. Et ne auferas de ore

41. Et refpondebo exprobrantibus mihi verbum : quia fperavi in

Et refpondebo exprobrantibus mihi fermonem: quia fperavi in fer

fermonibus tuis.

mone tuo.

43. Et ne auferas de ore meo Et ne auferas de ore meo verbum NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. Profp. & Caffiod. ut in Vulg. In Gr. Eurétioóv μe, à ἐξερευνήσω τὸν..... καὶ φυλάξω, &c.

#. 35. Ita Pfalt. habet Corb. Carnut. verò, Deduc me in lege mandatorum, &c. Hilar. in eund. Pf. Deduc me in femita mandator, &c. ut in Vulg. tum addit: Et in hoc nunc verfu fermonis virtus non propriè per conditionem translationis expreffa eft: nam id quod noftri ita dixere, Deduc me in femita, Gracitas fic locuta efi, Οδήγησόν με ἐν τῇ τρίτ La & id quod cum illis rpibos dicitur, trita 5 frequentata difcurfibus femita intelligitur. Nobifcum autem femita dici poteft, & effe femita, & effe non trita. Apud Ambros, ita : Deduc me in femitam mand. tuorum: quoniam volui eam. Apud Auguft. & Profp. in eund. Pf. Deduc me in femita..... quia ipfam volui; Profp. ipfa volui. Gr. öri aur Genoa. Calliod. Vulgate congruit. Hilar. ubi fup. col. 274. f. ait : Non hic fecundùm fermonem Græcitatis, cùm dicitur, quia ipfam volui, ad femitam mandatorum referri poteft; quia in Graco, ubi feminino genere femita fcripta eft, id quod vellet, mafculino genere pronunciat, cens : Οδήγησόν με ἐν τῇ τρίβῳ τῶν ἐντολῶν (yo ὅτι αυτόν siléxusa. Lex enim à nobis feminino genere nuncupatur, qua Græcè viuos dicta eft, quod ab his genere mafculino enunciatur. Et cùm illic feminino genere femita nuncupetur, id quod voluit, ad id refertur, quod per masculinum genus Gracitatis proprietate memoratum eft. In ed. autem Rom. nunc legitur, ὅτι αὐτὴν ηθέλησα, non αυτόν. Idem quoque pronomen ad femitam referunt Aquila Symm. & Theod. cum

di

V. & VI. Edit.

teflim. tua, & non ad utilitatem: priorem lectionem rurfum
admittit 1. de fug, fæc. c. 1. to. 1. 417. c. Similiter Aug.
præter verbum Inclina; subinde ait : A plus habendo appel-
lata eft æreoveźía, quam Latini Interpretes in hoc loco nonnulli
interpretati funt emolumentum, quidam verò utilitatem ; fed
meliùs qui avaritiam; ut etiam legunt Profp. & Caffiod.
In Brev. Moz. Inclina cor meum Deus in, &c. ut in Vulg.
. 37. Ita legit Hilar. in hunc Pf. cum Pfalt. Mozar
fed Ambrof. Auguft. Profp. & Caffiod. tollunt med.
cum Pfalt. Rom. Hilar. in eund. Pf. col. 277. a. ita legit,
& in via tua vivam; cui lectioni congruunt & quæ ante-
cedunt, & quæ fequuntur : Declinandi enim, inquit, à
vanitate funt oculi, ut nobis in via Dei vita fit : & post
paulò: In via enim Dei, referentes oculos à vanitate, vive-
mus; at in Gr. Cücór μe. Vide fis Ambrof. 1. de fug. fæc.
c. I. col. 418. d.

. 38. Similiter hab. Hilar. Ambrof. Profp. & Caffiod.
in hunc Pf. Auguft. verò in eund. Statue fervo tuo..... in
timorem tuum. Ita quoque in Gr. eis Tèv póbor Co.

. 39. Pfalt. Rom. Corb. & Moz. Amputa opprobrium... judicia enim tua jocunda. Hilar. in hunc Pf. Circumcide opprobrium..... quia judicia tua jucunda. Ambrof. ibid. Aufer à me opprobr...... judicia enim tua dulcia. August. & Profp. Amputa opprob..... quia judicia tua fuavia. Čaffiod. ut in Vulg. Gr. Περίελε..... ὅτι τὰ κρίματά (υ χρησά.

V. 40. Pfalt. Moz. Ecce concupivi mandata tua : in tua juftitia juftifica me. Hilar. in hunc Pf. Ecce concupivi pracepta tua in aquitate tua vivifica me. Ambrof. & Aug. in eund. Pf. Ecce concupivi mandata tua in tua juftitia vivifica me. Gr. 'INS Eπetúμnoa ràs ¿loxás Cr• ở tỷ Noκαινούνῃ (ε ζησόν με.

V. 41. Hic præfigitur littera Hebræa Vav ap. Hilar, & Caffiod. Similiter ap. Ambrof. cujus interpretatio, inquit, Ille eft, & non alius : vel cujus interpretatio, Et ille. In Mfs. quibufd. fic : cujus interpretatio eft, Eft & ille : alius Interpres ait: Non eft alius. In Pfalt. Rom. fimpliciter Et. Exinde Hilar. fic legit: Et veniat fuper me miferic..... falutare tuum fecundùm verbum tuum. Brev. Moz. falutare tuum, & eloquium tuum. Ambrof. Auguft. Profp. & Caffiod. Vulgatæ favent. In Gr. To Carneir Co xarà TÒV óyor Cs. Alex. xarà λóziór Co.

. 42. Sic Hilar, & Auguft. in hunc Pf. Ambrof. autem Profp. & Caffiod. Vulgate congruunt. Pf. Vatic. apud Hilar. habet: Et refpondebo improperantibus mihi, &c. ut in Vulg. Gr. Kal azoxetúcoμal Tais drillvol μos, &c. ἀποκριθήσομαι τοῖς ἐνεδίζεσί μοι,

.43. Hilar. leg. Et ne auferas de ore meo verbum veritatis ufquequaque nimis: quia in judiciis tuis fperavi. Pf. è Mf Vat. ap. ipfum delet nimis, extremòque hab. fpero. Moz. fperavi, abfque nimis. Itidem Caffiod. cum Plalt, Corb Gg ij

VERSIO ANTIQUA.

Ex Mf. Sangerm. meo verbum veritatis ufque
in finem: quia in judiciis tuis
fperabo.

44. Et cuftodiam legem
tuam femper, in fæculum fæ-
culi.

45. Et ambulabo in latitudine: quia mandata tua exqui-" fivi.

46. Et loquebar in teftimoniis tuis in confpectu regum: & non confundebar.

Et meditabor in man-
47.
datis tuis, quæ dilexifti valde.
48. Elevavi manus meas ad
mandata tua, quæ dilexifti ni-
mis: & exercueram in juftifi-
cationibus tuis.

49. Memorare verbum tuum fervo tuo, in quo fpem dedifti mihi.

50. Hæc me confolata funt in humilitate mea: quoniam eloquium tuum vivificavit me.

51. Superbi iniquè agebant valde à lege autem tua non declinavi.

52. Memor fui judiciorum tuorum à fæculo Domine: & confolatus fum.

53. Defectio animi tenuit

VULGATA HOD.

HEBR.

veritatis ufque nimis : quoniam ju- verbum veritatis ufquequaque : quia
dicia tua exfpectavi.
in judiciis tuis fuperfperavi.

#. 46. Sic Ambrof. legit in hunc Pf. & epift. 40. to. 2. 946. f. Item Auguft. Profp. & Caffiod. in eund. Pf. cum Fulg. 1. 1. ad Trafim. p. 70. & Facundo Herm. 1. 12. Sirm. to. 2. p. 817. b. At Hilar. in eund. Pf. cum Plalt. Rom. Et loquebar de teflimoniis tuis, &c. inf. tamencol. 282. f. ait: Loqui nos in teftimoniis Dei convenit. In Gr. ἐν τοῖς μαρτυρίοις

.47. Hilar, in hunc Pf. legit: Et meditabar in mandatis tuis, quæ dilexi vehementer. Sic etiam Caffiod. cum Pfalt. Mediol. Corb. & Moz. Ambr. verò in eund. Pf. cum Rom. quæ dilexi nimis. S. Profp. cum Miffali Rom. ad Offert. fer. 4. IV. Temp. poft Pent. qua dilexi valde. Au guft. fimpliciter, quæ dilexi; fed addit : five, quod nonnulli codices habent in utroque verfu, dilexi valde, aut nimis, aut vehementer, ficut interpretari placuit, quod Græcè dicitur, øpódex. Hieron. quoque epift. ad Sun. & Fret. to. 2, 659. c. ait: In Graco, vehementer additum Legiffe vos dicitis, fed boc fuperfluum eft.

#. 48. Hilar. in hunc Pf. Et erexi manus meas ad mandata tua, qua dilexi valde : & exercebar, &c. Ambrof.

44. Et cuftodiam legem tuam femper, in fæculum & in fæculum fæculi.

45. Et ambulabam in latitudine: quia mandata tua exquifivi..

46. Et loquebar in teftimoniis tuis in confpectu regum : & non confundebar.

Recordatus fum judiciorum tuo-
rum à feculo Domine, & confola-
tus fum.
Horror obtinuit me ab impiis,
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Rom. fed Ambrofius Vulgatæ congruit. Auguft. cum
Profp. leg. Et ne auferas de ore meo verb. verit. ufque valde :
quia in judiciis tuis fperavi. Auguft. addit: vel ficut de
Graco quidam diligentiùs exprefferunt, fuperfperavi; quam
lectionem retinet Profp. fupra. In edit. Rom. fic: Kai un
περιέλης..... ἕως σφόδρα ὅτι..... ἐπήλπισα.

. 44. Ambrof. cum Pfalt. Rom. & Moz. Et cuftodiam
degem tuam femper, in æternum & in fæculum fæculi. 'Corb.
Et cuftodiam legem tuam per omnia, in æternum & in fa-
culum faculi. Pl. è Mf. Vatic. apud Hilar. textui faver.
Hilarius verò ipfe cum Caffiod. & Profp. concordat cum
Vulgata. Similiter Auguft. in eund. Pf. tum fubdit: Melius
quippe ita interpretatum eft, in fæculum & in fæculum fæ-
culi, quàm, ficut quidam codices habeni, in æternum &
in fæculum fæculi; quia non potuerunt dicere, & in æter-
nium æterni. Gr. εἰς τὸν αἰῶνα καὶ εἰς τὸν αἰῶνα τῷ αἰῶνος.

#.45. Hilarius in hunc Pf. Et ingrediebar in dilatatione : quia mandata tua exquifivi. Pf. Vatic. ap. ipfum, Et ambulabam in dilatatione, &c. Ambrof. in eund. Pf. Et ingrediebar in latitudine: quia teftimonia tua exquifivi. Brev. Moz. quia præcepta tua, &c. Aug. Profp. & Caffiod, ut in Vulg. Addit Aug. Nonnulli autem codices non habent mandata, fed teftimonia fed mandata in pluribus invenimus,

maximè Gracis ; cui lingua tanquam præcedenti, unde ad nos ifta translata funt, magis credendum effe quis ambigat? In Gr. nunc: Kal Topevoulu & Tralvoμã• öri Tas ἐνζολάς (ε εξεζήτησα.

47. Et meditabar in mandatis tuis, quæ dilexi.

48. Et levavi manus meas ad mandata tua, quæ dilexi : & exercebar in juftificationibus tuis.

ZAIN.

49. Memor efto verbi tui fervo tuo, in quo mihi fpem dedifti.

50. Hæc me confolata eft in humilitate mea : quia eloquium tuum vivificavit me.

51. Superbi iniquè agebant ufquequaque : à lege autem tua non declinavi.

52. Memor fui judiciorum tuorum à fæculo Domine : & confolatus fum.

5.3. Defectio tenuit me, pro pec

ibid. Et levavi manus meas ad præcepta tua, quæ dilexi
nimis exerc. &c. Similiter hab. Pfalt. Moz. præcepta
tua; ficut Carnut. & Corb. cum Caffiod. quæ dilexi nimis ;
Rom. quæ dilexi vehementer ; Profp. quæ dilexi valde ; Aug.
fimpliciter, qua dilexi. Exercebar autem, inquit, plures
Interpretes dicere maluerunt, quàm lætabar, aut garriebam,
quod aliqui interpretati funt, ex eo quod Gracus habet vdo-
2. Brev. Moz. exercebor. Præterea Hieron. ep. ad Sun.
& Fret. col. 659. c. dicit voculam tua, additam ad man-
data, quamque in Gr. legiffe fe dicebant, fuperfluam om-
nino effe. In ed. Rom. pariter C, deinde, as nyáπncɑ®
doréer, &c. at in Mf. Alex. йyáиa opódex.

.49. Hilar. Ambrof. & Caffiod. hic præfigunt litte-
ram Hebr. Zain, quam Ambrof. Latinè fignificare dicit,
Duc te, & alibi, Huc. In Plalt. Rom. Hec. Hilarius feq. ver-
fic. refert ut fup. in textu; in explic. verò, col. 284. b. ait :
Ut verbi fui in fe fervo fuo memor fit, deprecatur. Ambrof.
in eund. Pf. ita legit: Memento Domine verbi tui, &c. ut
in Vulg. Auguft. & Caffiod. cum Pfalt. Rom. & Mozar.
Memento verbi tui, &c. In Gr. Mrúduri Tür xóyer Cora
δέλῳ (ε, ὧν ἐπήλπισας με. Mr. Alex. τὸν λόγον (ε, ῷ,
&c. Hilarii Mf. 1. Miciac. hab. Memorare verborum tuo-
fed refragantur alii cum editt.

rum,

. 5o. Vulgatæ fuccinunt Hilar. Auguft. Profp. & Caf-
fiod. in hune Pf. cum Gr. Apud Ambrof. in eund. Pf. fic:
Hac me confolata eft..... quoniam verbum tuum vivificavit
me at inf. leg. quon. eloquium tuum. Pfalt. Moz. quia
eloquium tuum, vivifica me. Pl. è Mf. Vatic. apud Hilar.
vivificabit me.

. 51. Hilar. cum Vulg. Superbi iniquè agebant ufque-
quaque, &c. at in explic. fubdit, valde enim iniquè age-
bant. Ambrof. in eund. Pf. Superbi iniquè agebant nimis
&c. ut fupra. Auguft. cum Profp. Superbi iniquè agebant
ufque valde, &c. Caffiod. cum Pfalt. Moz. ufquequaque
Al. Superbi iniquè gerebant ufquequaque. Gr. śws coódex.

. 52. Hilar. in hunc Pf. Memoratus fum judiciorum.
tuorum à fæculo: 5 exhortatus fum. Auguft. verò, Profp.
& Caffiod.cum textu concinunt, & Gr. Ambrofius in eund.
Pf. leg. Memor fui judiciorum tuorum, quæ à fæculo funt :

me confolatus fum. Auguft. ubi fup. monet alios codices
habere, exhortatus fum..... utrumque enim, inquit, po¬
tuit interpretari de verbo Græco, quod eft #apsxλútur.

. 53. Sic eft in Pfalt. Corb. Ita etiam in Rom. ex-
ceptâ præp. pro, loco pra. Similiter in Pf. Vatic. ap. Hi-
lar. Hilarius verò ipse hab. Defeilio animi tenuit me.
à pec-
catoribus derelinq. &c. Caffiod. Defectio animi tenuit me
pro, &c. fed Mss. 2. hab. præ. Ambrof. autem in eund.

"

VULGATA HOD.

catoribus derelinquentibus legem

tuam.

54. Cantabiles mihi erant juftificationes tuæ, in loco peregrina

tionis meæ.

55. Memor fui nocte nominis tui Domine : & cuftodivi' legem

tuam.

56. Hæc facta eft mihi quia justificationes tuas exquifivi.

HETH.

57. Portio mea Domine, dixi, cuftodire legem tuam.

A

58. Deprecatus fum faciem tuam in toto corde meo: miferere mei fecundùm eloquium tuum.

59. Cogitavi vias meas : & converti pedes meos in teftimonia tua.

60. Paratus fum, & non fum turbatus: ut cuftodiam mandata

tua.

61. Funes peccatorum circumplexi funt me : & legem tuam non fum oblitus.

.56. Vulgatæ confentiunt Ambrof. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. cum Gr. Item Hilarius cum Pfalt. Rom. nifi quòd hab. ut fup. Hac mibi facta eft. Auguft. in eund. Pf. fic: Hac falta eft mihi: quoniam juflitias fuas exquifivi; fed addit: Meliùs alii interpretati funt juftificationes; quia revera, non Nixalcoóras, id eft, juftitias, fed ixxióμała Græcus habet, quæ funt juftificationes.

56. Hæc mihi facta eft : quia juftificationes tuas exquifivit anima mea,

. 57. Litteram Hebræam Heth hîc præfigunt Hilar. Ambrof. & Caffiod. cum Vulg. Ap. Ambrof, interpretatione, Latina dicitur Pavor. In Pfalt. Rom. Vita. In omnibus autem codicibus fupradicta littera non femper appofita fuit eò loci. Audiendi funt hac de re Hilarius, & Ambrofius Hilar. quippe col. 286. f. feqq. ait : Plures Pfalmorum codices legentes, nos ita opinabamur, verfum qui octava littera primus eft, id eft hunc, Portio mea Dom. &c. in fuperioribus feptima, litteræ octo verfibus contineri, quia ita in Latinis codicibus, atque etiam in nonnullis Gracis fcriptum continebatur ; & fanè abfolutior ita fenfus videbatur. Sed fecundùm Hebræos emendatum apud Græcos Pfalmorum librum legentes, invenimus hunc verfum, non feptime litteræ noviffimum effe, fed octava primum. Similiter Ambrof. col. 1056. d. Codices, inquit, plerique hunc verficulum, Portio mea, &c. qui primus eft littera odave, ultimo loco littera habent feptima : fed fecundùm Hebræos emendatus apud Græcos Pfalmorum liber hunc verfum docuit nos oltava littera copulandum. Deinde ordo ipfe, & numerus verfuum ita convenit, ut ab eo incipiat ollava littera : tum verfum ita refert: Portio mea Dominus : fupra verò, Por

57. Dixi, obfervavi verbum tuum: dixi Domine, cuftodiri legem tuam.

58. Deprecatus fum vultum tuum in toto corde meo : miferere mei fecundùm eloquium

Medio noctis furgam ad confi-
AD VERSIONEM ANTIQUAM.

tuum.

59. Quoniam cogitavi vias tuas : & averti pedes meos in teftimonia tua.

"

60. Præparatus fum & non fum conturbatus: ut cuffodiam mandata tua.

61. Funes peccatorum circumplexi funt mihi : & legem tuam non fum oblitus.

62. Media nocte furgebam

62. Media nocte furgebam ad
NOTE
Pf. fic: Pufillanimitas detinuit me, à peccatoribus dereling.
&c. Auguft. cum Profp. Tadium detinuit me, à peccato-
ribus relinquentibus, &c. Profp. derelinquentibus: ita quo-
que Auguft. epist. 93. to. 2. 242. f. at 1. de unit. Eccl.
to. 9. 364. hab. relinquentibus; utrobique conftanter, Ta-
dium detinuit me à, &c. In Pfalt. Mediolan. & Mozar.
Tadium tenuit me pro, &c. In Gr. ̓Αθυμία κατέχε με, ἀπὸ
ἁμαρτωλῶν τῶν ἐγκαλαλιμπανόντων, &c.

19

. 54. Concinit Hilar. unà cum Pfalt. Rom. Vatic.
Corb. & Moz. Itidem Auguft. & Profp. cum Caffiod. fed
Auguft. fubdit alios codices habere, in loco peregrinationis
mea ita quoque legit Ambrof. cum Vulg. In Gr. & nó
παροικίας με.

. 58. Hilar. & Caffiod. Vulgatæ refpondent. Brev.
Moz. habet Deprecatus fum faciem tuam de toto corde meo,
&c. Dein Corb. miferere mihi, Ambr. in eund. Pf. Depreca
. 55. Similiter Ambr. in hunc Pf. col. 1072. d. Memor bor vultum tuum Domine in toto corde meo: mif. mei fec.
fui in note; fed addit Domine, ad vocem tui. Ita etiam eloquium tuum; at infra, 1064.a. 1066. b. fecundùm ver-
Auguft. Profp. & Caffiod. cum Pfalt. Corb. Moz. & Gr. bum tuum. Auguft. cum Profp. Precatus fum faciem tuam
Hilarius verò cum Ambrof. in eund. Pf. col. 1053. d. Me- in toto, &c. ut in Vulg. Gr. 'Edeur to πOGowns C& én
mor fui node, &c. Pf. è Mf. Vatic. ap. Hilar. hab. Memory..... xarà vò négiór Co.
fui in morte nominis, &c. fed aperto mendo, ut reor. Ni-
cetius epifc. c. 3. Spicil. to. 3. P. 3. c. Memoratus fum
in nocle nominis tui Dom. &c. Vide infra ad . 57. quæ
notantur pro littera Hebr. Heth.

. 59. Hilar. cum Pfalt. Moz. & Caffiod. Quia cogi-
tavi vias meas : & converti pedes, &c. Pl. Vatic. apud
Hilar. & averte pedes meos. Corb. Quoniam cogitavi vias
meas : & avertisti pedes meos, &c. Ambrof. Aug. & Profp.
in hunc Pf. Cogitavi vias meas: 5 averti pedes meos in,
&c. Obfervat etiam Auguft. ibid. plures codices non ha-
bere, Quia cogitavi, ficut in quibufdam legitur, fed tan-
tummodo Cogitavi. Quod autem bic pofitum eft, inquit, &
averti pedes meos, nonnulli babent, Quia cogitavi, &
avertisti pedes meos. Pfalt. Rom. Fabri: Quia cogitavi viaš
tuas: 5 converti, &c. Rom. verò Martian. Quia cogi-
tavi vias meas; Mediolan. & Carnut. vias tuas. Hieron.
ad Sun, & Fret. to. 2. col. 659. c. ita fcribit: In Græco
vias tuas legiffe vos dicitis, fed..... rediùs vias meas legi
tur: item ibid. In Gr. legiffe vos dicitis, & avertisti,
Jed

boc fuperfluum eft. In ed. Rom. Alexovicdule Tas odis C&. ÉTTÉSPETα Ts, &c. Ita quoque habet Ambrofiana editio Mediolan. ecclefiæ; fic Æthiop. & Arab. fic etiam Apollon.

*. 60. Vulgatæ fuffragantur Hilar. Ambr. Aug. Profp. & Caffiod. cum Gr. Auguft. notat ibid. aliquos interpretatos fuiffe, ad cuftodiendum mandata tua; aliquos, ut cuftodirem; aliquos, cuftodire, quod Græcus pofuit, Tô QUA фи nazada. In Pfalt. Moz. cuftodire. In Corb. ut cuftodirem., V.61. Ita legit Hilar. in hunc Pf. præter unum me, pro mihi. Sic etiam Ambrof. & Caffiod. in eund. Pf. S. Paulin, verò ep. 23. p. 135. a. circumplexi funt mihi. Auguft. cum Profp. circumplexi funt me: & legis tuæ non fum oblitus. Gr. περιεπλάκησάν μοι· καὶ το νόμο (ε ἐκ ἐπελαθός ulw.

2

tio mea Domine, dixi, cuftodire legem tuam at 1. de ex-
hort. virgin. to. 2. 288. b. & epifts 27. & 63. col. 899.
c. 1044. f. Portio mea Dominus. Item Hilar. ex Mfs. Por-
tio mea Dominus, dixi, ut cuftodiam legem tuam ; editt.
dixi,cuftodire. Auguft. cum Pfalt. Carnut. Pars mea Do-
minus, dixi, cuftodire, &c. fed addit nonnullos habere,
Portio, vel Pars mea Domine. In Pfalt. Corb. Pars mea
Domine. S. Profp. & Caffiod. Vulgate favent cum Pfalt.
Moz. In Gr. Μεγίς με εἶ Κύριε, είπα, το φυλάξασθαι τὸν

&c.

*. 62. Itidem Hilar. in hunc Pf. Ambrof. verò, Aug. & Caffiod, in eund. fuper judicia juflitia tua. Ita quoque

VERSIO ANTIQUA.

· Es Ms. Sangerm, ad confitendum tibi, fuper ju-
dicia juftificationis tuæ.
63. Particeps fum ego om-
nium timentium te, & cufto-
dientium mandata tua.

64. Mifericordiâ tuâ Domi-
ne plena eft terra :
THETH.
juftificationes tuas doce me.

65. Et veritatem fecifti cum
fervo tuo Domine, fecundùm
verbum tuum.

66. Bonitatem, & difciplinam, & fcientiam doce me: quia mandatis tuis credidi.

67. Priufquam humiliarer ego deliqui propterea eloquium tuum ego cuftodivi.

68. Bonus es tu Domine: in bonitate tua doce me juftificationes tuas.

1

VULGATA HOD.

confitendum tibi, fuper judicia justificationis tuæ.

69. Multiplicata eft fuper me iniquitas fuperborum: ego autem in toto corde fcrutabor mandata tua.

70. Coagulatum eft ficut lacte cor meum: ego verò legem tuam meditatus fum.

Bonum mihi quia afflictus fum, ut difcerem præcepta tua.

#. 65. Hic reponitur littera Hebr. Theth apud Hilar. Ambrof. & Caffiod. Ejus interpretatio eft, Exclufio, fi Ambrof. fides; Bonum, fecundùm Pfalt. Rom. Addit Hilarius cum Profp. & Caffiod. Bonitatem fecifti cum fervo tuo, &c. Ambrof. verò col. 1080. e. cum Brev. Moz. leg. Jucunditatem fecifti, &c. Moz. Jocunditatem. Auguft. in eund. Pl. Suavitatem fecifti..... fecundùm verbum tuum ; vel potius, inquit, fecundùm eloquiam tuum: tum addit: fed quod ait Gracus, Xpusóruła, aliquando fuavitatem, aliquando bonitatem, noftri Interpretes tranftulerunt. Idem obfervat Ambr. ubi fup. 1082. a. & ipfe bonitatem legit, col. 1081. c. 1084. f. Pfalt. Corb. poft vocem Domine, fubdit, vivifica me fecundùm, &c.

. 66. Confentiunt Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. unà cum Gr. Ambrof. verò in eund. legit : Jucunditatem, & difciplin........... quia in mandatis tuis credidi. Aug. cum Profp. Suavitatem, & eruditionem, & fcientiam..... quoniam mandatis (Profp. in mandatis) tuis credidi. Tum Auguft. ibid. Addidit autem & eruditionem, vel ficut codices plures habent, disciplinam : fed difciplinam, quam Græci appellant audiar, ibi Scriptura noftra ponere confueverunt, ubi intelligenda eft per moleftias eruditio, fecundùm illud: quem enim diligit Dñus corripit, &c. Hac apud Ecclefiafticas litteras dici affolet disciplina, interpretata de Graco, ubi legitur παιδεία.

63. Particeps ego fum omnium timentium te, & cuftodientium man

data tua.

#.67. Sic in Pfalt. Rom. & Corb. quibus accinit S. Profp. ad verbum. Ita quoque Hilar. habet in eund. Pf. cum Caffiod. fed uterque tollit ego, ante cuftodivi. Ambrof. legit: Priufquam bumiliarer ego deliqui propter hoc verbum tuum ego cuftodivi. Tum addit, col. 1082. f. Alia editio habet, Priufquam humiliarer ego nescivi; unde putant aliqui quòd hominis anima hoc dicat, Priufquam humiliarer, ut in hoc lutum corporis introirem, tua qua non

64. Mifericordiâ tuâ Domine plena eft terra: juftificationes tuas

doce me.

TETH.

65. Bonitatem fecifti cum fervo tuo Domine, fecundùm verbum

tuum.

66. Bonitatem, & difciplinam, & fcientiam doce me: quia mandatis tuis credidi.

67. Priufquam humiliarer ego deliqui: propterea eloquium tuum

cuftodivi.

71. Bonum mihi quòd hu-
miliafti me: ut difcerem jufti-
ficationes tuas.

LOTH.
72. Bonum mihi lex oris

Melior eft mihi lex oris tui, fu-
NOTE AD VERSION EM ANTIQUA M.
legit Nicetius epifc. c. 3. Spicil. to. 3. p. 3. c. cum Pfalt.
Rom, & Moz. In Gr. Tйs Aixαiocúrus Co.

.63. Concinit Hilar. in hunc Pf. Item Ambrof. Aug.
Profp. & Caffiod, unà cum Gr. nifi quòd habent, ego fum.
Pfalt. Corb. fum ego, ut fup.

. 64. Malè hic interponitur littera Hebr. Theth in Mf. Sangerm. vide Not. feq. Hilarius fimiliter legit: Mifericordia taa Domine plena eft, &c. Accinunt Profp. & Caffiod. Pl. verò è Mi. Vatic. ap. Hilar. habet : Μifericordiâ Domini plena eft terra, &c. cui favet Gr. Alex. Ambr. autem cum Gr. ed. Rom. Mifericordiæ tuæ Domine plena eft terra, &c. Auguft. Mifericordiâ tuâ Domine..... juftific. &

tuas doce me.

71. Bonum mihi quia humiliafti me: ut difcam juftificationes tuas,

72. Bonum mihi lex oris tui,

legeram mandara nescivi : fed quia LXX. Virorum fententias magis fequitur Ecclefia, bic fenfus eft planior, 5 nikil offenfionis admittit ; ideo accipiamus humiliarer ita dillum, eò quod peccato videatur bumiliatus. Hieron. 1. 1. in ep. ad Eph. to. 4. 325. d. Antequam humiliarer ego peccavi. Auguft. Priufquam humil. ego deliqui: propterea verbum tuum, vel, inquit, ficut alii expreffius habent, propterea eloquium tuum cuftodivi. Gr. Ilpo Tŷ μe Tandraturas érd ἐπλημμέλησα· διὰ τῦτο τὸ λόγιόν (κ ἐφύλαξα.

*. 68. Pfalt. Rom. Corb. & Moz, cum Caffiod. Bonus es tu Domine : 5 in bonitate tua, &c. ut fup. Itidem Pf. è Ms. Vatic. apud Hilarium: imo Hilarius ipfe, nifi quòd tollit voculam te. Ambrof. verò cùm in hunc Pf. col. 1079.c. tum epift. 29. col. 906. f. ita legit: Suavis es Domine : & in jucunditate tua doce me justific. &c. at infra in eund. Pfalm. col. 1083. e. Bonus es Domine : 5 in bonitate tua doce me juftitias tuas. Auguft. cum Profp. Suavis es Do mine in tua fuavitate doce me juftific. &c. mox August. vel ficut plures habent: Suavis es tu Domine; aliqui etiam, Suavis es tu, vel Bonus es tu. S. Profp. leg. Suavis es tu Domine. Gr. Xpusòs et Cù Kúen av Th Xpusóτull Co ǹ didakór μe Tα dixαιúμαTά Co. δίδαξόν με τὰ δικαιώματά

*. 69. Confentiunt Hilar. Ambr. Aug. Profp. & Caffiod. &c. nifi quòd legunt cum Vulg. & Gr. in toto corde meo: at Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. col. 659. c. de hoc ita fcribit: In Graco, in toto corde meo, legiffe vos dicitis; fed meo fuperfluum eft : abest etiam meo à Pfalt. Carnut.

.70. Sic Hilar. in hunc Pf. cum Pf. ibid. præfixo: at ipfe in Pf. 67. col. 200. a. legit : Coagulavit ficut lac, &c. Ambrof. in eund. Pf. Coagulatum eft ficut lac..... ego autem leg. tuam meditabar. August. Coagulatum eft ut lac cor, &c. ut in textu. S. Profp. & Caffiod. Vulgatæ favent. In Gr. Ετυρώθη ως γάλα κ, &c.

. 71. Ita legit Hilarius cum Caffiod. necnon Pfalt. Rom. & Corb. In Moz. verò fic: Bonum mihi eft quòd humiliafti me Domine: ut difcam, &c. Apud Ambrofium col. 1083. a. 1085. d. Bonum mihi quòd humiliafti me : ut difcam, &c. fed infra, col. 1148. c. legit : Bonum mihi est quòd bumiliatus fum: fimiliter epift. 2. & 73. to. 2. col. 760. e. 1079. c. Philaftr. Brix. de hæref. p. 718. h. Bonum mihi eft Domine quòd humiliafti me : ut difcam, &c. Apud Auguft. & Profp. ut in Vulg. In Gr. 'Ayaóv μos ὅτι...., ὅπως ἂν μάθω, &c.

. 72. Hilar. Ambrof. & Caffiod. huic verfui postpo◄ nunt litteram Hebr. Iod: at illi tres habent verfum ut