Ex Mf. Sangerm. VERSIO ANTIQUA. DELECH. 25. Adhæfit pavimento anima mea: vivifica me fecundùm verbum tuum. 26. Vias tuas pronunciavi, & exaudifti me: doce me juf tificationes tuas. 27. Et viam juftificationum tuarum erudi me : & fatiabor in mirabilibus tuis. 28. Ingemuit anima mea à vexatione:confirma me in verbis tuis. 29. Viam iniquitatis amove à me: & in lege tua miferere mihi. 30. Viam veritatis elegi: judicia tua non fum oblitus. 31. Adhæfi teftimoniis tuis Domine Domine, ne me confundas. 32. Viam mandatorum tuorum cucurri, cùm dilatafti cor meum. HETH. 33. Legem ftatue mihi Domine viæ juftificationum tuarum: & exquiram eam femper. 34. Da mihi intellectum, & Oftende mihi Domine viam pre- Doce me, & obfervabo legem . 25. Apud Hilar. & Caffiod. hic etiam præponitur . 26. Pfalt. Mozar. hab. Vias meas pronunciavi, &c. cui favet Hilar. in eund. Pf. cum Ambrofio. Vulgatæ refpondent Profp. & Caffiod. cum Pf. Vatic. apud Hilar. Auguft. quoque in hunc Pf. legit, Vias meas enunciavi, &c. fed addit: Nonnulli quidem codices habent vias tuas ; fed plures, & maxitaè Græci, vias meas. Pfalt. Corb. eias teas. Ed. Rom. Tay đó, phơi ra, &c. Mf. Alex. ödés Cr. . 27. Hilar. in hunc Pf. legit cum Pfalt. Mediolan. Viam juftificationum tuarum fac ut intelligam: 5 exercebor in mirab, tuis. Ambrof. cum Rom. Carnut, Corb. & Moz. Viam juftific. tuarum infinua mihi : 5 exercebor in mirab. &c. fubinde Ambrof. ait : Gracus adore Kúow pofuit, quod dicit Latinus allucinabor: at 1. de inftit. virg. to. 2. 272. b. conftanter leg. exercebor. Apud Auguft. & Profp. fimiliter Viam juftificationum tuarum infinua mihi: & exercebor, &c. tum Aug. vel ficut nonnulli codices habent, instrue me, quod expreffius de Græco dicitur, fac me intelligere. Edit. Rom. CurÉTIOÓY ME as oxe Xnow, &c. Caffiod. Vulgatæ confonat. ut . 28. Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. cum Vulgata concinunt. Hilar. quoque in eund. Pf. hab. Dormitavit anima mea pra tadio, &c. fed ait, col. 267. a. De verfu (isto) comperi multos varia fenfiffe, eò quòd non eadem proprietate à cæteris Translatoribus ex Hebræo demutatus effet, nt ab bis LXX. Interpret. confcriptus eft: nonnulli enim pro eo quod ab illis dictum eft, crúsažer tuxú μs, pofuerunt 'sažer û tuxú μ& quidam autem ex illis, non érúsažer, fed xarésager tranftulit; & aliud visaker, aliud saker, aliud xarisaker, fignificare intelligitur. Sed nobis neque tutum eft translationem LXX. Interpretum tranfgredi : & fanè ratio & fenfus dictorum ita admonet, ut rectè ac probabiliter verfum translatum intelligamus. Eft enim cum illis, & nobis cum ita: Dormitavit anima, &c. Ambrof. verò in eund. Pf. fic legit: Stillavit anima mea pra tadio, &c. fed addit: Aliqui codices habent dormitavit, quia crúsaker, sager, duabus litteris diffonant. Potuit Interpres, vel antiquarius fcriptor hic falli; vusaler, dormire eft; sale, fillare: & poft pauca: Qui facilioribus laborum utuntur compendiis, dormitavit accipient: fed Origenes, qui multorum interpretationes diligenti difcuffit indagine, ftillavit fecutus eft. Vid. Ambrof. 1. 2. Hexa. col. 23. d. & 1. de inftit. virg. col. 272. b. c. *. 29. Hilar. in hunc Pf. cum Ambr. & Auguft. habet: Viam iniquitatis amove à me : & lege tua miferere ANTIQUA M. . 30. Sic Ambrof. Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc . 31. Ambrof. in hunc Pf. Adhafi teftim. tuis Domine confundas me. Hilar. verò, Auguft. Profp. & Caffiod. Vulgatæ refpondent. Gr. Cy Kú ̧‹• μú μe xатaιXúrns. ne . 32. Hilar. col. 269. a. In via præceptorum tuorum cucurri, cùm dilatafti, &c. at inf. 281. f. Viam præceptorum tuorum cucurri, &c. & col. 269. b. 271. c. Viam mandatorum tuorum cucurri. Itidem Ambrof. in eund. Pf. cum Caffiod. fed add. cùm dilatares cor meum. Pfalt. Rom. dum dilatares cor meum. Hieron. in Ifai. 58. to. 3. 426. e. quando dilatafti. Auguft. & Profp. Vulgate confentiunt. Gr. Ὁ δὸν ἐντολῶν (ε έδραμον, ὅταν ἐπλάτυνας, &c. V. 33. Apud Hilar. & Caffiod. He. In Pfalt. Rom. Fab. Ifta. Ambrof. ait : Sequitur quinta littera He, quæ Latinè fignificat Eft, vel ut alibi invenimus, Vivo; fubinde idem Ambr. 1018. c. legit: Legem mihi confiitue Domine viam juftificationum tuarum : & quæram illam femper : & post plura, col. 1024. c. Legem mihi conftitue Dom. viam juf titiarum tuarum: 5 quaram, &c. at infra: Bene ait, ftatue. Apud Hilarium ut fup. in textu: Legem ftatue mihi Domine via juftificationum tuarum: exquiram, &c. fubinde ait, col. 270. d. e. Rationem confequi verfus bujus ex Latina interpretatione difficile eft per conditionem : enim fermonis noftri communis, non ita abfolutè potuit virtus verbi Hebraici & Græci explicari : Græci namque ex Hebrao tranfulerunt νομοθέτησόν με Κύριε τὴν ὁδὸν τῶν δια nαιwμátor (8, &c. Quod Græcè eft voucléτnoor, ad ejuf dem fenfus intelligentiam Latinitas explicare non potuit: & poft pauca non viæ tantùm ait, fed juftificationum viæ poftulat legem : attamen inf. col. 275. c. habet ipfe : Legem mihi ftatue Dom. viam, &c. fed femel, & eò loci tantùm; in aliis conftanter via: nempe col. 271. a. ait : Legem itaque hanc via ftatuit ; & poft paulò, Non enim vie legem, fed via juftificationum pofcit : & infra: Hanc igitur juflificationum vie legem Propheta defiderat, &c. Auguft. autem Profp. & Caffiod. Vulgatæ confentiunt, & Græco. In Corb. & Pf. Vatic. apud Hilar. Legem ftatue mihi Domine viam, &c. V. 34. Hilarius in hunc Pf. Da mihi intellectum, fcrutabor legem tuam : & fervabo eam in toto, &c. Ambr. in eund. Pl. Da mihi intellect. I perfcrutabor..... & cuftodiam illam, &c. Pfalt. Moz. & præfcrutabor. Apud Aug. VULGATA HOD. HEBR. VERSIO ANTIQUA. tabor legem tuam : & cuftodiam il- tuam: & cuftodiam eam in toto fcrutabo legem tuam : & cuf- Ex Mf. Sangervin todiam illam in toto corde meo. lam in toto corde meo. corde. 42. Et refpondebo exprobrantibus mihi verbum : quia speravi in verbis tuis. 43. Et ne auferas de ore 43. Et ne auferas de ore meo Et ne auferas de ore meo verbum NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. Profp. & Caffiod. ut in Vulg. In Gr. ZuvÉTIOor me, εξερευνήσω τον... και φυλάξω, 8. . 35. Ita Pfalt. habet Corb. Carnut. verò, Deduc me in lege mandatorum, &c. Hilar. in eund. Pf. Deduc me in femita mandator, &c. ut in Vulg. tum addit: Et in hoc nunc verfu fermonis virtus non propriè per conditionem translationis expreffa eft: nam id quod noftri ita dixere, Deduc me in femita, Gracias fic locuta eft, "Odúynoór me ¿v Tỷ TPICas id quod cum illis vpílos dicitur, trita & frequentata difcurfibus femita intelligitur. Nobifcum autem femita dici poteft,& effe femita, 5 effe non trita. Apud Ambrof, ita : Deduc me in femitam mand, tuorum : quoniam volui cam. Apud Auguft. & Profp. in eund. Pf. Deduc me in semisa..... quia ipfam volui; Profp. ipfa volui. Gr. öTI AUTÙY Genoa. Calliod. Vulgatæ congruit. Hilar. ubi fup. col. 274. f. ait: Non hic fecundùm fermonem Græcitatis, cùm dicitur, quia ipfam volui, ad femitam mandatorum referri poteft; quia in Graco, ubi feminino genere femita fcripta eft, id quod vellet, mafculino genere pronunciat, dicens : Οδήγησόν με ἐν τῇ τρίβω τῶν ἐντολῶν (γ· ὅτι ἀυτὸν sléxusa. Lex enim à nobis feminino genere nuncupatur, qua Græce vouos dicta eft, quod ab his genere mafculino enunciatur. Et cùm illic feminino genere femita nuncupetur, id quod voluit, ad id refertur, quod per mafculinum genus Gracitatis proprietate memoratum eft. In ed. autem Rom. nunc legitur, ὅτι αυτὴν καθέλησα, non αυτόν. Idem quoque pronomen ad femitam referunt Aquila Symm. & Theod. cum V. & VI. Edit. . 36. Hilar. cum Pfalt. Carnut. Inclina cor meum in teftim. tua, & non in utilitatem. Corb. & non in utilitate. Hilar. poft paulò addit: In eo autem quod ita fe habet : Inclina cor meum in juftificationes tuas, & non in utilitatem; quidam tranftulerunt: Inclina cor meum in teftimonia tua (Mss. 2. in juftificationes tuas, ) & non in avaritiam. Exinde : Id quod in Hebrais codicibus continetur, ambigua in definitione utrique intelligentia opportunum eft. Sed nos, ficut oportet, fequimur LXX. Interpretum religioJam & antiquam auctoritatem; ex judicio tamen cæterorum Translatorum, proprietatem intelligentia cujufque defiderio coaptantes. Cùm enim hi dixerint in utilitatem, illi dixerint in avaritiam; per id ipfum, quomodo utilitas bíc nunc fit, Subjeca nofcetur..... Ergo cùm in Dei teftimonia inclinari cor fuum, & non in utilitatem, Propheta orat; inclinatum in Dei teftimonia cor ab his fine dubio refert, quæ bumano judicio exiftimantur utilia. Ambrof. in eund. Pf. leg.cum Vulg. Inclina cor meum in teftim, tua, 5 non in avaritiam : fed notat alios habere utilitatem: item 1. 2. offic. to. 2.77.a. leg. ipfe : Declina cor meum in reftim. tua, & non in avaritiam; fubditque: Aliqui babent: Declina cor meum in teflim. tua, & non ad utilitatem: priorem lectionem rurfum . 37. Ita legit Hilar. in hunc Pf. cum Pfalt. Mozar . 38. Similiter hab. Hilar. Ambrof. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. Auguft. verò in eund. Statue fervo tuo..... in timorem tuum. Ita quoque in Gr. eis Tèr pólov Co. V. 39. Pfalt. Rom. Corb, & Moz. Amputa opprobrium... judicia enim tua jocunda. Hilar. in hunc Pf. Circumcide opprobrium..... quia judicia tua jucunda. Ambrof. ibid. Aufer à me opprobr.............. judicia enim tua dulcia. August. & Profp. Amputa opprob..... quia judicia tua fuavia. Caffiod. ur in Vulg. Gr. Περίελε..... ὅτι τὰ κρίματά (ε χρησά. . 40. Pfalt. Moz. Ecce concupivi mandata tua : in tua juftitia juftifica me. Hilar. in hunc Pf. Ecce concupivi præcepta tua in æquitate tua vivifica me. Ambrof. & Aug. in eund. Pf. Ecce concupivi mandata tua: in tua juftitia vivifca me. Gr. Ιδὲ ἐπεθύμησα τὰς ἐντολάς σε ἐν τῇ δυσ καιοσύνη (ε ζησόν με. . 41. Hic præfigitur littera Hebræa Vav ap. Hilar. & Caffiod. Similiter ap. Ambrof. cujus interpretatio, inquit, Ille eft, non alius : vel cujus interpretatio, Et ille. In Mfs. quibufd. fic: cujus interpretatio eft, Eft & ille : alius Interpres ait : Non eft alius. In Pfalt. Rom. fimpliciter Et. Exinde Hilar. fic legit: Et veniat fuper me miferic..... fa lutare tuum fecundùm verbum tuum. Brev. Moz. falutare tuum, & eloquium tuum. Ambrof. Auguft. Profp. & Caffiod. Vulgatæ favent. In Gr. To Carneiór Co xarà TÒV λόγον (s. Alex. κατὰ λόγιον (8. #. 42. Sic Hilar, & Auguft. in hunc Pf. Ambrof. autem Profp. & Caffiod. Vulgatæ congruunt. Pf. Vatic. apud Hilar. habet: Et refpondebo improperantibus mihi, &c. ut in Vulg. Gr. Kai azoxectoμaι Tois órívol μoi, &c. ἀποκριθήσομαι ὀνεδίζεσί μοι, . 43. Hilar. leg. Et ne auferas de ore meo verbum veritatis ufquequaque nimis: quia in judiciis tuis fperavi. Pí, è Ms. Vat. ap. ipfum delet nimis, extremòque hab. Spero. Moz. Speravi, absque nimis. Itidem Caffiod. cum Pfalt, Corb VERSIO ANTIQUA. Ex Mf. Sangerm. meo verbum veritatis ufque in finem: quia in judiciis tuis fperabo. 44. Et cuftodiam legem tuam femper, in fæculum fæculi. 45. Et ambulabo in latitudine: quia mandata tua exquifivi. 46. Et loquebar in teftimoniis tuis in confpectu regum: & non confundebar. 47. Et meditabor in mandatis tuis, quæ dilexifti valde. 48. Elevavi manus meas ad mandata tua, quæ dilexifti nimis: & exercueram in juftificationibus tuis. 49. Memorare verbum tuum fervo tuo, in quo fpem dedifti mihi. 50. Hæc me confolata funt in humilitate mea: quoniam eloquium tuum vivificavit me. 51. Superbi iniquè agebant valde à lege autem tua non declinavi. 52. Memor fui judiciorum tuorum à fæculo Domine: & confolatus fum. 53. Defectio animi tenuit Memento fermonis fervo tuo, quem me fperare fecifti. Hac eft confolatio mea in afflictione mea: quia eloquium tuum vivi. ficavit me. Superbi deridebant me nimis: à lege tua non declinavi. Recordatus fum judiciorum tuorum à faculo Domine, & confolatus fum. 44. Et cuftodiam legem tuam femper, in fæculum & in fæculuma fæculi. 45. Et ambulabam in latitudine: quia mandata tua exquifivi. '- 46. Et loquebar in teftimoniis tuis in confpectu regum : & non confundebar. 47. Et meditabar in mandatis tuis, quæ dilexi. 48. Et levavi manus meas ad mandata tua, quæ dilexi : & exercebar in juftificationibus tuis. ZAIN. 49. Memor efto verbi tui fervo tuo, in quo mihi fpem dedifti. 50. Hæc me confolata eft in hu→ militate mea: quia eloquium tuum 51. Superbi iniquè agebant uf- 52. Memor fui judiciorum tuorum à fæculo Domine : & confolatus fum. 53. Defectio tenuit me, pro pec Horror obtinuit me ab impiis, V. 44. Ambrof. cum Pfalt. Rom, & Moz. Et cuftodiam .45. Hilarius in hunc Pf. Et ingrediebar in dilatatione: quia mandata tua exquifivi. Pf. Vatic. ap. ipfum, Et ambulabam in dilatatione, &c. Ambrof. in eund. Pf. Et ingrediebar in latitudine : quia teftimonia tua exquifivi. Brev. Moz. quia præcepta tua, &c. Aug. Profp. & Caffiod, ut in Vulg. Addit Aug. Nonnulli autem codices non habent mandata, fed teftimonia fed mandata in pluribus invenimus, maximè Gracis; cui lingua tanquam præcedenti, unde ad nos ifta translata funt, magis credendum effe quis amΦίξαι ? in Gr. nunc : Καὶ ἐπορευόμίω ἐ πλαγυσμῷ· ὅτι τὰς ἐντολάς (ν ἐξεζήτησα. . 46. Sic Ambrof. legit in hunc Pf. & epift. 40. to. 2. 946. f. Item Auguft. Profp. & Caffiod. in eund. Pf. cum Fulg. 1. 1. ad Trafim. p. 70. & Facundo Herm. 1. 12. Sirm. to. 2. p. 817. b. At Hilar. in eund. Pf. cum Pfalt. Rom. Et loquebar de teftimoniis tuis, &c. inf. tamencol. 282. f. ait: Loqui nos in teftimoniis Dei convenit. In Gr. ἐν τοῖς μαρτυρίοις. . 47. Hilar, in hunc Pf. legit: Et meditabar in mandatis tuis, quæ dilexi vehementer. Sic etiam Caffiod. cum Pfalt. Mediol. Corb. & Moz. Ambr. verò in eund. Pf. cum Rom. que dilexi nimis. S. Profp. cum Miffali Rom. ad Offert. fer. 4. IV. Temp. poft Pent. quæ dilexi valde. Au guft. fimpliciter, quæ dilexi; fed addit: five, quod nonnulli codices habent in utroque verfu, dilexi valde, aut nimis, aut vehementer, ficut interpretari placuit, quod Græcè dicitur, pódex. Hieron. quoque epift. ad Sun. & Fret. to. 2, 659. c. ait: In Graco, vehementer additum Legiffe vos dicitis, fed boc fuperfluum eft. *. 48. Hilar. in hunc Pf. Et erexi manus meas ad mandata tua, qua dilexi valde : & exercebar, &c. Ambrof. ibid. Et levavi manus meas ad præcepta tua, quæ dilexi . 49. Hilar. Ambrof. & Caffiod. hic præfigunt litte- .50. Vulgatæ fuccinunt Hilar. Auguft. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. cum Gr. Apud Ambrof. in eund. Pf. fic: Hec me confolata eft..... quoniam verbum tuum vivificavit me at inf. leg. quon. eloquium tuum. Plalt. Moz. quia eloquium tuum, vivifica me. Pí. è Mf. Vatic. apud Hilar. vivificabit me. . 51. Hilar. cum Vulg. Superbi iniquè agebant ufquequaque, &c. at in explic. fubdit, valde enim iniquè agebant. Ambrof. in eund. Pf. Superbi iniquè agebant nimis &c. ut fupra. Auguft. cum Profp. Superbi iniquè agebant ufque valde, &c. Caffiod. cum Pfalt. Moz. ufquequaque. Al. Superbi iniquè gerebant ufquequaque. Gr. is coódex. *. 52. Hilar. in hunc Pf. Memoratus fum judiciorum tuorum à fæculo: & exhortatus fum. Auguft. verò, Profp. & Caffiod. cum textu concinunt, & Gr. Ambrofius in eund. Pf. leg. Memor fui judiciorum tuorum, quæ à fæculo funt : me confolatus fum. Auguft. ubi fup. monet alios codices habere, exhortatus fum..... utrumque enim, inquit, po¬ tuit interpretari de verbo Græco, quod eft apṣxxúður. . 53. Sic eft in Pfalt. Corb. Ita etiam in Rom, exceptâ præp. pro, loco pra. Similiter in Pf. Vatic. ap. Hilar. Hilarius verò ipfe hab. Defecio animi tenuit me, à peccatoribus derelinq. &c. Caffiod. Defectio animi tenuit me■ pro, &c. fed Mfs. z. hab. pra. Ambrof. autem in eund. 59. Quoniam cogitavi vias tuas : & averti pedes meos in teftimonia tua. 60. Præparatus fum & 61. Funes peccatorum cir- 62. Media nocte furgebam ad Medio noctis furgam ad confiNOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. Pf. fic: Pufillanimitas detinuit me, à peccatoribus dereling. &c. Auguft. cum Profp. Tadium detinuit me, à peccatoribus relinquentibus, &c. Profp. derelinquentibus: ita quoque Auguft. epift. 93. to. 2. 242. f. at 1. de unit. Eccl. to. 9. 364. hab. relinquentibus ; utrobique conftanter, Tadium detinuit me à, &c. In Pfalt. Mediolan. & Mozar. Tadium tenuit me pro, &c. In Gr. 'Abuμla naтéXe ε με, από ἁμαρτωλῶν τῶν ἐγκαταλιμπανόντων, &c. V. 54. Concinit Hilar. unà cum Pfalt. Rom. Vatic. Corb. & Moz. Itidem Auguft. & Profp. cum Caffiod. fed Auguft. fubdit alios codices habere, in loco peregrinationis mea ita quoque legit Ambrof, cum Vulg. In Gr. & nó παροικίας με. tio mea Domine, dixi, cuftodire legem tuam : at 1. de ex- &c. . 58. Hilar. & Caffiod. Vulgate refpondent. Brev. Moz. habet Deprecatus fum faciem tuam de toto corde meo. &c. Dein Corb. miferere mihi. Ambr. in eund. Pf. Depreca→ bor vultum tuum Domine in toto corde meo: mif. mei fec eloquium tuum; at infra, 1064.a. 1066. b. fecundùm vers bum tuum. Auguft. cum Profp. Precatus fum faciem tuam in toto, &c. ut in Vulg. Gr. 'Edeur TE TOGOŵπY C in . 55. Similiter Ambr. in hunc Pf. col. 1072. d. Memor fui in note; fed addit Domine, ad vocem tui. Ita etiam Auguft. Profp. & Caffiod. cum Pfalt. Corb. Moz. & Gr. Hilarius verò cum Ambrof. in eund. Pf. col. 1053. d. Memor fui node, &c. Pf. è Mf. Vatic. ap. Hilar, hab. Memory..... xarà Tô Múzión Co. fui in morte nominis, &c. fed aperto mendo, ut reor. Nicetius epifc. c. 3. Spicil. to. 3. p. 3. c. Memoratus fum in nocle nominis tui Dom. &c. Vide infra ad y. 57. quæ notantur pro littera Hebr. Heth. V. 56. Vulgatæ confentiunt Ambrof. Profp. & Caffiod. in hunc Pf. cum Gr. Item Hilarius cum Pfalt. Rom. nifi quòd hab. ut fup. Hæc mibi facta eft. Auguft. in eund. Pf. fic: Hac facta eft mihi : quoniam juflitias fuas exquifivi; fed addit: Meliùs alii interpretati funt juftificationes; quia revera, non Nixaicoúvas, id eft, juftitias, fed &xadala Gracus habet, qua funt juftificationes. . 57. Litteram Hebræam Heth hîc præfigunt Hilar. Ambrof. & Caffiod. cum Vulg. Ap. Ambrof. interpretatione, Latina dicitur Pavor. In Pfalt. Rom. Vita. In omnibus autem codicibus fupradicta littera non femper appofita fuit eò loci. Audiendi funt hac de re Hilarius, & Ambrofius Hilar. quippe col. 286. f. feqq. ait : Plures Pfalmorum codices legentes, nos ita opinabamur, verfum qui oltava littera primus eft, id eft hunc, Portio mea Dom. &c. in fuperioribus feptima, litteræ octo verfibus contineri, quia ita in Latinis codicibus, atque etiam in nonnullis Gracis fcriptum continebatur ; & fanè abfolutior ita fenfus videbatur. Sed fecundùm. Hebræos emendatum apud Græcos Pfalmorum librum legentes, invenimus hunc verfum, non feptima littera noviffimum effe, fed octava primum. Similiter Ambrof. col. 1056. d. Codices, inquit, plerique hunc verficulum, Portio mea, &c. qui primus eft littera odava, ultimo loco littera habent feptima fed fecundùm Hebræos emendatus apud Græcos Pfalmorum liber hunc verfum docuit nos oclave littera copulandum. Deinde ordo ipfe, & numerus verfuum ita convenit, ut ab eo incipiat oltava littera : tum versum ita refert : Portio mea Dominus: fupra verò, Por . 59. Hilar. cum Pfalt. Moz. & Caffiod. Quia cogitavi vias meas : & converti pedes, &c. Pl. Vatic. apud Hilar. averte pedes meos. Corb. Quoniam cogitavi vias meas: avertisti pedes meos, &c. Ambrof. Aug. & Profp. in hunc Pf. Cogitavi vias meas : & averti pedes meos in, &c. Obfervat etiam Auguft. ibid. plures codices non habere, Quia cogitavi, ficut in quibufdam legitur, fed tan tummodo Cogitavi. Quod autem hic pofitum eft, inquit, & averti pedes meos, nonnulli habent, Quia cogitavi, & avertiti pedes meos. Pfalt. Rom. Fabri: Quia cogitavi viaš tuas: converti, &c. Rom. verò Martian. Quia cogitavi vias meas; Mediolan. & Carnut. vias tuas. Hieron. ad Sun. & Fret. to. 2. col. 659. c. ita fcribit: In Græco vias tuas legiffe vos dicitis, fed..... rediùs vias meas legitur: item ibid. In Gr. legiffe vos dicitis, & avertisti, fed & hoc fuperfluum eft. In ed. Rom. Aiexovicάube ràs idés CÉTÉSPETα TÙS, &c. Ita quoque habet Ambrofiana editio Mediolan. ecclefiæ; fic Æthiop. & Arab. fic etiam Apollon. . 60. Vulgate fuffragantur Hilar. Ambr. Aug. Profp. V.61. Ita legit Hilar. in hunc Pf. præter unum me VERSIO ANTIQUA. Es Mr. Sangerm, ad confitendum tibi, fuper judicia juftificationis tuæ. 1 63. Particeps fum ego omnium timentium te, & cuftodientium mandata tua. 64. Mifericordiâ tuâ Domine plena eft terra: THETH. juftificationes tuas doce me. 65. Et veritatem fecifti cum fervo tuo Domine, fecundùm verbum tuum. 66. Bonitatem, & difciplinam, & fcientiam doce me: quia mandatis tuis credidi. 67. Priufquam humiliarer ego deliqui propterea eloquium tuum ego cuftodivi. 68. Bonus es tu Domine: in bonitate tua doce me juftificationes tuas. 69. Multiplicata eft fuper me iniquitas fuperborum: ego autem in toto corde fcrutabor mandata tua. 70. Coagulatum eft ficut lacte cor meum: ego verò legem tuam meditatus fum. 71. Bonum mihi quòd humiliafti me: ut difcerem juftificationes tuas. IOTH. 72. Bonum mihi lex oris HEBR. tendum tibi, fuper judicia juftitia tua. Particeps ego fum omnium timentium te, & cuftodientium pracepta tua. Mifericordiâ tuâ Domine completa eft terra: pracepta tua doce me. TETH. Benefecifti cum fervo tuo Domine, fecundùm verbum tuum. Bonum fermonem, & fcientiam doce me: quia mandatis tuis cre didi. Antequam audirem ego ignoravi: nunc autem eloquium tuum cuf todivi. Bonus es tu, & beneficus: doce me præcepta tua. Applicabant mihi mendacium fuperbi: ego autem in toto corde fervabam pracepta tua. Incraffatum eft velut adeps cor meum, & ego in lege tua delecta bar. Bonum mihi quia afflictus fum, ut difcerem præcepta tua. Melior eft mihi lex oris tui, fu- #. 63. Concinit Hilar. in hunc Pf. Item Ambrof. Aug. #. 64. Malè hic interponitur littera Hebr. Theth in Mf. Sangerm. vide Not. feq. Hilarius fimiliter legit: Mifericordia taa Domine plena eft, &c. Accinunt Profp. & Caffiod. Pf. verò è M. Vatic. ap. Hilar. habet: Mifericordia Domini plena eft terra, &c. cui favet Gr. Alex. Ambr. autem cum Gr. ed. Rom. Mifericordia tua Domine plena eft terra, &c. Auguft. Mifericordiâ tuâ Domine..... & juftific. tuas doce me. #. 65. Hic reponitur littera Hebr. Therb apud Hilar. Ambrof. & Caffiod. Ejus interpretatio eft, Exclufio, fi Ambrof. fides; Bonum, fecundùm Pfalt. Rom. Addit Hilarius cum Profp. & Caffiod. Bonitatem fecifti cum fervo tuo, &c. Ambrof. verò col. 1080. e. cum Brev. Moz. leg. Jucunditatem fecifti, &c. Moz. Jocunditatem. Auguft. in eund. Pl. Suavitatem fecifti..... fecundùm verbum tuum; vel posius, inquit, fecundum eloquiam tuum tum addit: fed quod ait Gracus, xpusóτula, aliquando fuavitatem, aliquando bonitatem, noftri Interpretes tranftulerunt. Idem obfervat Ambr. ubi fup. 1082. a. & ipfe bonitatem legit, col. 1081. e. 1084. f. Pfalt. Corb. poft vocem Domine, fubdit, vivifica me fecundùm, &c. #. 66. Confentiunt Hilar. & Caffiod. in hunc Pf. unà cum Gr. Ambrof. verò in eund. legit: Jucunditatem, & difciplin..... quia in mandatis tuis credidi. Aug. cum Profp. Suavitatem, & eruditionem, & fcientiam..... quoniam mandatis (Profp. in mandatis) tuis credidi. Tum Auguft. ibid. Addidit autem & eruditionem, vel ficut codices plures habent, difciplinam : fed difciplinam, quam Græci appellant zaudslav, ibi Scriptura noftra ponere confueverunt, ubi intelligenda eft per moleftias eruditio, fecundùm illud quem enim diligit Dñus corripit, &c. Hac apud Ecclefiafticas litteras dici affolet disciplina, interpretata de Græco, ubi legitur παιδεία. .67. Sic in Pfalt. Rom. & Corb. quibus accinit S. Profp. ad verbum. Ita quoque Hilar. habet in eund. Pf. cum Caffiod. fed uterque tollit ego, ante cuftodivi. Ambrof. legit: Priufquam humiliarer ego deliqui propter hoc verbum tuum ego cuftodivi, Tum addit, col. 1082. f. Alia editio babet, Priufquam humiliarer ego nefcivi; unde putant aliqui quòd hominis anima hoc dicat, Priufquam humiliarer, ut in hoc lutum corporis introirem, tua qua non legeram mandara nescivi : fed quia LXX. Virorum fententias magis fequitur Ecclefia, & bic fenfus eft planior, 5 nikil offenfionis admittit ; ideo accipiamus humiliarer ita dictum, eò quòd peccato videatur humiliatus. Hieron. 1. 1. in ep. ad Eph. to. 4. 325. d. Antequam humiliarer ego peccavi. Auguft. Priufquam humil. ego deliqui: propterea verbum tuum, vel, inquit, ficut alii expreffiùs habent, propterea eloquium tuum cuftodivi. Gr. Пpo T8 μe Tandrabñvas éya éxuμμérиoa NIE TYTO TÒ XÓTIÓN Co spúnaka. . 68. Pfalt. Rom. Corb. & Moz. cum Caffiod. Bonus es tu Domine: 5 in bonitate tua, &c. ut fup. Itidem Pf. è Ms. Vatic. apud Hilarium: imo Hilarius ipfe, nifi quòd tollit voculam tu. Ambrof. verò cùm in hunc Pf. col. 1079. c. tum epift. 29. col. 906. f. ita legit: Suavis es Domine : in jucunditate tua doce me juftific. &c. at infra in eund. Pfalm. col. 1083. e. Bonus es Domine in bonitate tua doce me juftitias tuas. Auguft. cum Profp. Suavis es Domine: 5 in tua fuavitate doce me juftific. &c, mox August. vel ficut plures habent: Suavis es tu Domine ; aliqui etiam, Suavis es tu, vel Bonus es tu. S. Profp. leg. Suavis es tu Domine. Gr. Xpusos el Cù Kúеn & Χρησὸς εἶ Κύριε κ τη χρησότητί δίδαξόν με τὰ δικαιώματα (. *. 69. Confentiunt Hilar. Ambr. Aug. Profp. & Caffiod. &c. nifi quòd legunt cum Vulg. & Gr. in toto corde meo at Hieron. ep. ad Sun. & Fret. to. 2. col. 659. c. de hoc ita fcribit: In Graco, in toto corde meo legiffe vos dicitis; fed meo fuperfluum eft: abeft etiam meo Pfalt. Carnut. #. 70. Sic Hilar. in hunc Pf. cum Pf. ibid. præfixo: at ipfe in Pf. 67. col. 200. a. legit : Coagulavit ficut lac, &c. Ambrof. in eund. Pf. Coagulatum eft ficut lac..... eg♦ autem leg. tuam meditabar. Auguft. Coagulatum eft ut lac cor, &c. ut in textu. S. Profp. & Caffiod. Vulgatæ favent. In Gr. Ἐτυρώθη ὡς γάλα κ, &c. . 71. Ita legit Hilarius cum Caffiod. necnon Psalt. Rom. & Corb. In Moz. verò fic : Bonum mihi eft quòd bumiliafti me Domine : ut difcam, &c. Apud Ambrofium col. 1083. a. 1085. d. Bonum mihi quòd humiliafti me: ut difcam, &c. fed infra, col. 1148. c. legit : Bonum mihi est quòd bumiliatus fum: fimiliter epift. 2. & 73. to. 2. col. 760. e. 1079. c. Philaftr. Brix. de hæref. p. 718. h. Bonum mibi eft Domine quòd humiliafti me : ut difcam, &c. Apud Auguft. & Profp. ut in Vulg. In Gr. 'Aya9ór μos ὅτι..... ὅπως ἂν μάθω, &c. . 72. Hilar. Ambrof. & Caffiod. huic verfui postpo nunt litteram Hebr. Iod : at illi tres habent verfum ut |