23. Ecce virgo in utero habebit, & pariet fi- Ifai. 7. lium : & vocabunt nomen ejus Emmanuel : quod 14. eft interpretatum Nobifcum Deus.
24. Exfurgens autem Jofeph à fomno, fecit ficut præcepit ei angelus Domini, & accepit con- jugem fuam.
25. Et non cognofcebat eam donec peperit ANTIQUAM.
NOTE AD VERSIONEM lus Domini per vifum apparuit ei, dicens..... ne timeas fufci- pere Mariam uxorem tuam : quod enim in ea natum eft, de Sp. &c. In Mfs. SS. Mart. & Gat. Turon. quod enim ex ea nasci- tur, vel nafcetur: in Mf. Maj. Mon. ex ea natum eft. Græc. Vulgatæ fuffragatur. Mf. tamen 1. habet, paireTai Te Iw- up, pro sparn aura. Iren, 1. 3. c. 9. p. 184. d. Angelus Domini apparuit Jofeph in fomnis: & infra c. 16. p. 204. d. "ne timueris affumere Mariam conjugem tuam: quod enim habet in utero, de Spiritu fancto eft: fic etiam 1. 4. c. 23. p. 259. d. præter hoc, in ventre, ex Spiritu S. Tertul. 1. de carne Chr. p. 552. b. Et Angelus in fomnis ad Jofeph : Nam quod in ea natum eft, de Spiritu S. eft. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 288. a. Jofeph fili David, ne metueris affumere "Mariam uxorem tuam quod enim ex illa natum fuerit, de Spir. S. eft. Hilar. in Matth. 1. Jofeph fili David, noli timere accipere Mariam conjugem tuam. Ambrof. 1. 2. de Spir. S. col. 641. b. 652. c. Jofeph..... noli timere accip. Mariam uxo- Vem tuam quod enim ex ea nascetur, de Spir. S. eft: fimi- liter 1. de inftit. virg. 263. d. præter conjugem tuam. Auct. 1. de Spir. S. apud Ambrof. col. 607. e. Jofeph..... ne timue- ris accip. Mar. conjugem tuam: quod enim in ea generatum eft, de Spir. S. eft. Auct. op. imp. in Matth. p. 25. Hæc eo cogitante, apparuit ei Angelus in fomnis, dicens: Jofeph... ne timeas accip. Mar. conjugem tuam: quoniam quod nafce- tur ex ea, de Spir. S. eft. Vigil. Tapf. 1. 12. de Trin. P. 312. b. Hac autem eo cogit. ecce Ang. Dom. in fomnis vifus eft ab Jofeph, dicens illi: Jofeph..... ne timeas recipere Mariam uxorem tuam: quod enim ex ea nafcetur, de Spir. S. eft. Aug. 1. 2. de conf. Evang. to.3. col. 33. & 36. Vulg. confonat, fi- cut in confequentibus: at epift. 153. tò. 2. 527. e. habet: Hac eo cogitante, apparuit illi Angelus. Juvencus l. 1. p. 56. Talia tractanti, torpefcunt membra fopore. Mox ftertente, Dei vox eft audita monentis: Accipe conjugium nullo cum crimine pada, Spiritus implevit fando cui vifcera fetu.
. 21. Mf. S. Germ. 1. habet vocabit, non vocabis; Gr. καλέσεις ; Seld. 4. καλέση; Mont. & Laud. 5. καλέσεσι, tefte Millio. A Sangerm. 2. abfunt pofteriora verba, ipfe enim falvum faciet pop. &c. Cantabrig. fert: pariet autem..... vocabis..... ipfe enim falvabit pop. fuum de pecc. &c. Iren. 1. 4. c. 23. p. 259. d. textui Cantabrig. confonat, nifi quòd habet à peccaris; Mf. tamen Clarom. ibid. legit, & vocabi tur nomen ejus Jefus fupr. autem 1. 3. c. 16. p. 204. d. vocabis nom. ejus Jefum hic enim falvabit pop. fuum à pecca- tis fuis. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 288. a. pariet autem fil. & vocabis nom. ejus Jefum hic enim falvum faciet populum fuum à pecc. eorum. Hilar. in Pf. 66. col. 186. f. pariet au- tem fil. 5 vocabis nom. ejus Jefum: quia ipfe falvum faciet populum fuum à peccatis, abfque feq. eorum: fimiliter in Pf. 118. col. 305. c. præter hoc, ipfe enim falvum faciet: at in Pf. 51. col. 82. b. & cognominabis nomen ejus Jefum: ipfe enim falvum fac. populum fuum à peccatis. Ambrof. in Pf. 35. col. 767. c. pariet filium, & vocabit nomen ejus Jefum : & in Pf. 118. col. 1034. b. quia falvum faciet populum fuum. Auct. op. imp. in Matth. p. 26. & pariet filium: vocabifque nomen ejus Jefum: ipfe falvabit populum fuum à pecc. eorum. Gaud. Brix. ferm. 11. p. 961. g. vocabis nomen ejus, &c. ut in Vulg.
. 22. Mf. Cantabrig, habet: ut impleretur quod..... per Efaiam, &c. fimiliter in Mf. S. Germ. 1.per Efaiam. Græc. Vulgatæ confonat, ficut Iren. l. 4. c. 23. p. 259. d. at 1. 3. c. 21. p. 216. d. legit: Hoc autem factum eft, ut adimpleretur quod dictum eft ab Efaia propheta: Ecce, &c. & fupra c. 16. p. 204. d. Hoc autem factum eft, ut impleretur quod dictum est à Domino per Prophetam : Ecce, &c. Hieron. de opt. gen. terpr. to. 4. 252. f. Hoc autem totum factum eft, ut complereBur, &c. ut in Vulg. Auct. op. imp. in Matth. p. 26. ut impleretur; nec addit Isaiam : addit Leo M. fer. 22. & 28. in nativ. Dom. Auguftinus autem 1. 2. de conf. Evang. col. 36. nil differt à Vulg. ficut & fupra p. 33. nifi quòd ha
. 23. Mf. Corb. Ecce virgo in utero concipiet..... 5 vo- cabit nom. ejus Emmanuel, &c. S. Germ. 1. Ecce virgo in utero concipiet..... 5 vocabunt nom. ejus Emanubel, &c. Maj. Mon. fimiliter, in utero concipiet. Cantabrig. in uterb habebit..... vocabit nomen ejus Inmanuel, &c. Iren. 1. 3. c. 21. p. 216. d. Ecce virgo in utero concipiet : & l. 4. c. 23 ► p. 259. d. in utero accipiet..... vocabitur nomen ejus Emma- muel: at 1. 3. c. 16. p. 204. d. accipiet in utero..... 5 vocá- bunt nomen ejus Emmanuel : quod eft, Nobifcum Deus : & 1. 3. c. 9. p. 184. b. in utero accipiet..... & vocabunt nomen ejus Emman. quod eft interpretatum Nobifcum Deus. Tertul. l. I. cont. Prax. p. 857. d. cujus & vocabitur nomen Emmanuel : quod eft interpretatum Nobifcum Deus: & l. cont. Jud. c. 9. p. 141. b. c. quod interpretatur Nobifcum Deus. Novatianus de Trin. p. 1037. c. 1042. a. Ecce virgo concipiet, & pariet filium: vocabitis nom. ejus Emman. quod interpretatum eft Nobifcum Deus. Cypr. ep. 8. ad Mart. p. 17. b. Ecce virgo in uterum accipiet..... & vocabitis, &c. fimiliter 1. 2. Teftim, p. 287. c. & vocabitis ; cæt. ut in Vulgata. Ambrof. in Pf. 35. col. 767. c. Ecce virgo in utero accipiet..... & vocabitur nom. ejus Emmanuel: quod interpretatur, &c. Ita quoque l. de inftit. virg. p. 257. a. præter hoc, quod eft interpretatum. Hilar. 1. 2. de Trin. p. 801. c. Emmanuel, id eft, Nobifcum Deus. Hieron. in Matt. 1. to. 4. col. 8. c. Pro eo quod evan- gelifta Matthaus dicit, in utero habebit, in Propheta scri→ ptum eft, in utero accipiet : & l. de opt. gen. interpr. p. 252. f. relata lectione vulg. fubdit: quod LXX. tranftulerunt: Ecce virgo in utero accipiet, & pariet filium: & vocabitis, &c. & in Ifai. 7. to. 3.71.e. ad hæc, vocabis nomen ejus &c. addit: & LXX. reliqui fimiliter tranftulerunt; pro quo in Matthao fcriptum eft vocabunt, quod in Hebræo non babetur: rurfus ibid. In multis teftimoniis, inquit, qua Evangelifta vel Apoftoli de libris veteribus affumpferunt, cu- riofiùs attendendum est , non eos verborum ordinem fecutos effe, fed fenfum : unde & in præfenti loco, pro concipiet in utero, Matthaus pofuit in utero habebit; pro vocabis, vocabunt. Auguft. in Pf. 109. to. 4. 1232. a. Ecce virgo acci piet in utero..... & vocabunt, &c. ut in Vulg. Similiter f. 18. de civit. Dei, c. 46. to. 7. 529. c. at I. 1. de conf. Evang. to. 3. 18. c. Ecce virgo concipiet, & pariet fil. vocabunt, &c. lib. verò 2. col. 36. Ecce virgo in utero ha- bebit..... & vocabitur nomen ejus Emmanuel, &c. Maxim. Taurin. in homil. p. 5. f. Ecce virgo in utero accipiet, pariet: vocabunt, &c. Leo M. fer. 22. in nat. Dom. cum Junil. Afric. 1. 2. de part. div. leg. p. 22. Ecce virgo concipiet in utero..... & vocabunt, &c. Vigilius Tapf. 1. 3. de Trin. p. 222. a. 227. c. Ecce virgo in utero concipiet... & vocabis..... quod interpretatur, &c. Auctor op. imp. in Matth. Vulgatæ congruit, ficut & Græcum edit. Rom. apud quofdam tamen, ev yaspi neraι, pro ; & naré- ἐν γαςρὶ λήψεται, έξει καλές σεις, vel καλέσετε, pro καλέσεσι, f Millio fdes.
. 24. Mf. Cantabrig. Exfurgens autem Jofeph de fom- no, fecit ficut præcepit..... & fufcepit uxorem fuam. Corb. Exfurgens autem Jofeph à fomno, fecit ficut præceperat, &c. ut in Vulg. Similiter habet Sangerm. 2. ficut præceperat ; ultimò verò, & accepit Mariam conjugem fuam ; quod etiam eft in Ethiop. & Arab. tefte Millio. Ambrofius fimpliciter, accepit conjugem fuam. Auguft. 1. 2. de conf. Ev. to. 3. 33. e. & 36. c. concordat cum Vulg. & Græco. Auct. op. imp. in Matth. p. 26. Exfurgens autem Jofeph à fomno, accepit Ma riam conjugem fuam.
. 25. Mf. Sangerm. 1. Et non cognovit eam donec peperit filium: 5 vocavit, &c. Corb. verò: Et non cognovit eam donec peperit filium fuum primogenitum: & vocavit, &c. Cantabrig. Et non cognovit eam quoufque peperit filium primogenitum: & vocavit, &c. S. Germ. 2. Et non cognovit eam do→ nec peperit filium fuum unigenitum: 5 vocavit nomen ejus, &c. Maj. Mon. & vocabunt nomen ejus, &c. Græc. Vulgatæ confonat, A Mf, tamen Barb. 1. & Copt, abest hoc, auTns
filium fuum primogenitum : & vocavit nomen ejus lium: & vocavit nomen ejus Jefum. Jefum.
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Tor palóroxer, tefte Millio. Apud Ambr. etiam 1. 2. in Luc. col. 1284. a. & 1. de instit. virg. col. 257. f. 258. d. fimpliciter: Non cognovit eam donec peperit filium. Item apud Hilar. in Matth. 1. Non cognovit eam donec peperit. Apud Auct. verò op. imp. in Matth. p. 26. Et non cognovit eam donec peperit fil. fuum primogenitum. Apud Aug. 1. 2. de conf. Evang. col. 33. & 36. Et non cognofcebat eam, &c.
ut in Vulg. Ad hanc autem vocem primogenitum, Hiero- nymus, comm. in Matth. ait : Ex hoc loco quidam perver↳ filimè fufpicantur, & alios filios habuiffe Mariam, dicentes primogenitum non dici, nifi qui habeat 5 fratres. Fortè ne quis in hunc errorem induceretur, nonnulli fcribæ fuum primogenitum abftulerunt.
Um ergo natus effet Jesus in Bethlehem Juda in diebus Herodis regis, ecce Magi ab oriente venerunt Jerofolymam,
2. dicentes: Ubi eft qui natus eft rex Judæorum? vidimus enim ftellam ejus in oriente, & venimus adorare eum.
3. Audiens autem Herodes rex, turbatus eft, & omnis Jerofolyma cum illo.
4. Et congregans omnes principes facerdotum, & Scribas populi, sciscitabatur ab eis ubi
5. At illi dixerunt ei: In Bethlehem Judæ : Sic enim fcriptum eft per Prophetam :
Mich. 5. 6. Et tu Bethlehem terra Juda, nequaquam minima es in principibus Juda: ex te enim exiet Joan. 7. dux, qui regat populum meum Ifraël.
VERSIO ANTIQUA
Um ergo natus
natus effet Jefus in Bethleem ci- Ex MJ. Colbert; vitate Judææ, in diebus Herodis regis, ecce Magi ab oriente venerunt in Jerofolymam, 2. dicentes: Ubi eft qui natus eft rex Judæorum? vidimus enim ftellam ejus in oriente, & venimus adorare eum.
3. Audiens autem rex Herodes, turbatus eft, & omnis Jerofolyma cum eo.
4. Et congregavit omnes principes facerdotum, & Scribas populi, & interrogavit ab eis ubi Chriftus nafcitur.
5. At illi dixerunt: In Bethleem Judææ : Sic enim dictum eft per Prophetam :
6. Et tu Bethleem Judææ, non es minima inter principes Juda : ex te enim exiet dux, qui regat populum meum Ifraël.
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
*. 1. Mfs. Corb. & Sangerm. 2. Cùm ergo natus effet Jefus in Bethleem Juda, &c. ut in Vulg. S. Germ. I. in Beth leem civitatem Judæa, &c. Cantabrig. Jefu autem nato in Bethleem Judaa..... in Hierofolyma. Ita quoque in Græco. Tertul. I. de idol. p. 9. b. ait: Magi 5 aftrologi ab oriente venerunt. Cypr. 1. 2. Teftim. p. 289. c. & 297. b. Et cùm Jefus natus effet in Bethleem Judæ, &c. ut in Vulg. Augufti- nus l. 2. de conf. Evang. to. 3. p. 33. f. Cùm ergo natus effet Jefus in Bethleem Judæ, &c. ut in Vulg. Sic etiam hab. Se- dulius 1. 2. oper. pafch. c. 4. p. 477. h. Item Auct. op. imp. in Matth. hom. 2. deletâ voculâ ergo. Accinit Vigil. Tapf. 1. cont. Varimad. p. 738. a. at infra p. 739. e. legit: Cùm ergo natus effet Jefus in Bethleem Juda in civitate David, ecce Magi, &c. ut in Vulg. Auct. 1. de Judaica incred. p. 569. Cùm autem natus effet Jefus in Bethleem Juda in diebus..... ec- ce Magi ab oriente venerunt in Jerofolymam. Maxim. Taurin. in homil. p. 9. & 11. a. ecce Magi ab oriente advenerunt Jero- folymam. Juvenc. 1. 1. p. 57. e.
Gens eft Eoi, Phebo orto proxima, regni ; Aftrorum folers ortufque obitufque notare: Hujus primores nomen tenuere Magorum: Hinc leti proceres Solymas per longa viarum Deveniunt, regemque adeunt, &c.
✯. 2. Ms. Cantabr. habet: ejus ftellam in oriente, & ve- nimus adorare ei; quibus Gr. favet. Mf. verò Maj. Mon. venimus cum muneribus adorare eum. Ita quoque legit Cypr. 1. 2. Teftim. p. 289. c. at infra p. 297. b. Vulgatæ confo- nat; ficut Iren. l. 3.c. 9. p. 184. b. August. 1.2. de conf. Evang. to. 3. 33. f. 38. a. Sedulius 1. 2. oper. pafch. c. 4. p. 477. h. Auctor op. imp. in Matth. p. 27. & Auct. 1. de Ju- daica incred. p. 569. Maximus verò Taurin. p. 9. g. 11. a. vidimus ftellam ejus in oriente, venimus ad eum; Gr. ἤλθομεν προσκυνῆσαι αὐτῷ· Seld. 4. cum ed. Ald. αυτόν. Vide fis Hilar. in Pf. 2. n. 24. col. 39. a. & Zenonem Veron. 1. 2. p. 151.c. Juvencus 1. 1. p. 57. e. fic pergit:
Qua regio imperio puerum Judæa teneret. Progenitum, (al. Jam genitum,) 5 fefe ftella fulgentis
Cantabrig. Et congregans omnes principes..... interrogabat ubi Chriftus nafcitur. Corb. Et congregans omnes princip....... & interrogavit ab eis ubi Chriftus nafceretur. Græc. Vulgata favet; in Mfs. tamen Lin. Laud. 5. & Bodl. 6. deeft an ave Tay, ab eis, ficut à Cantabr. tefte Millio. Auctor op. imp. in Matth. p. 29. legit: Convocavit autem principes fac. & Scribas ,& interrogavit ab eis ubi Chriftus nafceretur. Sedu lius 1. 2. oper. pafch. c. 4. p. 477. h. fcifcitavit ab eis ubi Chr. nafceretur. Item ap. S. Leon. f. 3. p. 89. f. nafceretur ¿ in Gr. Yewarai. Juvenc. l. 1. p. 57. e.
Territus Herodes, vatum legumque peritos, Quique prophetarum veterum præfagia nofcunt, Imperio accitos jubet omnia quærere (al. acquirere) legis Quis (al. Quâ) pateat, quæ fint genitalia menia Chrifto,
Omnia venturum fpondent quem oracula vatum.
. 5. Mf. Cantabrig. Qui autem dixerunt ei: In Betha leem Judæa, &c. ut in Vulg. Sangerm. 1. & Corb. delent voculam ei; delet pariter ei, Sangerm. 2. qui hæc verba, per Prophetam, alia manu fcripta exhibet. Mf. Sa Gat. habet, In Betlem Juda; tollitque per Prophetam. Maj. Mon. In Betleem Juda: Sic enim fcriptum eft per Prophe tam, dicentem. Gr. Vulgatæ confonat, nifi quòd fcribit Tus 'Isaías, loco Juda. Auctor op. imp. in Matth. p. 29. At illi dixerunt: In Bethleem Juda: Sic enim dictum eft per Prophetam. Item Sedul. I. 2. oper. pafch. c. 4. p. 477. ha Dixerunt: In Bethl. Juda, &c. ut in Vulg. At Hieron. in Matth. 2. to. 4. 9. a. legit, In Bethleem Judaa ; fed addit: Librariorum hic error eft: putamus enim ab Evangelifta primùm editum, ficut in ipfo Hebraico legimus, Judæ, non Judaa : & 1. de opt. gen. interpr. to. 4. 253. a. In eodem Evangelifta legimus, inquit, Herodem ad adventum Magorum fuiffe turbatum, Scribifque & Sacerdotibus congregatis, fcifcitatum ab eis ubi Chriftus nafceretur ; illofque refpondiffe: In Bethleem Juda: Sic enim fcriptum eft in Propheta: & in Mich. 5. to. 3. col. 1531. b. Refpondiffe narrantur : In Beth* leem terra Juda. Vide Juvencum in fine . feq.
. 6. Itidem in Mfs. Cantabrig. & Sangerm. 1. nifi quòd in illo legitur non minima es; in ifto princeps, non dux ; in Mrs. S. Gat. & Maj. Mon, rex. In Corb. verò, Et tu Bethleem terra Judæorum, nunquid minima es in principibus Juda? ex te enim exiit dux, qui reget pop. meum Ifraël. Græc. cum Vulgata concinit, nifi exceperis vocem véμow, ducibus, vel rectoribus, pro principibus, quæ idem valent. In cod. 2. Roberti Steph. habetur fup. interrogaεἰνὲ, μὴ ἐλαχίση εἴ, non εδαμώς ἐλαχίση εἶ, quod in Vatic. Tertullianus 1. adv. Jud. c. 13. p. 146. a. legit: Et tu Bethleem, non minima es in ducibus Juda : ex te enim exies
VERSIO ANTIQUA.
7. Tunc Herodes vocavit ad fe occultè Magos, & diligenter exquifivit ab eis tempus, quando paruit eis ftella :
8. & mifit illos in Bethleem, dicens: Ite, & interrogate diligenter de puero : & cùm inveneritis, renuntiate mihi, ut & ego veniam, & adorem illum.
9. Qui cùm audiffent regem, abierunt : & ecce ftella, quam viderant in oriente, antecedebat eos, ufquedum venit, & ftetit fupra puerum. 10. Videntes autem ftellam gavifi funt gaudio magno valde.
II. Et intrantes in domum, invenerunt puerum cum Maria matre ejus, & procidentes adoraverunt eum : & apertis thefauris fuis obtulerunt ei munera, aurum, thus, & myrram.
12. Et admoniti in fomnis ne redirent ad Herodem, & per aliam viam reverfi funt in regionem fuam.
13. Qui cùm receffiffent, ecce angelus Domi
9. Qui cùm audiffent regem, abierunt : & ecce ftella, quam viderant in oriente, antecedebat eos, ufquedum veniens ftaret fupra, ubi erat puer. 10. Videntes autem ftellam gavifi funt gau dio magno valde.
II. Et intrantes domum, invenerunt puerum cum Maria matre ejus, & procidentes adoraverunt eum : & apertis thefauris fuis obtulerunt ei Pfalm. munera, aurum, thus, & myrrham.
12. Et refponfo accepto in fomnis ne redirent ad Herodem, per aliam viam reversi sunt in regionem fuam.
13. Qui cùm receffiffent, ecce angelus Domi
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
dux, qui pafcat pop. meum Ifraël. Hilar. in Pf. 131. col. 452. c. Et tu Bethleem Juda, non es minima inter principes Juda: ex te enim exiet, qui reget pop. &c. Ambrof. 1. 2. de Abr. c. 3. col. 318. a. Et tu Bethleem, non es minima inter principes Juda ex te enim exiet princeps, qui regat pop. meum: fimiliter in Pf. 35. col. 767. d. adjuncta voce Ju- dææ, ad Bethleem: ita rurfum 1. 3. in Luc. col. 1326. f. ad. dito infuper Ifraël, in fine: at epift. 70. col. 1065. b. hæc habet: In libro Prophetico invenimus onlyosos el, id eft, in paucioribus es. In Matthæo autem: Et tu Bethleem domus Juda, non es in paucioribus. Ibi domus Juda, hîc domus Ephrata. Hieron. in Mich. 5. to. 3. 1531. c. & 1. de opt. gen. interpr. to. 4. 253. a. Et tu Bethleem terra Juda, ne- quaquam minima es in ducibus Juda: ex te enim egredietur dux, qui regat pop. meum Ifraël. Leo M. fer. 31. & 33. p. 89. f. 92. c. Et tu Beth. terra Juda, non es minima inter principes Juda ex te enim exiet princeps (al. dux,) qui regat, &c. Auct. op. imp. in Matth. p. 30. Et tu Bethl, terra Juda, non es minima inter principes Juda, &c. ut in Vulg. nifi quòd addit ex Mich. 5. diefque ejus à diebus fæculi. Vigil. Tapf. I. cont. Varimad. p. 732. c. Et tu Bethl. terra Juda, nequaquam minima es in millibus Juda: ex te enim prodiet rex, qui regat pop. m. Ifr. Junilius Afric. 1. 2. de partib. div. leg. c. 22. Et tu Bethleem civitas Juda, nullo modo minor es in civitatibus Juda: ex te enim prodiet dux, qui reget pop. m. Ifraël. Similiter apud Sedul. I. 2. oper. pafch. p. 477. h. qui reget. Juvencus l. 1. p. 57. e. hunc verficulum cum præcedenti ita exprimit :
Tunc manifeftatur Bethlem quòd manibus illum Progigni maneat, cui facram ducere plebem Ifraelitarum facra virtute neceffe eft.
. 7. Mf. S. Germ. 1. Tunc Herodes occultè vocavit Ma- gos, diligenter exquifivit ab eis tempus, quando apparuit eis ftella. Cantabrig. Tunc Herodes occultè vocans Magos, exquifivit ab eis tempus apparentis ftella. S. Gat. Tunc He- rodis clam vocavit Magos, diligenter exquifivit ab eis, &c. ut in Vulg. Græc. Mf. Cantabrigienfi favet. Auguft. 1. 2. de conf. Evang. Vulgatæ ; ficut etiam Sedul. 1. 2. oper. pafch. c. 4. p. 477. h. detracto uno diligenter. Auct. op. imp. in Matth. p. 30. legit: Tunc vocavit occultè Magos, 5 dili- genter exquifivit tempus, quando apparuit eis stella.
. 8. Cantabrig. M. & mittens eos in Bethleem, dixit eis: Euntes interrogate..... cùm autem inveneritis..... ut & ego veniens adorem ei. Ita quoque in Græco eft, deletâ voculâ eis, poft dixit. Mf. S. Germ. I. concordat cum textu Colbertino. Sangerm. 2. & S. Gat. habent, interro- gate dilig. de puero hoc; addit codex S. Gat. & cùm inve- neritis eum; ultimòque, ut & ego veniam, & adorem. Auct. op. imp. in Matth. p. 29. & ait illis: Ite, videte de puero: cùm inveneritis, renuntiate mihi, ut & ego ve- niens adorem eum : & infra p. 32. exquirite de puero, ut & ego veniam, adorem eum. Auguft. I. de conf. Evang. P. 37. & Sedul. I. 2. oper. pafch. c. 4. p. 477. h. Vulgatæ accinunt. Juvenc. 1. 1. p. 57. e.
Tunc jubet Herodes Perfas pertendere greffum, Inventumque fibi puerum monftrare colendum.
. 9. Mf. S. Germ. 1. textui Colb. confonat, nifi quòd habet, ftella, quam viderunt in orientem. Cantabrig. fic: Qui autem audientes regem, abierunt : & ecce ftella, quam viderant in oriente, præcedebat eos donec venit, & ftetit fupra puerum. Auctor op. imp. in Matth, p. 30. & ecce fiel
la, quam viderant in oriente, præcedebat (inf, antecedebat) eos, ufquedum venit, & ftetit fuper caput pueri. Auct. 1. de promiff. p. 3. col. 173. d. ecce flella, quam viderant Magi in oriente, praibat eos, donec venit, 5 fletit fupra locum, ubi erat puer. Maxim. Taurin. in homil. p. II. c. donec ve- nit, & ftetit fupra, ubi erat puer. Auguft. 1. de conf. Evang. col. 37. & Sedul. 1. 2. oper. pafch. c. 5. p. 478. c. Vulgate accedunt, & Græco. Juvenc. 1. 1. p. 57. f.
Ecce via (al. iteris) medio ftellam percurrere cernunt Sulcantem flammis auram, quæ in culmine fummo Reftitit, & pueri luftrata habitacula monftrat. #. 10. Mr. S. Germ. 2. Videntes ftellam Magi gavifi funt, &c. Auct. op. imp. in Matth. p. 31. Et videntes ftel- lam gavifi funt, &c. Auguft. 1. de conf. Evang. 37. g. & Sedul. 1. 2. oper. pasch. c. 5. textui accinunt, cum Græco. Auct. 1. de promiff. p. 3. col. 173. d. delet valde. Juvencus, 1. 1. p. 57. f.
Gaudia magna Magi gaudent ( al. Magis\redeunt,) fi- dufque falutant.
. 11. Mf. S. Germ. 1. fcribit procedentes, veterum more, non procidentes ; & murram non myrram; cæt. ut in Vulg. Cantabrig. Et venientes in domum, viderunt pue- rum cum Maria matre fua, & cadentes adoraverunt ei: 5 aperientes thefauros fuos, obtul. ei mun. aurum, & thus,
fmyrram. Græc. textui Cantabr. congruit, excepto tan- tum verbo supov, invenerunt, pro viderunt ; fed Mfs. plu- res habent sidov, tefte Millio. Tertul. de idol. c. 9. p. 241. b. Thus, myrrham, 5 aurum infanti tunc Domino obtule runt. Auct. 1. de promiff. p. 3. col. 173. d. Ingressi itaque, invenerunt puerum, & matrem ejus: apertifque thefauris. obtulerunt ei munera, aurum, thus, myrrham. Auct. op. imp. in Matth. p. 31. Et intrantes domum, viderunt puerum, & matrem ejus, & adoraverunt eum: fubinde. apertis enim thefauris fuis, &c. ut in Vulg. Vigilius Tapf. 1. cont. Varimad. p. 738. a. Et intrantes in domum, inve- nerunt puerum, & Mariam matrem ejus : 5 apertis, &c. Arnob. annot. in Evang. p. 330. f. aperientes thefauros fuos obtulerunt, &c. Juvenc.1. 1. p. 57. f.
At poftquam puerum videre fub ubere matris, Dejecti prono texerunt corpore terram : Submifique fimul mox myftica munera promunt ; Aurum, thus, myrrham, regique, Deoque, bominique Dona ferunt, &c.
. 12. Mf. S. Germ. 1. Et admoniti in fomnis ne redirent ad Herod. per aliam viam reverfi funt in fuam regionem. Cantabrig. Et moniti per fomnum non reverti ad Eroden, per aliam, &c. S. Gat. & Maj. Mon. fed per aliam viam reverfi funt, &c. Græc. textui Cantabr. accedit; Auguft. 1. 2. de conf. Evang. p. 33. g. Vulgatæ ; infra tamen 38. a. legit, regreffi funt in reg. fuam. Auct. op. imp. in Matth. Et admoniti in fomnis ne redirent, &c. ut in Vulg. Arnob. annot. in Evang. p. 330. f. Et refponfo moniti funt in fomnis ne reverterentur ad Herodem, fed per aliam viam regreffi funt. Vide fis Tertul. de idol. c. 9. p. 241. b. & Hilar. 1. 2. de Trin. 801. d. & in Matth. 2. col. 613. b. Juvenc. 1. 1. 57. f.
totam mox borrida fomnia noctem Sollicitant, favumque jubent vitare tyrannum : Denique diverfis Herodis callibus aulam Diffugiunt, patriamque Magi rediere latentes.
#. 13. Mfs. S. Germ. 1. & S. Gatiani cum textu Colb.
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM. concinunt. Mf. verò Maj. Mon. ultimò habet: quærat pue- rum iftum ad perdendum eum. Cantabrig. lifdem autem re- tedentibus, ecce ang. Dom. apparuit in vifu Jofeph, dicens : Surgens fufcipe puerum, matr. ejus, & fuge in Egy- & pro, efto ibidem quoufque tibi dicam. Incipit enim Hero- des quærere puerum ut perdat eum. Græc. textui Cantabrig. magis accedit, nifi quòd pro incipit, habet uxas. Hilar. in Matth. 2. col. 612. b. Cùm tranfire, inquit, Jofeph ad Egyptum admonetur, ita dicitur: Accipe puerum, & ma- trem ejus. Auct. op. imp. in Matth. Qui cùm receffiffent..... in fomnis Jofeph, dicens: Tolle puerum, &c. ut in Vulg. uf que ad Egyptum. Auguft. 1. 2. de conf. Evang. col. 38. nil differt ab ipfa. Auct. verò 1. de promiff. p. 3. col. 174. b. legit: Angelus Domini apparuit Jofeph in fomnis, dicens: Surgens accipe puerum, 5 matrem ejus, & fuge in Ægyptum. Quafiturus eft enim Herodes puerum ut eum perdat.
mittens interfecit, &c. ut in Vulg. Græc. textul Cantabr. favet. Cod. S. Germ. 2. fcribit, ab immatu; Cypr. epift. 56. p. 92. b. à bimatu & infra. Lucif. Cal. I. 1. & 2. pro S. Athan. p. 201. c. legit: Tunc Herodes, cùm videret quia delufus eft à Magis, iratus eft vehementer, 5 mifit occide- re omnes infantes in Bethleem, &c. ut in Vulg. Maximus Taurin. in homil. p. 11. c. Herodes contemptus à Magis, iratus eft valde, mifit, & occidit omnes pueros, qui erant in Bethleem, à bimatu & infra. Auct. op. imp. in Matth. p. 32. Tunc Herodes videns quoniam delufus effet à Magis iratus eft vehementer : paulòque poft mifit, & occidit omnes pueros in Bethleem, & in omnibus finibus ejas, à bimatu 5 infra, &c. Juvenc. 1. 1. p. 57. g.
. 14. Mf. S. Germ. 1. Surgens autem Jofeph, accepit puerum matrem ejus nocte, & abiit in Ægyptum. Cantabrig. Qui autem exfurgens, accepit pueram & matrem ejus per noctem, feceffit in Egyptum. Sangerm. 2. nocte feceffit in Egyptum. Maj. Mon. & fugit in Egyptum. Auguft. 1. de conf. Evang. p. 38. Vulgatæ favet; Græc. verò textui Cantabrigienfi. Juvencus 1. I. p. 57. f.
Ipfum etiam puerum monitis cæleftibus altusz Egyptum cum matre fimul transportat Iofeph.
. 15. Mf. S. Germ. 1. fimiliter habet cum Colb. Et erat ibi ufque ad confummationem Herodis, &c. Cantabrig. & S. Gat. ufque ad mortem Herodis, &c. Gr. ws TS TEXEUTйs, &c. fubinde Mf. Cantabr. ut compleretur quod dictum eft..... De Egypto, &c. Irenæus l. 3. c. 9. p. 184. uti adimpleatur quod dictum eft..... Ex Egypto, &c. ut in Vulg. Item apud Ambrof. 1. de Jof. c. 8. col. 500. b. Ex Egypto vocavi filium meum. Apud August. 1. 2. de conf. Evang. col. 38. omnia ut in Vulg. ufque ad finem capitis. Huc autem redeunt quæ Hieron. ait 1. de Script. Eccl. to. 4. p. 2. col. 102. f. Animadvertendum quòd ubicunque Evangelifta (Matthæus ) five ex perfona fua, five ex perfona Domini Salvatoris, Veteris Scriptura teftimoniis abutitur, non fequatur LXX. Translatorum auctoritatem, fed Hebraicam, è quibus illa duo funt: Ex Ægypto vocavi filium meum : &, Quoniam Nazaraus vocabitur : & ad hunc Matth. 2. locum, Ex Egypto, &c. col. 9. d. Refpondeant, inquit, qui Hebræorum voluminum denegant veritatem, ubi hoc in LXX. legazur Interpretibus? quod cùm non invenerint, nos eis dicemus, in Ofee propheta fcriptum rurfum epift. ad Damaf. to. 4. 146. b. İllud neque in Græcis, neque in Latinis codicibus poffumus invenire: Ex Egypto vocavi filium meum. « Univerfi autem difcriminis cardo, inquit Mo>> rinus 1. 1. exercit. 3. c. 5. p. 79. unam fuper litteru>>lam apud Hebræos vertitur : legit enim S. Evangelifta be» ni, filium meum; LXX. benau, filios ejus : hi litteram vau » afcifcendam judicaverunt, ille rejiculam; quod pofterius » Judæi huc ufque obfervant. »
. 16. Mr. S. Germ. 1. Tunc Herodis, ut vidit quoniam inlufus eft à Magis, iratus eft valde, 5 mittens occidet omnes pueros, qui erant in Bethleem Judæa, & omnibus regionibus ejus, à bimatu, &c. Cantabrig. Tunc Herodes videns quia delufus eft à Magis, iratus eft valde, 5
At ferus Herodes fibimet fuccedere credit, Quem callens aftris quafiffet cura Magorum: Quorum præcauto difceffu follicitatus, Crudeli tinxit Bethlemica compita cæde ; Infantes mandans, teneroque fub ubere plebem Innocuam, in finubus rigido fuccumbere ferro. al. Infantes cundos, teneramque fub ubere plebem Evellit ferro, nullo fub crimine culpa.
. 17. M. Cantabrig. Tunc completum eft quod dillum eft à Domino per Hieremiam, &c. Græc. Vatic. Tóte éta palu To pubèr UTO 'Iepeμís, &c. Cod. verò 2. Rob. Steph. VTÒ Kuple dia Ispeμ. &c. Juvencus l. 1. p. 57. g. Hac etiam cades olim præfcripta manebat: Nam pius hanc Vates, divino numine doctus, Complerat, al. Complorat, &c.
. 18. Mf. Cantabrig. Vox in Rama..... ploratio, & planctus, & ululatus multus: Rachel plangens filios, &c. ut fup. Græcè fimiliter, puros, xxautμès, i odupμòs to- aus à Mfs. tamen quibufdam abeft hoc, puvos, fi Mil- lio fides; à Corb. Lat. abeft multus. Apud Hilar. in Matth. 2. col. 613. d. omnia ut in Vulg. Apud Ambrof. in Pf. 37. col. 819. c. Vox audita eft in Rama, fletus, & ululatus mul- tus: Rachel plorans, &c. ut fup. at epift. 70. n. 9. col. 1064. e. Vox in Rama audita eft Rachel plorantis filios fuos. Auct. 1. de promiff. p. 3. col. 174. c. Vox in Rama audita eft fletus, ululatus: Rachel plorans filios, &c. Auctor op. imp. in Matth. p. 33. Vox in Rama audita eft, ploratus, ululatus. Hieron. in Jerem. 31. col. 679. a. Nec juxta He- braïcum, inquit, nec juxta LXX. Matthæus fumpfit tefti- monium: legimus enim in eo poft defcriptionem infantium ne- cis: Tunc impletum eft quod dictum eft per Jeremiam proph. dicentem: Vox in Rama audita eft, ploratus, & ululatus multus: Rachel Alentis filios fuos, & noluit, &c. Ex quo perfpicuum eft Evangeliftas & Apoftolos nequaquam ex Hebræo interpretationem alicujus fecutos, fed quafi Hebræos ex Hebræis, quod legebant Hebraicè, fuis fermonibus expreffiffe. Juvencus l. 1. p. 57. g. hunc verficulum fic reddit: mifero fobelis pro funere matres Horrendis graviter cælum pulfare querelis.
. 19. Ms. Cantabrig. ecce angelus Domini paruit in fomnis Jofeph, &c. Corb. & Sangerm. 2. ecce apparuit angelus Domini in fomnis Jofeph, &c. Sangerm. 1. ecce angelus Domini apparuit Jofeph in fomnis, &c. Auctor op. imp. in Matth. p. 33. Vulgate fuffragatur. Gr. id aylenes Kepis xat'örap palvela, rỡ 'Iwonp, &c. Juvencus l. 1. p. 7.81
Ex Mf. Colbert. mini apparuit in fomnis Jofeph in Ægypto, 20. dicens: Surge, accipe puerum, & matrem ejus, & vade in terram Ifraël : defuncti funt enim, qui quærebant animam pueri.
21. Et furgens Jofeph, accepit puerum, & ma- trem ejus, & venit in terram Ifraël.
22. Audiens autem Jofeph quòd Archelaus in Judæa regnaret pro Herode patre fuo, timuit illò ire: & admonitus in fomnis, feceffit in partes Galilææ.
23. Et venit, & habitavit in civitatem, quæ vocatur Nazareth: ut adimpleretur quod dictum eft per Prophetam : Quoniam Nazaræus vocabitur.
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
Aft ubi fopitus furor eft, & fava tyranni Infantum borribili feritas fatiata cruore, Exftinxiffè putat cundos, quos primus & alter Annus latiferi miferè fupprefferat avi ; Mirandis rurfum devinctus membra fopore.
. 20. Mf. Cantabrig. dicens: Surgens accipe puerum... 5 abi in terram Ifraël : mortui funt enim, qui quærebant ani- mam pueri. Ita quoque in Græco. Hilar. I. 10. de Trin. col. 1073. c. nil difcrepat à Vulgata : in Matth. verò 612. b. Revertere cum puero, & matre ejus. Auctor oper. imperf. in Matth. legit dicens: Accipe puerum, matrem ejus, & revertere in terram Juda : defuncti funt enim, qui, &c. at infra ponit, vade in terram Ifraël. Auguft. Enchirid. to. 6. col. 213. e. mortui funt enim, qui quærebant animam pueri: Mf. Sangerm. 1. animam pueri perderes quod verb. perdere, nullibi additur, neque in Græcis, neque in Lati- nis aliis. Juvencus l. 1. p. 57.g. fic pergit:
Jofeph, , urgetur monitis Mariam, puerumque Egypto ad patriam velare.
. 21. Mf. Corb. Qui furgens, accepit, &c. S. Germ. 1. Et furgens, accepit, &c. S. Germ. 2. Et confurgens, accepit, &c. Gr. Ὁ δὲ ἐγερθεὶς, ( Colb. 8. διεγερθεὶς) παρέλαβε, &c. Vide fis Hilar. in hunc loc. col. 614. b. Mutilus autem eft hic Mf. Cantabrig, ufque ad v.8. capitis feq.
#. 22. Mr. S. Germ. 1. Audiens autem quòd Archelaus regnaret in Judaam........... timuit illuc ire, &c. Similiter San
germ. 2. timuit illuc ire; ficut & Mfs. S. Gat. & Maj. Mon. Græcum textui S. Germ. favet. Auctor oper. im- perf. in Matth. legit : admonitus autem in fomnis, feceffit, &c. Hilarius in eund. loc. col. 614. b. dicit: Et revertens, cùm Archelaum Herodis filium regnare audiffet, timuit eò ve→ nire: 5 per angelum monetur ut in Galilæam tranfeat, & in regionis ejus civitate Nazareth inhabitet.
#. 23. Mf. S. Germ. 1. Et venit, & habitavit in civita- te..... ut adimpleretur quod dictum eft per Prophetas, &c. San- germ. 2. Et veniens habitavit in civitatem..... ut implere tur..... per Prophetas, &c. ut in Vulg. Ita quoque in Græco eft: Mf. tamen 1. Bodlei. habet fingulariter, dia 18 Пegpu- T8, tefte Millio; & Corb. Lat. per Prophetam ; quæ etiam lectio eft Mf. Colb. fupra. Sed Hieron. priorem tuetur in Comment. dicens: Nunc autem pluraliter Prophetas vo cans, oftendit fe non verba de Scripturis fumpfiffe, fed fenfum. Similiter Auct. op. imp. in Matth. relato Vulgatæ verfu, fubdit: Dum dicit per Prophetas, non per Prophetam, ma- nifeftat quòd non certam auctoritatem Prophetia protulit, fed fenfum Prophetarum colligens, dixit, &c. Non omittendum etiam quod Hieron. in ep. ad Damaf. to. 4. 146. b. ait, hunc Matthæi locum, ut compleretur quod dictum eft per Pro- phetas : Quoniam Nazaraus vocabitur: neque in Gracis, ne- que in Latinis codicibus fe potuiffe invenire: vide etiam in Ifai. x1. 6. col. 99. b. necnon Morinum hac de re, l. 1. exercit. 3. c. 5. n. 12.
NOTE AD VERSIONEM ANTIQUAM.
. 1. Mf. S. Germ. 1. In illis diebus venit, &c. S. Germ. 2. In illis autem diebus, &c. fubinde ipfe cum Mfs. S. Gat. & Maj. Mon. in deferto Juda. Græc. cum Vulgata concinit. Hilar. in Matth. 3. col. 614. d. legit: In diebus illis venit Johannes pradicans in def. Judaa. Similiter Auct. op. imp. in Matth. addita voce Baptifta, ad Johannes.
. 2. Mí. S. Germ. 2. ipfo initio delet ; tollit pariter Hilar. in Matth. 614. d. Tertul.l. de pœnit. c. 2. p. 165.c. legit: Pænitentiam initote : jam enim falus nationibus appropinquabit. Ambrof. in Pf. 118. col. 1239. e. cum Hilar. ubi fupra, Pænitentiam agite: appropinquavit enim regn. cælor. Similiter Auct. op. imp. in Matth. p. 34. & 41. præter appropinquabit.
3. Mf.S. Germ. I. Hic eft enim, de quo dictum eft per Ifaiam, &c. ut in Vulgata. S. Germ. 2. Hic eft enim, quod dictum eft per Ifaiam, &c. Quod autem fpectat ad verba ultima: omnis vallis implebitur, &c. illa iftuc advecta funt, ex Lucæ cap. 3.. 5. 6. librarii imperitia: eadem quoque addita præfert Mf. S. Gat. Turon. præter extrema, & videbit omnis caro, &c. quæ abfunt, Hujufmodí afcititiorum
meminit Hieron. præfat. in Evangelia, de quibus copiosè diximus in præfatione generali. Irenæus l. 3. c. 9. p. 184. b. præfenti additamento aliquo modo favere videtur, dum dicit: Ait Matthæus, fimiliter autem & Lucas: Hic enim eft, qui dicus eft à Domino per Prophetam : Vox clamantis in defer to: Parate viam Domini: rectas facite femitas Dei noftri: omnis vallis implebitur, & omnis mons..... & erunt tortuofa in directa, & afpera in vias planas: videbit..... falutare Dei. Arnob. quoque annot. in Evang. p. 330. g. habet qua- fi ex Matthæo folo : Vox clam. in def. Parate viam Domini: rectas facite femitas Dei noftri: omnis vallis impleb. && om- nis mons..... & erunt prava in directa. At Græc. Vulgatæ fuffragatur. Auctor op. imp. in Matth. p. 34. legit: Hic eft enim, de que dictum eft per Efaiam, & reliqua ut in Vulg. nec plura. Tertul. 1. de Bapt. c. 6. p. 389. b. alludens dicit: Joannes antepræcurfor Domini fuit, præparans vias ejus. Vi- &torin. Afric. 1. 1. adv. Arium p. 269.e. Vox exclamantis in deferto: Dirigite viam Domini.
. 4. Mr. S. Germ. 1. Ipfe autem Johannes habuit veftim. fuum de pilic camelorum, & xona pellicia fuper lumbos ejus =
« ZurückWeiter » |