Inter omnes viros doctos et rerum scholasticarum peritos cum constet assiduae in grammatica exercitationi praesertim in superioribus classibus scholarum magis quam vulgo fiat accedere debere aliam exercitationem, quae in optimis scriptoribus accurate et diligenter et frequenter legendis versetur, non inutile putavi novos fontes aperire discipulis nostris, ut illorum etiam poetarum latinorum, quorum opera tota iis non suppeterent, praestantissimis carminibus delectarentur. Ne tamen rerum ignotarum multitudine deterrerentur quominus et ipsi legendo se exercerent atque gauderent, notis haec carmina illustravi paucis, quae pars opusculi non fuit facillima. Nam cum longis ambagibus et minus necessariis notis parcere vellem, tamen cavendum erat ne propter nimium brevitatis studium res quae discipulorum causa explanandae viderentur praeterirem vel obscuras relinquerem. Inter hanc Scyllam et Charybdim me semper salvum iter fecisse affirmare non ausim; sed alii iudicent. In carminibus carminumve partibus selegendis secutus sum rationem hanc: primum enim ea quae forma et argumento praestare mihi videbantur notavi; deinde cum horum numerus maior esset quam qui in libro quem mihi scribendum proposuissem describi possent, omissis puerili aetati minus accommodatis ea selegi, quae ad poetam eiusve aetatem cognoscendam idonea putarem. Ceterum singulos poetas temporum ordineservato disposui; ad discipulorum aetatem captumque singula carmina. gradatim ordinare supervacaneum videbatur et doctoribus committendum. Haec altera editio ad optimas editiones inter quas honoris causa Briegeri Lucretium et Friedlaenderi Martialem et Iuvenalem hoc loco commemoro, est emendata. Fragmentum primum quod ex Lucano elegi collatum est cum editione quam mox in lucem est emissurus vir clarissimus C. M. Francken, qui qua est benevolentia atque humanitate, plagam primam inspiciendam mihi misit et emendationem, de qua pag. 212 ad vs. 627 scripsi, per epistulam mecum communicavit. Non nullos locos ipse sanare conatus sum. Pauca carmina eieci, quae alia aliam ob causam nunc minus probanda mihi videbantur, alia adieci. Maximam vero curam et laborem haud exiguum locis difficilioribus explicandis et illustrandis impendi, quo factum est ut numerus adnotationum valde sit auctus, id quod, nisi omnia me fallunt, neque doctores neque discipuli improbabunt. Hisce praesertim temporibus omnibus quibus studium antiquitatis cordi est hoc summopere agendum esse arbitror, ut scripta antiquorum omni ratione probent iuventuti commendentque, quam ob causam Latino sermone uti in adnotationibus scribendis non audebam. Indicem adieci locupletem. AMSTELODAMI, mense Febr. a. 1896. J. WOLTJER. GEB. IN 'T BEGIN VAN 96 v. CHR., GEST. IN 'T LAATST VAN 53. PROOEMIUM. Lucretius begint zijn gedicht de Rerum natura (De Natuur) met eene aanroeping van Venus, de stammoeder der Romeinen, als oorsprong van alle leven en bevalligheid. I. Vs. 1-43. Aeneadum genetrix, hominum divomque voluptas, alma Venus, caeli subter labentia signa quae mare navigerum, quae terras frugiferentis concelebras! per te quoniam genus omne animantum 5 concipitur visitque exortum lumina solis, te, dea, te fugiunt venti, te nubila caeli adventumque tuum, tibi suavis daedala tellus summittit flores, tibi rident aequora ponti Vs. I. Aeneadum genetrix: reeds ten tijde van den eersten Punischen oorlog was de overlevering, volgens welke Aeneas, de zoon van Venus, uit Troje vluchtend in Italië was geland, te Rome algemeen aangenomen. Dat genetrix, niet genitrix, de juiste schrijfwijze is, blijkt, behalve uit de handschriften, ook daaruit, dat men deze twee woorden Aene adum genetrix, evenzoo gespeld, op den buitenmuur van de basilica in Pompei heeft gevonden. -4. concelebras te gelijker tijd bezoekt, met uwe tegenwoordigheid vervult. Tot zoover zijn deze verzen alleen aanspraak aan Venus. Wat verder volgt hangt aldus samen: naardien alle leven door Venus gewekt wordt, tooit natuur zich bij haar komst in haar bruiloftskleed, haar lentedosch; de stormen en de wolken des winters gaan voorbij en de kalme hemel is doorstroomd van licht (vs. 4-10). En dat dit inderdaad zoo is, dat werkelijk de natuur zich voorbereidt op Venus' komst, blijkt duidelijk, want (vs. 10 nam) zoodra is niet de schoone lentetijd aangebroken of ook Venus houdt haar intocht en al wat leeft meldt hare komst. 6. Vgl. aanteekening op vs. 11. te... adventumque tuum, vergelijk 12 en 13: te. tuumque initum. 7. daedala hier actief: met veelvoudige kunst voortWOLTJER, Serta Romana, 2e druk. 1 placatumque nitet diffuso lumine caelum. 10 nam simul ac species patefactast verna diei et reserata viget genitabilis aura Favoni, aeriae primum volucres te, diva, tuumque significant initum perculsae corda tua vi. inde ferae pecudes persultant pabula laeta. 15 et rapidos tranant amnis: ita capta lepore te sequitur cupide quo quamque inducere pergis. denique per maria ac montis fluviosque rapacis frondiferasque domos avium camposque virentis omnibus incutiens blandum per pectora amorem 20 efficis ut cupide generatim saecla propagent. quae quoniam rerum naturam sola gubernas, nec sine te quicquam dias in luminis oras exoritur neque fit laetum neque amabile quicquam, te sociam studeo scribendis versibus esse, 25 quos ego de rerum natura pangere conor Memmiadae nostro, quem tu, dea, tempore in omni --- brengend. 9. placatum daar na den winter fugiunt venti et nubila caeli.-10. species verna diei: dies staat hier voor tijd in 't algemeen, 't lenteschoon van den tijd, de schoone lentetijd. — II. genitabilis act. = is qui gignit, zóó dikwijls bij dichters penetrabilis, impenetrabilis enzv., in proza exitiabilis, perniciabilis enzv. De Favonius is de Grieksche zephyros, de westenwind. Voor de bewoners van Italië was hij de lentewind, die zacht weder aanbracht: „,solvitur.. hiems grata vice veris et Favoni. Hor. Carm. 1. 4. 1. Hier is natuurlijk geen tegenspraak met vs. 6: te fugiunt venti, waar de winterstormen bedoeld worden. 14. ferae pecudes persultant, 't vee dat anders tam is (pecudes) spingt nu (in den bronsttijd) wild door de weide. 16. Neem uit quamque den nominat. quaeque als subiect bij sequitur: ita capta lepore (tuo) quaeque te sequitur quo (eam) inducere pergis: dit laatste werkwoord heeft hier de kracht van een adverbium. — 20. saecla, Lucr. gebruikt altijd dezen vorm, nooit saecula. 22. dias in luminis oras, in de schitterende oorden des lichts; dius van den wortel div, schitteren, lichten, vgl. divus, interdiu, nudius; ora, zoom, grenslinie, kuststreek, landstreek. Lucr. ontleende de uitdrukking luminis orae aan Ennius (Ann. 118, 144). 25. de rerum natura, лɛοi quoɛws: dezen titel droeg een werk van Epicurus, dien Lucretius navolgt; fragmenten van dit werk zijn in Herculaneum gevonden. 26. Memmiadae nostro, voor uw en mijn vriend Memmius. De Memmii schijnen Venus als hun stammoeder vereerd te hebben. Deze Memmius (Gaius Memmius Gemellus), aan wien Lucr. zijn werk opdraagt, was volkstribuun 688/66, praetor 696/58, als propraetor vertrok hij naar Bithynia in 't volgend jaar. In den eersten burgeroorlog stond hij aan de zijde van Pompeius, later hield hij het met Caesar. In 54 dong hij vruchteloos naar het consulaat; wegens ambitus aangeklaagd en veroordeeld begaf hij zich naar Athene in ballingschap. Hij behoorde ook tot de vrienden van Cicero en Catullus en was zelf uitstekend bekend met de Grieksche |